Portaal:Sterrekunde

Wikipedia-portale: Musiek · Letterkunde · Sport · Geografie · Geologie · Geskiedenis · Fisika · Chemie · Biologie · Sterrekunde · Krieket · Rugby · Vlae en wapens

Sterrekundeportaal
Welkom in die ruimte! Sterrekunde (ook astronomie genoem, wat "die wette van die sterre" beteken) is 'n wetenskap wat die waarneming en verduideliking van gebeurtenisse buite die Aarde se atmosfeer behels. Die oorsprong/kosmologie, fisiese en chemiese eienskappe van voorwerpe wat in die hemelruim waargeneem kan word, word bestudeer. Waarnemings sluit die volgende in: mane, planete en eksoplanete, sterre, newels en sterrestelsels. Gebeurtenisse sluit in supernovas, gammastraaluitbarstings, die Oerknal en kosmiese agtergrondstraling. Kosmologie is 'n onderafdeling van sterrekunde wat fokus op die studie van die oorsprong en evolusie van die heelal (dus, hoe alles begin en ontwikkel het) en behandel verskynsels wat buite die atmosfeer van die aarde voorkom, insluitend supernova-ontploffings, gammastraaluitbarstings, en kosmiese agtergrondstraling. Sterrekunde is een van die min wetenskappe waar amateurs steeds 'n rol speel, veral met die ontdekking en monitering van verskynsels van 'n verbygaande aard, soos komete en meteore. Meer oor sterrekunde . . .

Sterartikel
'n Dwergplaneet is 'n klein voorwerp met die massa van 'n planeet wat regstreeks om die Son wentel; dit is kleiner as enige van die agt klassieke planete, maar steeds 'n wêreld uit eie reg. Die prototipiese dwergplaneet is Pluto. Voorwerpe wat groot genoeg is om ander voorwerpe in die omgewing van hul wentelbaan uit die weg te ruim, word as "planete" gedefinieer, terwyl dié wat te klein is om ’n hidrostatiese ewewigsvorm aan te neem as "klein Sonnestelselliggame" gedefinieer word. Dwergplanete lê tussenin. Planetêre geoloë stel in hulle belang omdat hulle geologies aktiewe liggame kan wees, 'n kwessie wat aan die lig gebring is in 2015 met die Dawn-sending na Ceres en die New Horizons-sending na Pluto. Sterrekundiges stem oor die algemeen saam dat daar minstens nege kandidate vir dwergplanete is: Pluto, Eris, Haumea, Makemake, Gonggong, Quaoar, Sedna, Ceres en Orcus. Van hulle en die tiende grootste kandidaat, Salacia, is almal buiten Sedna óf deur ruimtetuie besoek (Pluto en Ceres) óf hulle het minstens een maan (Pluto, Eris, Haumea, Makemake, Gonggong, Quaoar, Orcus en Salacia), wat toelaat dat hulle massa en geraamde digtheid bereken kan word. Massa en digtheid kan weer in geologiese modelle gepas word in 'n poging om die aard van die wêrelde te bepaal. Sommige sterrekundiges sluit kleiner liggame ook in, maar daar is geen konsensus dat hulle waarskynlik dwergplanete is nie. Die term "dwergplaneet" is uitgedink deur die planetêre wetenskaplike Alan Stern as deel van 'n drieledige klassifikasie van voorwerpe in die Sonnestelsel met 'n planetêre massa: klassieke planete, dwergplanete en satellietplanete. Die term is dus geskep met die idee dat 'n dwergplaneet 'n soort planeet is. Die Internasionale Sterrekundige Vereniging (IAU) het dit in 2006 egter as 'n subkategorie aanvaar, deel van die IAU se drieledige herklassifikasie van liggame wat om die Son wentel: planete, dwergplanete en klein Sonnestelselliggame. Stern en ander planetêre geoloë beskou dwergplanete en groot mane dus as planete, maar sedert 2006 sluit die IAU en dalk die meeste ander sterrekundiges hulle uit van die lys planete. ...lees verder

Het jy geweet?
Die Andromeda-sterrestelsel beweeg teen sowat 100 tot 140 km/s (400 ligjare elke miljoen jaar) in ons rigting en gaan oor 4,5 miljard jaar met die Melkweg bots. Die sterrebeeld Tafel (Latyn: Mensa) is na Tafelberg in Kaapstad genoem. Die Franse sterrekundige Nicolas-Louis de Lacaille het dit vanaf sy uitkykpunt op die berg ontdek. Hy het dit aanvanklik Mons Mensae (Tafelberg) genoem, maar dit is later verkort. Stephenson 2-18 is ’n rooisuperreusester en die grootste ster bekend. Sy radius is sowat 2 150 keer dié van die Son. ’n Teelepel neutronster sal sowat 10 miljard ton weeg. Die Son en die hele Sonnestelsel wentel om die middel van die Melkweg. William Herschel se teleskoop van 12 meter was 50 jaar lank die grootste teleskoop in die wêreld.

