Demoon van Laplace

Die demoon van Laplace is ’n fiktiewe entiteit in ’n gedagte-eksperiment van Pierre-Simon Laplace wat hy in 1814 beskryf het. Hierdie "demoon" is veronderstel om so intelligent te wees dat hy die presiese ligging en beweging van elke atoom ken, en dit sou hom in staat stel om die toekoms sowel as die verlede geheel en al te ken.

Pierre-Simon Laplace

Oorspronklike formulering

In die filosofiese idee van die determinisme beskryf Laplace die omgewing as volg:

Ons kan die huidige toestand van die heelal beskou as die gevolg van die verlede en as die oorsaak van die toekoms. ’n Intelligensie wat op ’n gegewe tydstip alle kragte sou ken wat in die natuur werk, asook die toestande van alle elemente waaruit dit opgebou is, sou as hy groot genoeg was om al hierdie gegewens te ontleed, in ’n enkele formule die beweging van die grootste liggame in die heelal en dié van die kleinste atoom kon beskryf. Vir so ’n intelligensie sou niks onseker wees nie, en hy sou die toekoms sowel as die verlede kon sien.

Hierdie intelligente wese waarvan Laplace gepraat het, is later die demoon van Laplace genoem, hoewel hy dit self nooit so genoem het nie.

Onmoontlikheid van die demoon

Die demoon van Laplace kan beskou word as ’n aanval op die beginsel van die vrye wil. Talle wetenskaplikes het al aangetoon dat die demoon nooit kan bestaan nie. Sommige doen dit aan die hand van filosofiese oortuiging, ander meer wetenskaplik.

Die kwantummeganika het gesorg vir ’n deurbraak in die denke rondom die demoon van Laplace deurdat aangetoon is dat slegs met waarskynlikhede van plek en snelheid op subatoomvlak gewerk word. Daar kan dus nie so ’n intelligensie bestaan nie.

Grense aan rekenkrag

Verskeie ander geleerdes het ook al wetenskaplike begrippe gebruik om aan te toon dat die demoon van Laplace nie kan bestaan nie. Een van die maniere om dit te bewys, is berekenings wat gedoen is oor die teoretiese maksimum rekenkrag in die heelal: die hoeveelheid was 10¹²⁰ bis. Alles wat dié vlak van kompleksiteit oortref, kan nooit bereken word in die tydperk tussen die Oerknal en nou nie.

• Hierdie artikel is vertaal uit die Nederlandse Wikipedia