Portaal:Sterrekunde

Wikipedia-portale: Musiek · Letterkunde · Sport · Geografie · Geologie · Geskiedenis · Fisika · Chemie · Biologie · Sterrekunde ·

Sterrekundeportaal
Welkom in die ruimte! Sterrekunde (ook astronomie genoem) is ’n wetenskap wat die waarneming en verduideliking van gebeurtenisse buite die Aarde en die atmosfeer behels. Die oorsprong, evolusie, fisiese en chemiese eienskappe van voorwerpe wat in die hemelruim waargeneem kan word, word bestudeer. Waarnemings sluit die volgende in: mane, planete en eksoplanete, sterre, newels en sterrestelsels. Gebeurtenisse sluit in supernovas, gammastraaluitbarstings, die Oerknal en kosmiese agtergrondstraling. Meer oor sterrekunde . . .

Sterartikel
Die waarneembare heelal is ’n sferiese streek van die heelal wat alle materie bevat wat tans waargeneem kan word van die Aarde af of met sy ruimtetuie en -teleskope, omdat elektromagnetiese straling van hierdie voorwerpe genoeg tyd gehad het om die Sonnestelsel en Aarde te bereik sedert die begin van die kosmiese uitdying. Daar is minstens 2 biljoen (2 x 1012) sterrestelsels in die waarneembare ruimte. As aangeneem word die heelal is isotropies (met dieselfde fisiese eienskappe in alle rigtings), is die afstand na die kant van die waarneembare heelal oral rofweg dieselfde. Dus het die waarneembare heelal ’n sferiese (ronde) volume, wat om die waarnemer gesentreer is. Elke plek in die heelal kan sy eie waarneembare heelal hê (wat miskien of miskien nie oorvleuel met die een wat om die Aarde gesentreer is nie). Die woord "waarneembaar" in hierdie sin verwys nie na die vermoë van moderne tegnologie om lig of ander inligting van ’n voorwerp te bespeur en of daar enigiets is om te bespeur nie. Dit verwys na die fisiese perk wat deur die ligsnelheid self geskep word. Omdat geen sein vinniger as lig kan beweeg nie, kan enige voorwerp wat verder van ons af weg is as wat lig kon beweeg in die bestaan van die heelal (geraam as sowat 13,799±0,021 miljard jaar) eenvoudig nie bespeur word nie omdat die seine ons nog nie sou kon bereik nie. Soms onderskei astrofisici tussen die "sigbare" heelal, wat net seine insluit wat uitgestuur is sedert herkombinasie (toe waterstofatome gevorm het uit elektrone en protone, en fotone vrygestel is), en die "waarneembare" heelal, wat seine insluit sedert die begin van die kosmiese uitdying (die Oerknal in tradisionele fisiese kosmologie, of die einde van die inflasie-epog in moderne kosmologie). Die radius van die waarneembare heelal word tans geraam op sowat 46,5 miljard ligjare en sy deursnee op sowat 93 miljard ligjare (28,5 gigaparsek of 8,8 × 1026 m. Die totale massa van gewone materie in die heelal kan bereken word deur die gebruik van die kritieke digtheid en die deursnee van die waarneembare heelal, en is sowat 1,5 × 1053 kg. In November 2018 het sterrekundiges aangekondig die ekstragalaktiese agtergrondlig is 4 × 1084 fotone. Aangesien die heelal al hoe vinniger uitdy, sal alle voorwerpe wat tans sigbaar is, eindelik lyk of hulle in tyd gevries is terwyl hulle lig al hoe rooier en dowwer sal word. Voorwerpe met ’n huidige rooiverskuiwing z van 5 tot 10 sal byvoorbeeld nie vir langer as 4-6 miljard jaar sigbaar wees nie. En lig wat uitgestraal word deur voorwerpe wat ver genoeg van ons af is, sal nooit die Aarde bereik nie. ...lees verder

Het jy geweet?
Die Andromeda-sterrestelsel beweeg teen sowat 100 tot 140 km/s (400 ligjare elke miljoen jaar) in ons rigting en gaan oor 4,5 miljard jaar met die Melkweg bots. Die sterrebeeld Tafel (Latyn: Mensa) is na Tafelberg in Kaapstad genoem. Die Franse sterrekundige Nicolas Louis de Lacaille het dit vanaf sy uitkykpunt op die berg ontdek. Hy het dit aanvanklik Mons Mensae (Tafelberg) genoem, maar dit is later verkort. NML Cygni is ’n rooi superreusester en die grootste ster bekend. Sy radius is sowat 1 650 keer dié van die Son. ’n Teelepel neutronster sal sowat 10 miljard ton weeg. Die Son en die hele Sonnestelsel wentel om die middel van die Melkweg. William Herschel se teleskoop van 12 meter was 50 jaar lank die grootste teleskoop in die wêreld.

Sterfoto
Die Ring-newel (ook bekend as Messier 57 en NGC 6720) is geleë in die sterrebeeld Lier. Dit is ’n goeie voorbeeld van ’n planetêre newel en bestaan uit ’n wolk geïoniseerde gas wat weggeskiet is deur ’n rooireus wat deur die laaste stadium van sy evolusie beweeg het om ’n witdwerg te word. Meer oor die Ring-newel . . .

Die 88 moderne sterrebeelde
Agterdek • Akkedis • Altaar • Andromeda • Arend • Beeldhouer • Beker • Berenike se Hare • Boogskutter • Bul • Kassiopeia • Kefeus • Dolfyn • Draak • Driehoek • Duif • Eenhoring • Eridanus • Feniks • Graveerstif • Groot Beer • Groot Hond • Haas • Hercules • Horlosie • Indiër • Jaghonde • Jagter • Kameelperd • Kameleon • Kiel • Klein Beer • Klein Hond • Klein Leeu • Koetsier • Kompas • Kraai • Kraanvoël • Kreef • Net • Leeu • Lier • Lugpomp • Maagd • Mikroskoop • Noordelike Kroon • Noordelike Waterslang • Oktant • Oond • Paradysvoël • Passer • Perseus • Pou • Pyl • Ram • Rooikat • Seile • Sekstant • Sentour • Skerpioen • Skild • Skilder • Slang • Slangdraer • Steenbok • Suidelike Driehoek • Suidelike Kroon • Suidelike Vis • Suidelike Waterslang • Suiderkruis • Swaan • Swaardvis • Tafel • Teleskoop • Toekan • Tweeling • Veewagter • Visse • Vlieënde Perd • Vlieënde Vis • Vlieg • Vos • Vul • Walvis • Waterdraer • Weegskaal • Winkelhaak • Wolf Asterismes Die sterrebeelde hierbo is die 88 amptelik erken sterrebeelde, wat in 1928 en 1930 in Leiden (Nederland) deur die Internasionale Sterrekundige Vereniging vasgelê is. In teenstelling hiermee word ’n asterisme, of sterrepatroon, nie amptelik erken nie. Voorbeelde van laasgenoemde is die Drie Konings of Sewe Susters.