Tweeling (sterrebeeld)
- Vir ’n artikel oor die sterreteken, sien Tweeling (sterreteken).
Die Tweeling (Latyn: Gemini) is ’n sterrebeeld in die noordelike hemelruim. Dit is een van die 48 konstellasies wat deur die 2de-eeuse sterrekundige Ptolemaeus beskryf is en is steeds een van die 88 moderne sterrebeelde. Dit word verbind met die tweeling Castor en Pollux in die Griekse mitologie.
| Tweeling | ||||
| ||||
| Latynse naam | Gemini | |||
| Genitief | Geminorum | |||
| Afkorting | Gem | |||
| Waarnemingsdata (Epog J2000) | ||||
| Regte klimming | 7h | |||
| Deklinasie | 20º | |||
| Grootte | 514 vk. grade (30ste) | |||
| Kwadrant | NQ2 | |||
| Besonderhede | ||||
| Hoofsterre | 8, 17 | |||
| Helderste ster | Pollux (β Gem) | |||
| Naaste ster | Gliese 251 | |||
| Sterre helderder as 3 m | 4 | |||
| Sterre met planete | 7 | |||
| Messier-voorwerpe | 1 | |||
| Bayer-/Flamsteed-sterre | 80 | |||
| Meteoorreëns | Geminids, Rho Geminids | |||
| Aangrensende sterrebeelde | ||||
| Rooikat, Koetsier, Bul, Jagter, Eenhoring, Klein Hond, Kreef | ||||
| ||||
Die maklikste manier om die sterrebeeld te vind is om na die twee helderste sterre, Castor en Pollux, te soek. Hulle is suid van die bekende “V”-vormige sterrepatroon in die sterrebeeld Bul en die drie sterre van die Jagter se Belt (in Suid-Afrika ook bekend as die Drie Konings).
Ruimtevoorwerpe
wysigSterre
wysig
Die helderste sterre in die Tweeling is Pollux en Castor. Hoewel Castor die Bayer-naam Alpha Geminorum het, is dit eintlik die tweede helderste ster in die sterrebeeld naas Pollux. Castor is ’n veelvoudige ster wat uit ses komponente bestaan. Dit is 52 ligjare van die Aarde af en lyk met die blote oog soos ’n blou-wit ster met ’n magnitude van 1,6. Twee spektroskopiese dubbelsterre is sigbaar met ’n magnitude van 1,9 en 3 en ’n periode van 470 jaar.
Pollux is die helderste ster in die Tweeling, al is sy Bayer-naam Beta Geminorum (waarskynlik weens ’n fout deur Johann Bayer toe hy in 1603 die sterre name gegee het).[1] Dit is ’n oranje reusester met ’n magnitude van 1,2 en is 34 ligjare van die Aarde af. Dit het ’n eksoplaneet, nes twee ander sterre, HD 50554 en HD 59686. Gamma Geminorum (Alhena) is ’n blou-wit ster met ’n magnitude van 1,9 en is 105 ligjare van die Aarde af.
Die Tweeling bevat verskeie helder dubbelsterre:
- Delta Geminorum (tradisioneel bekend as Wasat) het ’n lang periode van meer as 1 000 jaar en is sowat 59 ligjare weg. Die primêre ster is ’n wit ster met ’n magnitude van 3,5 en die sekondêre ster ’n oranje dwergster met ’n magnitude van 8,2.
- Epsilon Geminorum het ’n primêre geel superreus met ’n magnitude van 3,1, wat 900 ligjare van hier af is, en ’n sekondêre ster van 9,2 mag.[1]
- Zeta Geminorum se hoofster is ’n Cepheïed met ’n periode van 10,2 dae; sy minimum magnitude is 4,2 en sy maksimum 3,6. Dit is ’n geel superreus 1 200 ligjare van die Aarde af. Sy metgesel het ’n magnitude van 7,6.
