Ram (sterrebeeld)
- Vir ’n artikel oor die sterreteken, sien Ram (sterreteken).
Die Ram (Latyn: Aries) is ’n sterrebeeld van die diereriem. Dit is in die Noordelike Halfrond tussen die Visse in die weste en die Bul in die ooste geleë. Die simbool daarvan is 
(Unicode ♈), wat ’n ram se horings voorstel. Dit is een van die 48 sterrebeelde wat deur die 2de-eeuse sterrekundige Ptolemaeus genoem is en is steeds een van die 88 moderne konstellasies. Dit het ’n gemiddelde grootte van 441 vierkante grade (39ste van al die sterrebeelde).
| Ram | ||||
| ||||
| Latynse naam | Aries | |||
| Genitief | Arietis | |||
| Afkorting | Ari | |||
| Waarnemingsdata (Epog J2000) | ||||
| Regte klimming | 3h | |||
| Deklinasie | 20º | |||
| Grootte | 441 vk. grade (39ste) | |||
| Kwadrant | NQ1 | |||
| Besonderhede | ||||
| Hoofsterre | 3, 10 | |||
| Helderste ster | Alpha Arietis | |||
| Naaste ster | Teegarden se Ster (SO 0253+1652)[1] | |||
| Sterre helderder as 3 m | 2 | |||
| Sterre met planete | 6 | |||
| Messier-voorwerpe | 0 | |||
| Bayer-/Flamsteed-sterre | 67 | |||
| Meteoorreëns | May Arietids, Autumn Arietids, Delta Arietids, Epsilon Arietids, Daytime-Arietids, Aries-Triangulids | |||
| Aangrensende sterrebeelde | ||||
| Perseus , Suidelike Driehoek, Visse , Walvis , Bul | ||||
| ||||
Die Ram stel nou die ram voor waarvan die vlies in Antieke Griekeland die Goue Vlies geword het, hoewel dit reeds sedert Babiloniese tye ’n ram verteenwoordig het. Die sterrebeeld is redelik dof en het net vier helder sterre, asook ’n paar taamlik dowwe sterrestelsels en verskeie meteoorreëns.
Ruimtevoorwerpe
wysigSterre
wysig
Die Ram het drie prominente sterre wat ’n asterisme vorm: Alpha, Beta en Gamma Arietis. Al drie word algemeen vir navigasie gebruik.[2] Daar is nog ’n ster helderder as 4 mag, 41 Arietis.
Alpha Arietis, ook bekend as Hamal, is ’n K2-tipe[3] oranje reusester met ’n magnitude van 2 wat 66 ligjare van die Aarde af is.[4][5]
Beta Arietis, ook bekend as Sheratan, is ’n blou-wit ster met ’n magnitude van 2,64. Dit is 59 ligjare weg en is ’n spektroskopiese dubbelster, een waarvan die metgesel net deur ’n ontleding van die spektrum waargeneem kan word.[6] Die spektraaltipe van die primêre ster is A5.[3]
Gamma Arietis, ook bekend as Mesartim, is ’n dubbelster met twee wit komponente in ’n ryk veld van 8-12 mag-sterre. Die primêre ster het ’n magnitude van 4,59 en die sekondêre ster is 4,68 mag.[7] Die stelsel is 164 ligjare van die Aarde af.[8]
Nog dubbelsterre in die Ram:
- Epsilon Arietis het twee wit komponente, van 5,2 en 5,5 mag. Hulle is 290 ligjare weg. [4]
- Lambda Arietis het ’n wit primêre en geel sekondêre ster van onderskeidelik 4,8 en 7,3 mag.[4] Eersgenoemde is 129 ligjare van die Aarde af[9] en is van spektraaltipe F0.[7]
- Pi Arietis bestaan uit ’n blou-wit primêre en wit sekondêre ster. Hulle is onderskeidelik van magnitude 5,3 en 8,5.[4] Die hoofster is 776 ligjare van die Aarde af.[10] Dit is self ’n dubbelster; sy metgesel het ’n magnitude van 10,8.
