Amfetamien

Vrywaring: Die mediese inligting verskaf op Wikipedia dien slegs as 'n riglyn en dra geen waarborg van feitelike korrektheid nie. Enige vrae of klagtes oor u persoonlike gesondheid behoort na 'n dokter verwys te word.

Amfetamien, in die straattaal ook speed, pep of snelle genoem, is 'n sintetiese psigotropiese dwelmmiddel. Die dekstroisomeer van amfetamien deksamfetamien word voorgeskryf as terapie vir ADHD en narkolepsie. Die rasemiese mengsel van amfetamien het tans geen medisinale toepassings nie en word slegs vir ontspanning in bv. Nederland gebruik, deur dit te snuif of te sluk. Die gebruik is geestelik verslawend.

Amfetamien het 'n stimulerende effek en bevorder dus slapeloosheid. Daarbenewens verminder dit dikwels die begeerte om te eet of te drink. Amfetamien is voorheen as verslankingsmiddel gebruik. Dit word ook as opkikkermiddel in sport misbruik.

Verwante stowwe wat 'n sterker effek het, is metamfetamien en yabaa, wat veral in sommige Asiatiese lande gewild is.

Geskiedenis

Amfetamien is vir die eerste keer in 1887 deur die Roemeense chemikus Lazăr Edeleanu gesintetiseer. Toe daar in 1927 ontdek is dat amfetamien verligting van asma en brongitis bied, is dit in die vorm van inhaleerders voorgeskryf. Daar is gou opgemerk dat die stof ook ander (verslawende) effekte het.

Amfetamien het in die 1930's gewilder geword en is tydens die Tweede Wêreldoorlog aan beide die Duitse en Geallieerde kante as 'n ondersteunende opkikkermiddel gebruik tydens gevegte.

In die 1940's is ervaar dat die newe-effekte van amfetamien baie ernstig kan wees. Tydens die Tweede Wêreldoorlog is amfetamien en verwante middels soos bensedrien en deksedrien amptelik op groot skaal aan soldate voorgeskryf. Dit het vlieëniers in staat gestel om langer wakker te bly. Maar die dwelm het geblyk hartprobleme te veroorsaak wat mense kan doodmaak.

Amfetamienprodukte is dus slegs met 'n doktersvoorskrif verskaf. Dokters het dit redelik maklik voorgeskryf tot die vroeë 1960's. Later was daar al hoe meer onwettige laboratoriums waar amfetamien vervaardig is. Tydens die Viëtnamoorlog het dwelmgebruik onder Amerikaanse soldate uiterste afmetings aangeneem in die laat 1960's. Sowat 60% van die gevegsoldate het dwelms gebruik, insluitend groot hoeveelhede amfetamien.

Werking

Amfetamien is 'n simpatomimetiese middel. Dit boots die werking van verskeie stowwe in die simpatiese senuweestelsel na. Belangrike neuro-oordragstowwe in die simpatiese senuweestelsel is noradrenalien en adrenalien. Amfetamien is 'n agonis van hierdie stowwe, dit verseker dat 'n ekstra hoeveelheid vrygestel word en dat dit 'n ekstra-lang effek het. Amfetamien, soos efedrien, word deur die presinaptiese opname-1-stelsel opgeneem en stel noradrenalien vry in die sinaps waar dit postsinaptiese α- en β-reseptore stimuleer.

Aktivering van die simpatiese senuweestelsel vind gewoonlik plaas in reaksie op gevaar of spanning. Noradrenalien en adrenalien berei die liggaam voor om vinnig te reageer, metabolisme word minder prioriteit gegee en eetlus neem af, die hartklop, bloedglukosevlak en bloeddruk word verhoog en die spiere presteer beter.