Groot Aantrekker
Die Groot Aantrekker is ’n gebied in die heelal met ’n geweldige sterk swaartekragaantrekking en vorm blykbaar die middelpunt van die Laniakea-superswerm. Die superswerm bevat die Melkweg en sowat 100 000 ander sterrestelsels.
Die waargenome aantrekking dui op 'n konsentrasie van massa wat miljoene keer dié van die Melkweg is. Dit word egter verberg deur die Melkweg se galaktiese vlak, want dit lê agter die Sone van Ondeursigtigheid: By sigbare golflengtes is dit dus moeilik pm die Groot Aantrekker regstreeks waar te neem.[1]
Die aantrekking word onregstreeks waargeneem danksy sy uitwerking op die beweging van sterrestelsels en hulle verwante swerms oor 'n gebied van hondermiljoene ligjare breed. Dié sterrestelsels kan gesien word bo en onder die Sone van Ondeursigtigheid; almal het 'n rooiverskuiwing, wat beteken hulle beweeg weg van ons en mekaar af, maar die wisselings in hulle rooiverskuiwing is groot en gereeld genoeg om te onthul hulle word effens in die rigting van die Groot Aantrekker aangetrek.
Die sterrestelsels van die Virgo-superswerm (met onder meer die Melkweg) beweeg teen ’n snelheid van 600 km/s in die rigting van die Groot Aantrekker. Die Groot Aantrekker self beweeg in die rigting van die Shapley-superswerm.[1] In onlangse studies deur 'n span Suid-Afrikaanse astrofisici is 'n superswerm met die naam Vela-superswerm onthul in die Groot Aantrekker se teoretiese posisie.[2]
Ligging
wysigDie eerste aanduidings van ’n afwyking in die eenvormige uitdying van die ruimte is in 1973 en weer in 1978 gevind. Die ligging van die Groot Aantrekker is eindelik in 1986 bepaal – op ’n afstand van tussen 150 en 250 miljoen ligjare van die Melkweg, in die rigting van die sterrebeelde Noordelike Waterslang en Sentour.
Baie voorwerpe in daardie rigting lê in die deel van die hemelruim agter die Melkweg wat dus moeilik waargeneem kan word. Tog het X-straalmetings aangedui dat dié gebied oorheers word deur die Norma-sterrestelselswerm (ACO 3627),[3] ’n enorme swerm van hoofsaaklik groot, ou sterrestelsels waarvan baie teen hul bure bots en/of groot hoeveelhede radiogolwe uitstraal.
Laniakea-superswerm
wysigDaar is aanvanklik geglo die Groot Aantrekker is ’n superswerm of dalk ’n onbekende, unieke verskynsel. In September 2014 het ’n groep sterrekundiges, onder andere R. Brent Tully van die Universiteit van Hawaii en Helene Courtois van die Universiteit van Lyon in Frankryk, ’n nuwe manier gepubliseer om superswerms te definieer volgens die relatiewe snelhede van sterrestelsels. Die span het radioteleskope gebruik om die bewegings van ’n groot groep plaaslike sterrestelsels uit te stippel. In ’n gegewe superswerm sal al dié bewegings na binne wees, in die rigting van die massamiddelpunt. Die Groot Aantrekker word nou beskou as die massamiddelpunt van Laniakea en dit verklaar die beweging van onder meer die Lokale Groep in dié rigting.[4]
Vela-superswerm
wysigIn 2016 het 'n span Suid-Afrikaners, Europeërs en Australiërs onder die Suid-Afrikaaanse sterrekundige Renée C. Kraan-Korteweg die ontdekking aangekondig van die Vela-superswerm in die streek waar die Groot Aantrekker teoreties lê. Dit sal in 'n groot mate die geheim opklaar van laasgenoemde se swaartekragaantrekking. Met data van die AAOmega-spektrograaf, Anglo-Australiese Teleskoop en Suider-Afrikaanse Groot Teleskoop, het die sterrekundiges 'n digte galaktiese streek waargeneem wat 'n swaartekragaantrekking verduidelik in die omgewing van die Shapley-superswerm waar die Groot Aantrekker volgens teorie lê.[2]
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 "What is the Great Attractor?". Universe Today (in Engels (VSA)). 14 Julie 2014. Besoek op 24 Junie 2018.
- ↑ 2,0 2,1 Renée C. Kraan-Korteweg; Michelle E. Cluver; Maciej Bilicki; Thomas H. Jarrett; Matthew Colless; Ahmed Elagali; Hans Böhringer; Gayoung Chon (8 November 2016). "Discovery of a supercluster in the Zone of Avoidance in Vela". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. 466 (1): L29–L33. arXiv:1611.04615. Bibcode:2017MNRAS.466L..29K. doi:10.1093/MNRASL/SLW229. ISSN 1745-3933. Wikidata Q55892376.
- ↑ R. C. Kraan-Korteweg, in Lecture Notes in Physics 556, edited by D. Pageand J.G. Hirsch, p. 301 (Springer, Berlin, 2000)
- ↑ Elizabeth Gibney (3 September 2014). "Earth's new address: 'Solar System, Milky Way, Laniakea'" (in Engels). Nature. doi:10.1038/nature.2014.15819. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Mei 2020.
Nog leesstof
wysig- Dressler, Alan (1994). Voyage to the Great Attractor: Exploring Intergalactic Space. New York, New York: Alfred A. Knopf. p. 355. ISBN 978-0-394-58899-5.
- Bertschinger, Edmund; Juszkiewicz, Roman (1988). "Searching for the Great Attractor". The Astrophysical Journal. 334: L59. Bibcode:1988ApJ...334L..59B. doi:10.1086/185312.
Skakels
wysig- Drake, Nadia (3 September 2014). "New map locates Milky Way in neighborhood of 100,000 galaxies". National Geographic. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Februarie 2020.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
