Sterrestelselswerm

’n Sterrestelselswerm of swerm sterrestelsels is ’n groot groep sterrestelsels wat deur onder meer hul onderlinge swaartekrag bymekaar gehou word. ’n Swerm kan uit tientalle tot duisende sterrestelsels bestaan. In die Abell-katalogus is 4 073 sterrestelselswerms opgeneem.

Die sterrestelselswerm Abell 1689.

Sterrestelselgroepe

Swerms met minder as 50 sterrestelsels word eerder groepe sterrestelsels genoem en nie swerms nie. Daar is egter nie ’n spesifieke skeidslyn tussen die twee terme nie. Ons Melkweg is deel van ’n groep sterrestelsels, die Lokale Groep. Dit bevat naas die Melkweg die Andromeda-sterrestelsel en sowat 40 ander, kleiner sterrestelsels. ’n Nabygeleë swerm wat groter is, is die Virgo-sterrestelselswerm.

Donker materie

Visuele waarneming maak dit moontlik om ’n swerm sterrestelsels te omskryf as " ’n versameling stelsels waarvan die swaartekrag mekaar beïnvloed". Nogtans is die snelheid van die individuele sterrestelsels te groot dat hulle op so ’n manier gebind kan word. Dit impliseer dat daar óf nog ’n onsigbare massa aanwesig moet wees óf ’n ander aantrekkende krag bestaan naas swaartekrag. Met behulp van X-straalmeting is vasgestel daar is wel ’n groot hoeveelheid gas tussen die sterrestelsels aanwesig. Dit is baie warm, tussen 10⁷ K en 10⁸ K, en die massa daarvan oortref dié van die sterrestelsels.

Selfs hierdie massa is egter nie genoeg om die swerm bymekaar te hou nie. Die onsigbare materie wat daarvoor verantwoordelik is, word donker materie genoem, en omdat dit nie regstreeks waarneembaar is nie, weet niemand waaruit dit bestaan nie. ’n Tipiese sterrestelselswerm bevat slegs 5% sigbare materie, 10% gas (wat X-strale uitstuur) en die res is donker materie.

’n Gemiddelde sterrestelselswerm het die volgende eienskappe:

• Dit bestaan uit 50 tot 1 000 stelsels, gas wat X-strale uitstuur en groot hoeveelhede donker materie
• Dié drie komponente is gelyk verdeel oor die hele swerm
• Dit bevat ’n totale massa gelyk aan 10¹⁴ tot 10¹⁵ sonmassas
• Dit het ’n deursnee van tussen 2 en 10 miljoen parsek
• Die snelhede van die stelsels is tussen 800 en 1 000 km/s

Bekende swerms naby die Aarde is die Virgo-, die Hercules- en die Coma-sterrestelselswerm. In die omgewing van die Norma-sterrestelselswerm is ’n enorme swerm met so ’n groot invloed dat die lokale uitdying van die ruimte (Hubble-konstante) daardeur geraak word. Dit word die Groot Aantrekker genoem.

Sien ook

• Superswerms

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Sterrestelselswerm.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Nederlandse Wikipedia