Bakerville

Bakerville is 'n klein dorp in die Noordwes-provinsie van Suid-Afrika. Dit is diamantdelwerye omtrent 20km noord van Lichtenburg en beslaan 'n area van min of meer 35km van oos na wes. Dit is geleë op die Lichtenburg-Zeerust pad. Die beroemde Elandsputte-delwerye is ook hier. Bakerville of Bakers is vernoem na die eienaar, Albert Baker, en was een van verskeie 'diamantdorpe' maar is as die 'hoofdorp' beskou. Vandag is daar nog 'n handjievol bittereinders wat steeds delf op soek na die 'groot een'.

Bakerville
Bakerville
Koördinate: 25°59′0″S 26°5′0″O
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Noordwes
Tydsone	UTC+2 (SAST)

Geskiedenis

Alles het begin in 1924, toe posmeestersseun, J.A. (Kosie) Voorendyk en 'n paar werkers besig was om 'n beesdip te grawe, om vrektes onder hul beeste te probeer teenwerk. Skielik het 'n werker 'n glinstering in die gruis gesien. Kosie het die steen na die plaaslike wetenskap-onderwyser, mnr. Bosman, geneem om die steen in suur te toets. Dit was 'n pragtige diamant van drie karaat. (600mg). Wel vuil en gebreek, maar werklike diamant.

Die Voorendyks het dadelik die staatsgeoloog en prospekteerder, Dr. Harold Harger/Hager/Hadger ( onsekere spelling ) van die fonds laat weet. Hy was glad nie beïndruk nie, toe hy vir 'n kort besoek in 1925 op die plaas was, het hy gesê: "My boy, there is no diamonds on this farm, a bird must dropped it here!" Hy het kort daarna verneem van 'n ander ontdekking op Manana, 'n plaas naby Lichtenburg, en daar begin prospekteer. Die eerste proklamasie van 'n delwery was daar gemaak. Daarna beweeg hy na 'n plaas, Honingklip/Hangklip, noord van Elandsputte, maar hy verdwaal en begin onwetend op Elandsputte prospekteer. Hy het skaars begin of hy kry 'n verrassende ses karaat (1,2g) diamant. Dadelik verskuif hy sy kamp na die "donkiegat" op Elandsputte, waar 'n donkie begrawe was, en wat later 'n bekende baken op die delwerye geword het. Sy eerste gruiswas het 21 diamante opgelewer en die volgende een, 361. Prospekteerdery het begin toeneem, en van Mei 1926 tot einde 1927 volg nog 45 proklamasies op 8 plase. Die delwerye was 36km lank en 1,6km breed. (Teen 1945, toe die bedrywighede afgeneem het tot dieselfde skaal as in 1925, was 104 delwerye op 13 plase geproklameer.) In 1926 is die delwerye op Elandsputte geproklameer, die stormloop in Junie 1926 was die eerste van die groot stormlope wat in die volgende paar jaar sou plaasvind, daarna volg proklamasies op Treasure Trove, Bakers en Ruigtelaagte in Augustus 1926, met Witklip en Klipkuil voor die einde van die jaar. Daarna het fortuinsoekers en avonturiers van oral oor die wêreld soontoe gestroom. Met blink motors, ou karre, fietse, donkiekarre, ossewaens, per trein en selfs te voet. 'n 'Kaiastad' het verrys en sowat 150 000 gehuisves. Dit was 'n 'tydelike stad', enig in die wêreld. Selfs met straatname soos Eloff, President en Prichardt wat geleen is van Johannesburg as gevolg van die miernes van bedrywighede. Bakerville is oral as die 'hoofdorp' beskou. Hier het huisies en kaias vir etlike kilometer omtrent muur aan muur gestaan. Daar was na bewering in die sakesentrum soveel as 250 diamantkoperskantore ( elk met sy eie vlag ), eetplekke, bioskope, tot 'n mallemeule en omtrent 60 kafees, winkels, slaghuise en ander besighede. Die skool, een van 17 op die delwerye, het 15 klaskamers gehad. Wat die delwerye so uitsonderlik gemaak het, was die geweldige hoeveelhede wat so vlak onder die grond gevind is. Op Treasure Trove is in een besondere week £75 000 se diamante uitgehaal. In die tydperk 1926 tot 1945 is meer as 7 miljoen karaat diamante ter waarde van £14,6 miljoen ontgin. In 1927 lewer die delwerye 79% van Transvaal se alluviale produksie, terwyl Transvaal op sy beurt 94,41% van die Unie s'n gelewer het. Die diamantmark is beïnvloed, soveel so dat, met gebrek aan beskermende wetgewing, sir Ernest Oppenheimer moes ingryp met die stigting van die Oppenheimer-sindikaat, wat onder meer groot hoeveelhede diamante opgekoop en dan weer stadig na die wêreldmark laat terugvloei het. So is gekeer dat die mark heeltemal in duie gestort het.

Vandag

Vandag is daar min oor van hierdie eens kosmopolitiese 'diamantstad'. Nog net 'n handjievol vasbyters is oor tussen die derduisende tonne gruishope. Die beesdip op Elandsputte is in 1980 tot Nasionale Gedenkwaardigheid verklaar.

Bronne

• Lichtenburg Alluviale Delwerye: Die beesdip wat'n Nasionale Monument geword het - 'n inligtingstuk deur Lichtenburg Museum
• Die mielie ontsluit die Weste -Piet Meiring Promedia Publikasies 1984
• Ensiklopedie van Suidelike Afrika - Eric Rosenthal Tweede uitgawe

Sien ook

• Lys van dorpe in Suid-Afrika