Intergalaktiese ster

’n Intergalaktiese ster is ’n ster wat buite ’n sterrestelsel voorkom en nie deur swaartekrag aan ’n stelsel gebind word nie. Hoewel voorheen baie in sterrekundige sirkels daaroor gedebatteer is, word nou geglo hulle het in sterrestelsels ontstaan, maar is óf deur botsings tussen sterrestelsels óf as deel van ’n veelvoudige ster deur ’n swartkolk die ruimte ingewerp. Sulke swartkolke kom in die middel van baie sterrestelsels voor.

’n Botsing tussen sterrestelsels kan dalk intergalaktiese sterre tot gevolg hê.

Die Virgo-sterrestelselswerm, waar die verskynsel ontdek is.

Ontdekking

Die algemene beskouing dat sterre net in sterrestelsels voorkom, is in 1997 verkeerd bewys met die ontdekking van ’n groot groep intergalaktiese sterre. Die eerste een wat ontdek is, was in die Virgo-sterrestelselswerm. Daar word nou geglo sowat ’n biljoen (miljoen miljoen) sulke sterre kom in dié swerm voor. Hulle is sowat 300 000 ligjare weg van die naaste sterrestelsel.

Vorming

Die voorgestelde meganisme waardeur intergalaktiese sterre deur supermassiewe swartkolke weggewerp word.

Die manier waarop hierdie sterre vorm, is steeds ’n raaisel, maar verskeie geloofwaardige hipoteses is al voorgestel en deur astrofisici gepubliseer.

Die algemeenste hipotese is dat die botsing tussen twee of meer sterrestelsels sommige sterre tot in die intergalaktiese ruimte kan skiet. Hoewel sterre meestal in sterrestelsels voorkom, kan hulle deur swaartekrag weggeskiet word wanneer sterrestelsels bots. Daar word algemeen geglo intergalaktiese sterre het in baie klein sterrestelsels ontstaan, want sterre kan makliker aan ’n klein stelsel se swaartekrag ontsnap as aan dié van groter stelsels. Dit kan egter ook gebeur dat sterre uit groter stelsels geskiet word as hulle bots. In 2015 het ’n studie van supernovas in die intergalaktiese ruimte daarop gedui dat die sterre wat ontplof het, deur ’n botsing tussen twee reusagtige elliptiese sterrestelsels weggewerp is toe die stelsels se supermassiewe swartkolke saamgesmelt het.

Nog ’n hipotese, wat nie die een van botsings uitsluit nie, is dat intergalaktiese sterre uit hulle stelsel gewerp word wanneer hulle te na aan die supermassiewe swartkolk in die middel van die stelsel kom, as daar een sou wees. In so ’n scenario was die intergalaktiese ster waarskynlik deel van ’n veelvoudige sterregroep en is die ander sterre in die groep deur die swartkolk ingetrek. Die snelheid van die oorblywende ster sou dan verhoog word en dit sou teen ’n baie hoë spoed weggeskiet word. So ’n voorval kan ’n ster teoreties so vinnig laat beweeg dat dit aan die swaartekraginvloed van die hele sterrestelsel ontsnap. Volgens modelberekenings in 1988 skiet die supermassiewe swartkolk in die middel van die Melkweg, Sagittarius A*, gemiddeld elke 100 000 jaar ’n ster uit ons sterrestelsel.

Waarneming

In 1997 het die Hubble-ruimteteleskoop ’n groot getal intergalaktiese sterre in die Virgo-sterrestelselswerm ontdek. Later in die 1990's is nog sulke sterre in die Fornax-sterrestelselswerm ontdek.

In 2005 het Warren Brown en sy span by die Smithsonian-sentrum vir Astrofisika probeer om die snelhede van hipervinnige sterre met die Dopplertegniek te meet waarmee lig waargeneem word vir soortgelyke veranderings wat voorkom wanneer die klank van ’n voorwerp verander wanneer dit na en weg van ’n waarnemer beweeg. Dié snelhede is egter net geraamde minimums, omdat hulle werklike snelhede groter kan wees as wat die navorsers bevind het. "Een van die nuutgevonde sterre beweeg in die rigting van die sterrebeeld Groot Beer teen sowat 2 miljoen km per uur ten opsigte van die sterrestelsel. Dit is 240 000 ligjare van ons af. Die ander een beweeg 180 000 ligjare van hier af in die rigting van die Kreef teen sowat 2,3 miljoen km per uur."

Laat in die 2000's is ’n verspreide gloed van onbekende oorsprong in die intergalaktiese medium ontdek. In 2012 is voorgestel en aangetoon dit kan van intergalaktiese sterre kom. Daaropvolgende waarnemings en studies oor die verspreide ekstragalaktiese agtergrondstraling is daarna gedoen.

’n Paar sterrekundiges het berig dat hulle meer as 675 sterre geïdentifiseer het aan die rand van die Melkweg, tussen dié sterrestelsel en die Andromeda-sterrestelsel. Hulle meen dit is hipervinnige (intergalaktiese) sterre wat uit die Melkweg se galaktiese sentrum gewerp is. Dié sterre is rooireuse met ’n hoë metaalinhoud (’n meting van die proporsie van chemiese elemente buiten waterstof en helium in ’n ster) en dit dui op ’n oorsprong in die Melkweg, aangesien sterre buite die skyf van ’n sterrestelsel geneig is om min metale te hê en ouer te wees.

Daar is bevestig dat onlangs ontdekte supernovas ontstaan het honderdduisende ligjare van die naaste sterrestelsel of ander ster af. Die meeste kandidate vir intergalaktiese sterre wat in die omgewing van die Melkweg ontdek is, lyk of hulle nie in die galaktiese sentrum ontstaan het nie, maar wel in die skyf of op ’n ander plek.

Skakels

• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.