Waterdraer (sterrebeeld)
- Vir ’n artikel oor die sterreteken Waterdraer, sien Waterdraer (sterreteken).
Die Waterdraer (Latyn: Aquarius) is ’n sterrebeeld in die diereriem, tussen die Steenbok en die Visse. Sy teken is 
(Unicode ♒), ’n voorstelling van water.
| Waterdraer | ||||
| ||||
| Latynse naam | Aquarius | |||
| Genitief | Aquarii | |||
| Afkorting | Aqr | |||
| Waarnemingsdata (Epog J2000) | ||||
| Regte klimming | 23h | |||
| Deklinasie | -15º | |||
| Grootte | 980 vk. grade (10de) | |||
| Kwadrant | SQ4 | |||
| Besonderhede | ||||
| Hoofsterre | 10, 22 | |||
| Helderste ster | Beta Aquarii (β Aqr; Sadalsuud) | |||
| Naaste ster | EZ Aquarii (EZ Aqr) | |||
| Sterre helderder as 3 m | 2 | |||
| Sterre met planete | 11 | |||
| Messier-voorwerpe | 3 | |||
| Bayer-/Flamsteed-sterre | 97 | |||
| Meteoorreëns | Maart-Aquariede, Eta-Aquariede, Delta-Aquariede, Jota-Aquariede | |||
| Aangrensende sterrebeelde | ||||
| Visse, Vlieënde Perd, Vul, Dolfyn, Arend, Steenbok, Suidelike Vis, Beeldhouer, Walvis[1] | ||||
| ||||
Die Waterdraer is een van die oudste bekende sterrestelsels in die diereriem[2] en was een van die 48 sterrebeelde wat genoem is deur die 2de-eeuse sterrekundige Ptolemaeus. Dit is steeds een van die 88 moderne konstellasies en 'n belangrike herfssterrebeeld vir waarnemers in die Noordelike Halfrond.[3] Dit is geleë in ’n streek wat dikwels "die See" genoem word vanweë die getal sterrebeelde wat daar voorkom wat met water verband hou, soos die Walvis, die Visse en die rivier Eridanus.[4]
Geskiedenis en mitologie
wysigAquarius word geïdentifiseer as GU.LA "Die Groot Een" in die Babiloniese mitologie en is ’n voorstelling van die god Ea, wat gewoonlik uitgebeeld word waar hy ’n kruik vashou wat oorloop. In Ou Babiloniese sterrekunde was Ea die heerser van die mees suidelike kwart van die sonnebaan, die "Weg van Ea", wat ooreenstem met ’n tydperk van 45 dae weerskante van midwinter. Aquarius is ook verbind met die vernietigende vloede wat die Babiloniërs dikwels getref het en hy het dus ’n negatiewe konnotasie.[1]
In die Griekse tradisie is die sterrebeeld voorgestel deur ’n enkele kruik waaruit ’n stroom water afvloei na die Suidelike Vis.
Ruimtevoorwerpe
wysig
Sterre
wysigOndanks sy prominente posisie in die diereriem en sy grootte, het die Waterdraer nie baie helder sterre nie;[5] sy helderste vier sterre het almal ’n magnitude van minder as 4.[6] Sowat 100 sterre kan met die blote oog waargeneem word. In onlangse navorsing is gevind dat daar verskeie sterre is wat planeetstelsels het.
Van die sterre in die konstellasie is van Alpha Aquarii tot Pi Aquarii, Gliese 876 (een van die naaste sterre aan die Aarde: 15 ligjare),[7] 91 Aquarii en Gliese 849.
Alpha Aquarii, ook bekend as Sadalmelik, is ’n G-tipe hoofreeksster[8], ’n geel superreus.[9] Dit is die tweede helderste ster in die sterrebeeld met ’n magnitude van 2,96[8] en is 523 ligjare van die Aarde af.[10] Dit het ’n ligsterkte van 5 250 L☉.[6]
Die helderste ster is Beta Aquarii, wat soms Sadalsuud genoem word. Dit is ’n G-tipe hoofreeks-superreus[8] met ’n magnitude van 2,91[8]. Sadalsuud is 537 ligjare van die Aarde af[11] en het ’n ligsterkte van 5 250 L☉, dieselfde as Alpha Aquarii.[6] Gamma Aquarii of Sadachbia is ’n blou-wit[9] A0-tipe ster met ’n magnitude van 3,84 en ’n ligsterkte van 50 L☉[6]; dit is 163 ligjare van hier af.[12]
Delta Aquarii is ’n blou-wit A2-tipe ster met ’n magnitude van 3,27 en ligsterkte van 105 L☉.[6] Epsilon Aquarii, ook bekend as Albali,[13] is ’n blou-wit tipe A1-ster met ’n magnitude van 3,77.