Sterrekundige gebeure, 2023
Tyd in UTC, tensy anders vermeld. 6 September, 11:03 Mercurius by konjunksie 12 September, 15:42 Maan by apogeum 15 September, 01:40 Donkermaan 19 September, 09:54 Neptunus by opposisie 23 September, 06:50 Sonewening 28 September, 01:05 Maan by perigeum 29 September, 09:57 Volmaan

Sterfoto
SNR 0519-69.0 is die oorblyfsel van 'n swaar ster wat as 'n supernova ontplof het in ons satellietsterrestelsel die Groot Magellaanse Wolk. Enorme hoeveelhede gas word hier gesien op 'n X-straalfoto deur Chandra (blou). Die buitenste rooi rand is sigbare lig, soos afgeneem deur Hubble. Meer oor supernova-oorblyfsels . . .

Die 88 moderne sterrebeelde
Agterdek • Akkedis • Altaar • Andromeda • Arend • Beeldhouer • Beker • Berenike se Hare • Boogskutter • Bul • Dolfyn • Draak • Driehoek • Duif • Eenhoring • Eridanus • Feniks • Graveerstif • Groot Beer • Groot Hond • Haas • Hercules • Horlosie • Indiër • Jaghonde • Jagter • Kameelperd • Kameleon • Kassiopeia • Kefeus • Kiel • Klein Beer • Klein Hond • Klein Leeu • Koetsier • Kompas • Kraai • Kraanvoël • Kreef • Net • Leeu • Lier • Lugpomp • Maagd • Mikroskoop • Noordelike Kroon • Noordelike Waterslang • Oktant • Oond • Paradysvoël • Passer • Perseus • Pou • Pyl • Ram • Rooikat • Seile • Sekstant • Sentour • Skerpioen • Skild • Skilder • Slang • Slangdraer • Steenbok • Suidelike Driehoek • Suidelike Kroon • Suidelike Vis • Suidelike Waterslang • Suiderkruis • Swaan • Swaardvis • Tafel • Teleskoop • Toekan • Tweeling • Veewagter • Visse • Vlieënde Perd • Vlieënde Vis • Vlieg • Vos • Vul • Walvis • Waterdraer • Weegskaal • Winkelhaak • Wolf Asterismes Die sterrebeelde hierbo is die 88 amptelik erken sterrebeelde, wat in 1928 en 1930 in Leiden (Nederland) deur die Internasionale Sterrekundige Vereniging vasgelê is. In teenstelling hiermee word ’n asterisme, of sterrepatroon, nie amptelik erken nie. Voorbeelde van laasgenoemde is die Drie Konings of Sewe Susters.

Ruimteverkenning
Teleskope, sterrewagte en ruimtestasies Astronomiese Sterrewag van Molėtai • Baie Groot Teleskoop • Chandra-X-straalsterrewag • Fermi-gammastraal-ruimteteleskoop • Griffith-sterrewag • Herschel-ruimtesterrewag • Hubble-ruimteteleskoop • Internasionale Ruimtestasie • James Webb-ruimteteleskoop • Kanada-Frankryk-Hawaii-teleskoop • Kepler-ruimteteleskoop • Lamont-Hussey-sterrewag • Mauna Kea-sterrewag • MeerKAT • Mir • Palomar-sterrewag • SKA • SOFIA • Spitzer-ruimteteleskoop • Suider-Afrikaanse Groot Teleskoop • TESS • WISE-teleskoop • W.M. Keck-sterrewag Ruimteprogramme Apollo-program • Fobos-ruimteprogram • Gemini-program • Loena-ruimteprogram • Loenochod-ruimteprogram • Maanwentelprogram • Mariner-program • Mercury-program • Pioneer-program • Ranger-program • Saljoet-ruimteprogram • Sojoes-program • Sowjetse Mars-ruimteprogram • Spoetnik-ruimteprogram • Tiangong-program • Viking-program • Voyager-program • Wega-ruimteprogram • Wenera-ruimteprogram • Woschod-ruimteprogram • Wostok-ruimteprogram • Zond-ruimteprogram