- Eta Geminorum het ’n veranderlike komponent. Dit is 350 ligjare van hier af en het ’n periode van 500 jaar. Dit is net deur groot amateurteleskope sigbaar. Die primêre ster is ’n semi-gereelde veranderlike rooi reus met ’n periode van 233 dae; sy minimum magnitude is 3,9 en sy maksimum 3,1. Die sekondêre ster het ’n magnitude van 6.[1]
- Kappa Geminorum is 143 ligjare van hier af. Die primêre ster is ’n geel reus met ’n magnitude van 3,6; die sekondêre ster het ’n magnitude van 8. Die twee sterre is net deur groot amateurteleskope sigbaar vanweë die verskil in ligsterkte.
- Nu Geminorum het ’n primêre blou reus (magnitude 4,1 en 500 ligjare ver) en ’n sekondêre ster met ’n magnitude van 8.
- 38 Geminorum is 91 ligjare van die Aarde af en kan deur klein teleskope gesien word. Sy wit en geel ster het onderskeidelik ’n magnitude van 4,8 en 7,8.[1]
Diepruimtevoorwerpe
wysig
As ’n mens na die Tweeling kyk, kyk jy weg van die Melkweg en daar is dus min noemenswaardige diepruimtevoorwerpe. Die Eskimo- en die Medusa-newel is albei planetêre newels. Die eerste een is sowat 2 870 ligjare van die Aarde af en die ander een sowat 1 500 ligjare. Messier 35 (M35) is ’n oop sterreswerm wat in 1745 ontdek is. Geminga is ’n neutronster sowat 550 ligjare van die Aarde af. Ander noemenswaardige voorwerpe is NGC 2129, NGC 2158, NGC 2266, NGC 2331, NGC 2355 en NGC 2395.
M35 (ook bekend as NGC 2168) is ’n groot, lang oop sterreswerm met ’n magnitude van 5; sy oppervlakte is sowat 0,2 vierkante grade, dieselfde as die volmaan. Vanweë sy groot ligsterkte is dit met die blote oog sigbaar op ’n donker nag, andersins deur ’n verkyker. M35, wat 2 800 ligjare van die Aarde af is, se 200 sterre kom in kettings voor wat deur die swerm vleg. Nog ’n oop swerm is NGC 2158. Dit is ’n baie ryk swerm meer as 12 000 ligjare van hier af en kan deur groot amateurteleskope gesien word.[1]
Meteoorreëns
wysigDie Geminiede is ’n prominente, helder meteoorreën wat sy hoogtepunt op 13-14 Desember bereik. Dit het ’n maksimum tempo van sowat 100 meteore per uur en is dus een van die rykste meteoorreëns.[1] Die Epsilon-Geminiede bereik sy hoogtepunt tussen 18 en 29 Oktober en is maar onlangs bevestig. Dit oorvleuel met die Orioniede en is dus moeilik om daarvan te onderskei. Die Epsilon-Geminiede het ’n hoër snelheid as die Orioniede.[2]
Mitologie
wysigIn die Babiloniese sterrekunde was die sterre Castor en Pollux bekend as die Groot Tweeling (MUL.MASH.TAB.BA.GAL.GAL). Hulle is beskou as minder belangrike gode en is Meshlamtaea (die een wat uit die onderwêreld herrys het) en Lugalirra (magtige koning) genoem. Albei name kan dui op Nergal, die Babiloniese god van plae en peste wat koning van die onderwêreld was.[3]
In die Griekse mitologie is die Tweeling verbind met die verhaal van Castor en Pollux, saam bekend as die Dioscuri. Toe Castor sterf omdat hy ’n sterflike was, het Pollux by sy pa, Zeus, gesmeek dat hy Castor onsterflik maak. Zeus het dit gedoen deur hulle in die lug te verenig.
Verwysings
wysig- H.A. Rey, The Stars — A New Way To See Them. Houghton Mifflin, Boston, 1997. ISBN 0-395-24830-2.
- Ian Ridpath en Wil Tirion (2007). Stars and Planets Guide, Collins, Londen. ISBN 978-0-00-725120-9. Princeton University Press, Princeton. ISBN 978-0-691-13556-4.
Eksterne skakels
wysig- The Deep Photographic Guide to the Constellations: Gemini
- Astrojan Astronomical Picture Collection: The clickable Gemini Geargiveer 27 September 2007 op Wayback Machine
- WikiSky: Gemini
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Tweeling (sterrebeeld).
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