Zeta Aquarii is ’n dubbelstelsel van twee wit sterre.[9] Die primêre ster het ’n magnitude van 4,53 en die sekondêre ster ’n magnitude van 4,31. Hul wentelperiode is 760 jaar en hulle beweeg tans verder van mekaar af weg.[9] Theta Aquarii is ’n G8-tipe (4,16 mag), Lambda Aquarii ’n M2-tipe (3,74 mag), Xi Aquarii ’n A7-tipe (4,69 mag) en Pi Aquarii B0-tipe (4,66 mag) ster.
Planetêre stelsels
wysigTot in 2013 is 11 planeetstelsels in die Weegskaal gevind. Gliese 876, een van die naaste sterre aan die Aarde op 15 ligjare,[14] was die eerste rooi dwerg waarom ’n planetêre stelsels ontdek is. Dit het vier eksoplanete, onder meer ’n soliede planeet met ’n massa van 6,6 keer dié van die Aarde. Die wentebane wissel van 2 tot 124 dae.[15]
Die ander ster met meer as een planeet is HD 215152. Dit is ’n K0-tipe ster met ’n magnitude van 8,13 en het twee planete, HD 215152 b en HD 215152 c. Hul wentelbane is baie na aan die ster, onderskeidelik 0,0652 en 0,0852 AE.[16][17] HD 215152 c is 0,0097 MJ en b 0,0087 MJ.
Daar is nog verskeie sterre met een planeet elk in die sterrebeeld:
- 91 Aquarii is ’n oranje reusester; sy planeet, 91 Aquarii b, se massa is 2,9 keer dié van Jupiter, en sy wenteltyd is 182 dae.[18]
- Gliese849 is ’n rooi dwerg met die eerste langperiode- Jupiter-agtige planeet, Gliese 849 b. Die planeet se massa is 0,99 keer dié van Jupiter en sy wenteltyd is 1 852 dae.[19]
- WASP-6, ’n G8-tipe ster met ’n magnitude van 12,4, se planeet, WASP-6 b, is in 2008 ontdek en wentel elke 3,36 dae om die ster op ’n afstand van 0,042 AE. Die ster self het ’n massa van 0,888 M☉ en ’n radius van 0,87 R☉. Die planeet se massa is 0,503 MJ, maar het ’n proporsioneel groter radius van 1,224 RJ.[20]
- HD 206610, ’n K0-tipe ster, het ’n massa van 1,56 M☉ en ’n radius van 6,1 R☉. Sy planeet, HD 206610 b, se massa is 2,2 keer dié van Jupiter. Dit wentel elke 610 dae om die ster op ’n afstand van 1,68 AE.[21]
- Die planeet WASP-47 b is baie nader aan sy ster en wentel elke 4,15 dae op ’n afstand van 0,052 AE om sy son, die geel dwergster WASP-47 (G9V). Dié ster se massa en groote stem feitlik ooreen met dié van die Son. WASP-47 b is effens groter as Jupiter (massa 1,14 keer en radius 1,15 keer soveel).[22]
- Nog sterre met een planeet elk is HD 210277, HD 210277 en HD 212771.
Diepruimtevoorwerpe
wysig
Vanweë sy posisie weg van die galaktiese vlak van die Melkweg, is die meerderheid diepruimtevoorwerpe in die Waterdraer sterrestelsels, bolswerms (bv. Messier 2 en Messier 72), oop swerms (bv. Messier 73) en planetêre newels (bv. die Saturnus- en die Heliks-newels).[1]
M2 (of NGC 7089) is ’n uiters ryk bolswerm met ’n magnitude van 6,5, wat sowat 37 000 ligjare van die Aarde af is. M72, met ’n magnitude van 9, is sowat 56 000 ligjare weg.[9] M73 (of NGC 6994) is ’n oop swerm met ’n status waaroor groot onenigheid bestaan.
