Dhow

'n Dhow (ook "dau" gespel) is 'n Arabiese boot wat hoofsaaklik van hout gemaak is en meestal met driehoekige latynseile toegerus is. Hoewel die Egiptenare, Mesopotamiërs, Grieke en Chinese van sowat 3500 v.C. af bote van papirusstingels en later hout gemaak het, was die dhow van sowat 1 n.C. af in ’n sekere mate ’n baanbreker vanweë die vaardige gebruik van die driehoekseil, een of twee maste in die meer gevorderde ontwerpe, roeispane en selfs ’n roer om dit te stuur.

Van die eerste primitiewe bote wat gebruik is, was uitgeholde boomstompe (Engels: dugout). Die hol deel is verkry deur kerfwerk of vuur strategies op die boomstomp te gebruik.

Eerste bote

Die eerste primitiewe bote was uitgeholde boomstompe (Engels: dugout) en saamgebondelde riete, papirus, wilgelatte, bamboes en boomstompe wat maklik gedryf het. Daarvan is as vlotte ingespan om ook vrag oor relatief kalm riviere en mere te vervoer. Die bootbouers het dit ook bedek deur die beste materiaal van daardie tyd, insluitend velle, asfalt en die ligte bas van die berkeboom.

So het Mesopotamië sowat 4 000 jaar gelede bote gemaak wat soos ’n rob gelyk het, terwyl Indië soortgelyke bote van papirusriet gemaak het. Indië se “goofah” is met ’n mengsel van verskillende stowwe gesmeer om in die Tigrisrivier te vaar. In uitgrawings in Nederland is ’n soortgelyke boot ontdek wat sowat 8 000 jaar gelede gebruik is.

Verskillende vorms van die dhow word steeds in verskeie wêrelddele gebruik. Die Arabiere was die eerstes wat die driehoekvormige seil vir hul bote ingespan het.

Die verskillende lande het hul ontwerpe deurlopend verbeter deur taamlik eenvoudige maar tog vindingryke bote te bou. Soos bote verbeter is, is dit byvoorbeeld met primitiewe seile toegerus om die wind te kan benut. Dit was hoofsaaklik vierkantige seile en variasies daarvan, maar die Arabiere het vir die eerste keer die driehoekseil in hul dhows ingespan, wat bepaalde voordele gebied het.

Navorsing dui daarop dat die Chinese die heel eerste was wat hul bote beter kon stuur deur middel van ’n primitiewe roer. Dit was sowat 100 v.C. Die Arabiese dhow het egter deur die kombinasie van verskeie ontwerpe daarin geslaag om groter afstande in die Indiese Oseaan, Persiese Golf en Rooisee af te lê. Die middelroer is eers in 1240 deur Europese bootbouers ontwerp.

Dhows met twee seile is vernuftig aangewend om die wind maksimaal te benut. Arabiese handelaars het onder meer oor die Indiese Oseaan gevaar om handel te dryf en om die Islam te verkondig.

Dhows beskryf

Die Arabiese dhow was een van die eerste bote waarvan die seile oor die lengte van die boot (Engels: fore-and-aft) gerangskik is. Dit is selfs verbeter deur die gebruik van twee maste om die driehoekige seile beter in die groter bote in te span. Die rangskikking van seile het die boot in staat gestel om die beskikbare wind beter te benut om die boot vinniger te laat vaar. Die langer deel van die driehoekseil (aan die onderkant) is aan ’n dun spar gespan. Op die groter dhows was daar ’n groter hoofseil wat in samewerking met die kleiner seil groot stukrag aan die boot kon gee en bote selfs teen die wind kon laat vaar.

Dit is interessant dat die takelwerk op Europese bote in die Middellandse See eers in die negende en tiende eeue n.C. gewild geword het om veral veral die kleiner skepe langs die kus in staat te stel om makliker beheer te word deur die wind maksimaal in te span.

Wat die vorm van die dhow betref, het die breër agterkant en lang, skerper voorkant dit snelvarend gemaak in die Indiese Oseaan en Arabiese See, waar dit hoofsaaklik kuswaarts gevaar het om sy bestemmings te bereik. ’n Dhow van Bahrein met twee driehoekseile – ’n uitstekende voorbeeld van destydse vakmanskap - kon by die Exeter- maritieme museum in Engeland besigtig word, wat ongelukkig weens finansiële probleme in 1997 gesluit is. Die museum se versameling bote het ook ’n klein dhow ingesluit.

In werklikheid was die woord “dhow” die versamelnaam vir verskeie Arabiese bote, insluitend die zaruk, die sambuk en die groot dhow, wat baggala genoem is.

Deur handel gedrewe

Die begeerte om handel met ander nasies te dryf, het baie lande aangespoor om bote te bou en te verbeter. Waar bote aanvanklik hoofsaaklik kuswaarts gebruik kon word, is later groter afstande oor die see daarmee afgelê. Die Arabiese dhow is deur handelaars gebruik om handelsware en selfs passasiers oor die Indiese Oseaan te vervoer. Baie daarvan was gesogte speserye van Suid- en Suidoos-Asië, wat hulle aan handelsvennote voorsien het.

Die Arabiese handelaars het ook die dhow gebruik om die kultuur en idees van die Islam onder ander nasies te bevorder.

Bronne

• Paneel skrywers. Ensiklopedie van die Wêreld. C.F. Albertyn (Edms.) Bpk. 1972. ISBN 0 949948 02 0
• Paneel skrywers. The Encyclopedia of Transport. Marshall Cavendish. 1976. ISBN 0 85685 176 0
• Paneel skrywers. The Illustrated Encyclopedia of Transportation. Reference International. 1972. ISBN 0 905 154 010
• Paneel skrywers. The Kingfisher Illustrated History of the World. Kingfisher Books. 1992. ISBN 1-85697-862-1
• Paneel skrywers. The New Encyclopedia Britannica, Volume 4. Encyclopedia Britannica, Inc. 2010. ISBN 978-1-59339-837-8
• Paneel skrywers. World Book Volume 19. World Book. 2010. ISBN 978-0-7166-0110-4
• Parry, J.H. Romance of the Sea. National Geographic Book Service. 1981. ISBN 0-87044-346-1
• Sansom, Derek. Getting to know Boats. Panda Publishing. 1975. SBN 85688 003 5
• Uys, Isabel. Feitegids. ’n Kernensiklopedie. Pharos. 2007. ISBN 978-1-86890-065-7.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Dhow.