Die meeste van ander sterre in die Ram wat met die oog sigbaar is, het ’n magnitude van tussen 3 en 5.
Diepruimtevoorwerpe
wysig
Die paar diepruimtevoorwerpe in die sterrebeeld is baie dof. Tog bevat dit ’n paar wetenskaplik interessante sterrestelsels; daar is elliptiese, spiraal- en interaktiewe sterrestelsels.
NGC 772 is ’n spiraalstelsel met ’n magnitude van 10,3.[3] Dit is ’n taamlik helder stelsel wat 7,2 x 4,2 boogminute groot is. Dit is ’n klas SA(s)b-stelsel, wat beteken dit het nie ’n staaf of ring nie en die spiraalarms is taamlik dig.[11] Die hoofarm, aan die noordwestekant,[6] het baie stervormende gebiede – dit is vanweë vorige wisselwerkings met ander stelsels. Dit het ’n klein metgesel-sterrestelsel, NGC 770, sowat 113 000 ligjare van hom af. Die twee stelsels saam is ook bekend as Arp 78 in die Arp-katalogus. NGC 772 het ’n deursnee van 240 000 ligjare en is 114 miljoen ligjare van die Aarde af.[12] Nog ’n spiraalstelsel in die Ram is NGC 673, ’n klas SAB(s)c-stelsel 235 miljoen ligjare van die Aarde af[12] wat van voor af gesien word. Dit het ’n effense staaf en los spiraalarms. Dit het geen ring nie en ’n dowwe galaktiese bol, en is 2,5 x 1,9 boogminute groot.
NGC 678 en NGC 680 is ’n sterrestelselpaar sowat 200 000 ligjare van mekaar af. Hulle is deel van die NGC 691-sterrestelselgroep en is albei sowat 130 miljoen ligjare van die Aarde af. NGC 678 is ’n spiraalstelsel van 13,35 mag en is 4,5 x 0,8 boogminute groot. Dit het ’n prominente stofbaan. NGC 680 is ’n elliptiese stelsel met ’n asimmetriese grens; dit het ’n magnitude van 12,9 en ’n deursnee van 126 000 ligjare; dit is 124 miljoen ligjare van die Aarde af.[12]
NGC 877 is die helderste lid van ’n groep van agt sterrestelsels wat ook NGC 870 en NGC 871 insluit. Dit het ’n magnitude van 12,53 en is 178 miljoen ligjare weg. Dit het ’n metgesel, NGC 876, wat sowat 103 000 ligjare van sy kern af is. Hulle is in ’n interaksie betrokke en word verbind met ’n dowwe stroom gas en stof.[12] Arp 276 is nog twee interaktiewe stelsels, en bestaan uit NGC 935 en IC 1801.[13]
Planetêre stelsels
wysigDie Ram bevat baie sterre met eksoplanete. HIP 14810, ’n G5-tipe ster, het drie reuseplanete (met ’n massa van meer as 10 keer dié van die Aarde).[14] HD 12661 is ook ’n G-tipe ster en is effens groter as die Son. Dit het twee planete. Die een is 2,3 keer so groot soos Jupiter en die ander een 1,57 keer so groot.[15] HD 20367 is ’n G0-tipe ster omtrent so groot soos die Son met een planeet. Die planeet, wat in 2002 ontdek is, se massa is 1,07 keer dié van Jupiter en dit wentel elke 500 dae om die ster.[16]
Meteoorreëns
wysigVerskeie meteoorreëns kom oënskynlik vanuit die Ram. Die Dag-Arietiede is een van die sterkste reëns wat in die dag voorkom; dit duur van 22 Mei tot 2 Junie. Die maksimum tempo is 54 meteore per uur.[17][18] Omdat baie van hulle nie met die blote oog sigbaar is nie, word hulle in die radiospektrum waargeneem.[19][20] Nog ’n meteoorreën wat in die dag voorkom is die Epsilon-Arietiede en die Noordelike en Suidelike Mei-Arietiede.[21]