NGC 6781 is ’n planetêre newel met ’n magnitude van 11 en is 2 500 ligjare van die Aarde af. Dit lyk soos ’n byna perfekte ring in ’n ryk sterreveld; die veld is so ryk dat verskeie sterre lyk of hulle op die newel gesuperimponeer is. Nes die Ring-newel in die Lier, het die ring ’n deursnee van sowat 1 ligjaar.[23] NGC 7009, of die Saturnus-newel, is ’n planetêre newel van 8 mag sowat 3 000 ligjare van die Aarde af. Dit het sy naam gekry van die 19de-eeuse sterrekundige Lord Rosse omdat dit deur ’n teleskoop so baie soos die planeet Saturnus gelyk het; dit het ’n dowwe uitsteeksel aan albei kante wat soos Saturnus se ringe lyk. Sy sentrale ster het ’n magnitude van 11,3.[9] Dit is taamlik klein in vergelyking met die Heliks-newel, nog ’n newel in die Waterdraer.[24] Laasgenoemde, ook bekend as NGC 7293, is op 650 ligjare die naaste planetêre newel aan die Aarde. Sy oppervlak is 0,25 vierkante grade, en dit is dus ook die grootste planetêre newel soos van die Aarde af gesien. Omdat dit so groot is, is dit egter baie dof,[9] hoewel dit ’n magnitude van 6 het.[25]
Een sterrestelsel in die sterrebeeld is NGC 7727, wat gewild is onder amateursterrekundiges wat graag supernovas wil ontdek of dophou. Dit is ’n S-tipe spiraalsterrestelsel met ’n magnitude van 10,7 en is 3 x 3 boogsekondes groot.[26]
Meteoorreëns
wysigDaar is veral drie meteoorreëns wat lyk of hulle uit die Waterdraer kom: die Eta-, Delta- en Iota-Aquariïede.
Die Eta-Aquariïede is die sterkste van die drie. Dit bereik sy hoogtepunt tussen 5 en 6 Mei met ’n tempo van sowat 35 meteore per uur.[9] Die ouerliggaam van die reën is Halley se Komeet. Vuurballe is algemeen ná die hoogtepunt, min of meer tussen 9 en 11 Mei. Die normale meteore lyk of hulle geel sterte het.[27]
Die Delta-Aquariïede het twee oënskynlike oorspronge en bereik sy hoogtepunt eers op 29 Julie en dan op 6 Augustus. Die eerste oorsprong is in die suide van die sterrebeeld en die tweede in die noorde. Die maksimum tempo is onderskeidelik 20 en 10 meteore per uur.[9]
Die Iota-Aquariïede is ’n taamlik flou reën wat sy hoogtepunt op 6 Augustus het. Dit het ’n tempo van sowat 8 meteore per uur.[9]
Verwysings
wysig
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Thompson, Robert Bruce; Thompson, Barbara Fritchman (2007). Illustrated Guide to Astronomical Wonders. Sebastopol, California: O'Reilly Media. ISBN 978-0-596-52685-6.
- ↑ John H. Rogers, "Origins of the ancient contellations: I. The Mesopotamian traditions", Journal of the British Astronomical Association 108 (1998) 9–28
- ↑ John Sanford: Observing the Constellations. Londen: Guild Publishing/Mitchell Beazley Publishers 1989, bl. 18
- ↑ Thompson & Thompson 2007.
- ↑ Moore, Patrick (2000). The Data Book of Astronomy. Bristol, Verenigde Koninkryk: Institute of Physics Publishing. ISBN 0-7503-0620-3.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Moore 2000.
- ↑ "A Planet for Gliese 876" (in Engels). Astronomy Picture of the Day. 26 Junie 1998. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Maart 2020. Besoek op 23 April 2012.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Moore & Tirion 1997.
- ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 Ridpath 2001.
- ↑ SIMBAD Sadalmelik.
- ↑ SIMBAD Beta Aquarii.
- ↑ SIMBAD Gamma Aquarii.
- ↑ Staal 1988, pp. 42–44.
- ↑ APOD Gliese 876.
- ↑ Exoplanet Encyclopedia Gliese 876.
- ↑ Exoplanet Encyclopedia HD 215152 b.
- ↑ Exoplanet Encyclopedia HD 215152 c.
- ↑ Exoplanet Encyclopedia 91 Aqr.
- ↑ Exoplanet Encyclopedia Gj 849.
- ↑ Exoplanet Encyclopedia WASP-6.
- ↑ Exoplanet Encyclopedia HD 206610 b.
- ↑ Exoplanet Encyclopedia WASP-47 b.
- ↑ Levy 2005, pp. 133-134.
- ↑ Levy 2005, p. 132.
- ↑ Levy 2005, p. 131.
- ↑ Sherrod & Koed 2003, p. 222.
- ↑ Sherrod & Koed 2003, p. 52.
- Ian Ridpath and Wil Tirion (2007). Stars and Planets Guide, Collins, Londen. ISBN 978-0-00-725120-9. Princeton University Press, Princeton. ISBN 978-0-691-13556-4.
- H. A. Rey, The Stars—A New Way To See Them. Enlarged World-Wide Edition. Houghton Mifflin, Boston, 1997. ISBN 0-395-24830-2.
