Wikipedia

Welkom by Wikipedia, die vrye ensiklopedie wat deur enigeen verbeter en uitgebrei kan word.	Vrydag, 19 April 2019 Hier is tans 77 927 artikels in Afrikaans.
Help ons om ’n Afrikaanse wêreldklas-ensiklopedie te skep.

Inleiding • Hulp • Kontak

Gebruikersportaal • Voorbladartikels • Kategorieë • Stel ’n vraag

Voorbladartikel

Noorweë (Noors: Norge in Riksmål/Bokmål en Noreg in Nynorsk, Norgga gonagasriika in Noordsami, Vuona gånågisrijkka in Lulesaami en Nøørjen gånkarijhke in Suidsami) is 'n Noord-Europese land. Dit is in die weste van die Skandinawiese skiereiland geleë en strek oor 'n afstand van meer as 1 600 kilometer van die Noordkaap na Lindesnes in die suide. Dit grens in die Arktiese noorde aan die Russiese Federasie en Finland, en vanaf Lapland in die noorde tot by die Skagerrak in die suide aan Swede.

By sy wydste punt strek die land oor 'n afstand van sowat 430 kilometer in wes-oostelike rigting, terwyl die Arktiese hawestad Narvik slegs agt kilometer van die Sweedse grens af lê. Sowat 'n derde van die land lê binne die Noordpoolsirkel, maar trek in klimatiese opsig voordeel uit die warm Golfstroom se matigende effek: Die seehawens van die Arktiese kuslyn soos Hammerfest en Kirkenes bly in die meeste winters ysvry.

Noorweë is die sesde grootste land in Europa, maar ook een van sy ylbevolkstes met slegs 14 inwoners per vierkante kilometer. Die bevolking is oneweredig oor die land versprei, met groot konsentrasies in die kusgebiede van Suid- en Wes-Noorweë. Die hoofstad van Noorweë is Oslo. Ander belangrike stede is Bergen, Trondheim en Stavanger. Hierdie vier stedelike sentra behels sowat 'n kwart van die Noorse bevolking, terwyl groot dele van die sentrale berggebiede en die noordelike landsdele ongerep en byna onbewoon is.

Noorweë is 'n grondwetlike monargie. Die huidige koning is Harald V; premier is Erna Solberg. Noorweë was 'n selfstandige koninkryk van die 9de eeu tot 1397, waarna dit in die Unie van Kalmar opgeneem is saam met Denemarke en Swede. Toe Swede in 1521 die Unie verlaat het, het Noorweë 'n provinsie van Denemarke geword. Dit het onder Deense gesag gebly tot dit in 1814 in Sweedse hande oorgegaan het. Noorweë het daarmee 'n eie grondwet en meer selfbestuur gekry. In 1905 het Noorweë weer 'n onafhanklike staat met koning Haakon VII as staatshoof geword.

In teenstelling met sy buurlande Swede en Finland het Noorweë nie by die Europese Unie aangesluit nie, maar is nogtans 'n lidstaat van die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie (NAVO). Die samewerking met ander Skandinawiese lande in die Nordiese Raad is veral op sosiale welvaart en opvoeding gemik.

Noorweë se geskiedenis en tradisionele bedrywe weerspieël sy verbintenis met die see. Sowat 1 000 jaar gelede het Wiking-seevaarders uit Noorweë die noordelike oseane verken en nedersettings langs die kuslyne van Brittanje, Ysland, Groenland en selfs Noord-Amerika gestig. Vissery, skeepsbou en skeepvaart het sindsdien 'n belangrike ekonomiese rol gespeel, en die land beskik nog steeds oor 'n groot handelsvloot.

Volgens die Menslike Ontwikkelingsindeks (MOI), wat jaarliks deur die Verenigde Nasies se Ontwikkelingsprogram uitgegee word, behoort Noorweë tot die lande met die hoogste lewenskwaliteit.

...lees verder

In die nuus

Nes die Christelike Paasfees word die Joodse Pesach gevier; Jode herdenk die bevryding uit Egiptiese slawerny onder leiding van Moses en Christene die opstanding van Jesus uit die dood. Albei feeste is onlosmaaklik aan mekaar verbonde omdat die Bybelse Paasverhaal tydens Pesach plaasgevind het.
Die Amerikaanse ingenieur en ruimtevaarder Owen K. Garriott, sterf op 88 in Huntsville, Alabama.
'n Brand by die Notre-Dame-katedraal in Parys, Frankryk, vernietig die eeue-oue gebou se sentrale toring en houtdak en rig ernstige skade aan dié katedraal se binnekant aan.
Omar al-Bashir is tydens 'n staatsgreep as president van Soedan afgesit, na massaproteste teen sy bewind.
Julian Assange, hoofredakteur en woordvoerder van WikiLeaks, is in die Ecuadoriaanse ambassade in Londen in hegtenis geneem.

Het u geweet...

... dat die Russiese komponis Dmitri Sjostakovitsj die DSCH musikale motief gebruik het om homself in musieknote voor te stel?

... dat die eerste wêreldrekord deur 'n Suid-Afrikaner in 1883 deur die verspringer Izak Prinsloo op Kerkplein in Pretoria opgestel is? In die tyd het die plein ook as 'n mark en sportveld gedien.

Vandag in die geskiedenis

19 April

1919 – Leslie Irvin van die Verenigde State onderneem die eerste suksesvolle valskermsprong en vrye val.
1927 – Mae West word veroordeel tot 10 dae tronkstraf vir haar rol in die vertoning Sex.
1956 – Die aktrise Grace Kelly trou met Rainier III van Monaco.
1964 – Die Ford Mustang word aan die algemene publiek vertoon.
1987 – The Simpsons se eerste vertoning op televisie.

Voorbladbeeld

Vriendskaplike sokkerwedstryd tussen Oostenryk en Duitsland op 2 Junie 2018 in Klagenfurt, net voor die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2018 in Rusland. Die prent toon die Duitse nasionale sokkerspan: Agterste ry: Manuel Neuer, Nils Petersen, Antonio Rüdiger, Niklas Süle, Sami Khedira, voorste ry: Leroy Sané, Joshua Kimmich, Julian Brandt, Ilkay Gündogan, Jonas Hector en Mesut Özil.