Die Delta-Arietiede duur van 8 Desember tot 14 Januarie en bereik sy hoogtepunt op 9 Desember. Die gemiddelde meteoor van dié reën is stadig, met ’n gemiddelde snelheid van 13,2 km per sekonde. Helder vuurballe kom agter soms voor.[22]
Die Herfs-Arietiede duur van 7 September tot 27 Oktober en bereik sy hoogtepunt op 9 Oktober,[23] en die Epsilon-Arietiede duur van 12 tot 23 Oktober.[24] Ander reëns sluit in die Oktober-Delta-, Dag-Epsilon-, Dag-Mei, Sigma-, Nieu- en Beta-Arietiede in.[21]
Geskiedenis en mitologie
wysigDie Ram is in antieke geskrifte geïdentifiseer as ’n sterpatroon; die moderne sterrebeeld sluit die sterpatroon in sowel as die omringende sterre.[25]
In die Griekse mitologie is die sterrebeeld verbind met die ram wat Phrixos en Helle gered het op bevel van Hermes.[26][4][3] Phrixos en Helle was die seun en dogter van koning Athamas en sy eerste vrou, Nephele. Die koning se tweede vrou, Ino, was jaloers en wou die kinders dood hê. Daarom het sy ’n hongersnood veroorsaak en toe ’n vals boodskap aan die orakel van Delphi gestuur waarvolgens Phrixos geoffer moes word om die hongersnood te beëindig. Athamas was op die punt om sy seun te offer toe die ram, wat deur Nephele gestuur is, daar aankom.[27] Helle het van die ram se rug afgeval en verdrink in die Dardanelle, wat ook die Hellespont genoem word ter ere van haar. Phrixos het toe die Ram aan Zeus geoffer en die vlies aan Aeëtes van Colchis gegee, wat hom in ruil daarvoor die hand van sy dogter, Chalciope, gegee het. Aeëtes het die vlies op ’n heilige plek gehang waar dit bekend geword het as die Goue Vlies en deur ’n draak bewaak is.[11][26] In ’n latere mite is die vlies gesteel deur Jason en die Argonoute.[3]
Verwysings
wysig- ↑ "The 100 Nearest Star Systems" (in Engels). Research Consortium on Nearby Stars. 1 Januarie 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Maart 2013. Besoek op 25 Mei 2012.
- ↑ Ridpath, Popular Names of Stars.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Moore & Tirion 1997, pp. 128–129.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Ridpath 2001, pp. 84–85.
- ↑ SIMBAD Alpha Arietis.
- ↑ 6,0 6,1 Burnham, Jr. 1978, pp. 245–252.
- ↑ 7,0 7,1 Moore 2000, pp. 337–338.
- ↑ SIMBAD Gamma Arietis.
- ↑ SIMBAD Lambda Arietis.
- ↑ SIMBAD Pi Arietis.
- ↑ 11,0 11,1 Thompson & Thompson 2007, pp. 90–91.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Bratton 2011, pp. 63–66.
- ↑ SIMBAD Arp 276.
- ↑ Wright et al. 2009.
- ↑ ExoPlanet HD 12661.
- ↑ ExoPlanet HD 20367.
- ↑ Jopek, "Daytime Arietids".
- ↑ Bakich 1995, p. 60.
- ↑ NASA, "June's Invisible Meteors".
- ↑ Jenniskens 2006, pp. 427–428.
- ↑ 21,0 21,1 Jopek, "Meteor List".
- ↑ Levy 2007, p. 122.
- ↑ Levy 2007, p. 119.
- ↑ Staal 1988, pp. 36–41.
- ↑ Pasachoff 2000, pp. 128–189.
- ↑ 26,0 26,1 Pasachoff 2000, pp. 84–85.
- ↑ Ridpath, Star Tales Aries: The Ram.
Eksterne skakels
wysig- The Deep Photographic Guide to the Constellations: Aries
- Star Tales – Aries
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Ram.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
