Die swye van Mario Salviati

Die swye van Mario Salviati is 'n Suid-Afrikaanse roman geskryf deur Etienne van Heerden wat in 2000 gepubliseer is.

Die swye van Mario Salviati
Skrywer	Etienne Roché van Heerden
Land	Suid-Afrika
Taal	Afrikaans
Genre	Roman
Uitgewer	Tafelberg Uitgewers Ltd.
Uitgegee	2000
Bladsye	408
ISBN	978-0-624-04457-4
Letterkunde-portaal

Keerkant van die boek lees

Ingi Friedländer, 'n jong, gefrustreerde kunstenaar wat by 'n kunsmuseum in Kaapstad werk, word gestuur om 'n gesogte beeldhouwerk op die dorpie Tallejare aan die rand van die Moordenaarskaroo te probeer koop.

Tydens haar verblyf word sy geboei deur stories uit die verlede; stories oor water wat opdraand loop, oor fabelagtige rykdom uit volstruisvere, en oor Goudseput, waar die verdwene Kruger-miljoene glo begrawe lê. Sy ontrafel ook meer as een liefdesgeskiedenis, soos dié van die flambojante Meerlust Bergh en sy beeldskone Indonesiese prinses, en die hartseer verhaal van Mario Salviati en die onaansienlike Edit Aandra met haar wondermooi sangstem.

Ingi self raak bevriend met die kunstenaar Jonty Jack, wat soos 'n kluisenaar in die berg woon. Sy ervaar ook 'n diep aangetrokkenheid tot die doofstom Mario Salviati, die Italiaanse klipsnyer wat 'n groot geheim met hom saamdra.

Die swye van Mario Salviati loop 'n wye, meevoerende draai – van die vroegste pioniersgeskiedenis af, deur oorloë en ontbering, die volstruisveertydperk en die koms van die Italiaanse krygsgevangenes in die Tweede Wêreldoorlog, tot by die hedendaagse Suid-Afrika.

Dis 'n roman oor gierigheid en versweë skande; oor die verlede as gevangenis; oor mense wat onder hulle andersheid ly. Dit is ook 'n roman oor kunstenaarskap en oor bevryding.

Hoofstukopsommings

Afdeling I – Blitswater

• Hoofstuk 1: Begin met Jonty Jack (JJ) in die hede (ongeveer 2000). Jonty Jack wat vertel van Visman Steier. Die Berghs en die Pistoriusse wat ’n geheim in die verlede vashou.
• Hoofstuk 2: Ingi vertrek vanaf haar werk in Kaapstad om Visman Steier te gaan probeer aankoop vir die Nasionale Versameling.
• Hoofstuk 3: Ingi se reis na Tallejare. Stad vs. platteland (Karoo). Die Tallejaners se nuuskierigheid en agterdog met haar aankoms. Eerste noem van volstruisvere en goud. Ingi gewaar vir Jonty Jack en huur die Klipsnyer se kothuis.
• Hoofstuk 4: Kaptein William Gird (Brit) en SlingerVel Xam! maak tekeninge van Afrika-diere en skiet hulle dan (om hulle van naderby te kan ondersoek en bestudeer). Word veral melding gemaak van ’n kameel. Kaptein se tekeninge bring vir hom roem in sy land, maar sy vrou verlaat hom. Gebeurtenisse van gierigheid, wantroue en dood in W. Gird se tyd, op die plek waar Tallejare nou is.
• Hoofstuk 5: Ingi verken die kothuis en slaap daarin. Sy hoor Edit se stem wat arias sing in die nag. Sy sien hier foto’s van Mario Salviati se lewe (sy aankoms op Tallejare, sy huwelik met Edit).
• Hoofstuk 6: JJ stap na die dorp om koeipis vir sy beelde te gaan haal (hy onthou sy dag, dink aan Ingi, praat met die handelaar, onthou sy andersheid as kind).
• Hoofstuk 7: Eerste ontmoeting tussen JJ en Ingi by JJ se huis. JJ het van sy dagga gerook en daggatee gedrink. Hy noem sy pa wat in die grot * sit en wie se waterprojek gefaal het.
• Hoofstuk 8: 1940 – Karel Bergh en Lettie Pistorius as man en vrou. GrootKarel se droom van die waterprojek. Die vyandskap tussen die Berghs en Pistoriusse.
• Hoofstuk 9: Die dae na GrootKarel se droom oor die waterprojek. Hy raadpleeg talle kenners oor hierdie projek en begin om geld in te samel.
• Hoofstuk 10: Ingi se eerste dae op Tallejare, vertel van die plek, sien weer vir JJ (hy is kortaf, eenkant).
• Hoofstuk 11: 1940’s – Die Italiaanse krysgevangenis vertrek na Tallejare per trein. Hulle word telkens by stasies op hulle pad uitgekies en afgelaai, maar Mario en Lorenzo bly agter tot in Tallejare.
• Hoofstuk 12: Italiaanse krysgevangenis kom aan op Tallejare. Lorenzo gaan na Prokureur en Mevrou Pistorius. Mario gaan na GrootKarel Bergh om hom te help met die bou van sy waterkanaal. Van daardie dag af, hou Mario ’n klip in sy hand vas.
• Hoofstuk 13: Ouma Siela Pedi se fokalisasie van die aankoms van die Italiaanse krysgevangenis. Sy onthou die Anglo-Boereoorlog en die goudwa. Meerlust en sy vrou word genoem. Ook W. Gird en die engel hou die koms van die Italiaanse krysgevangenis dop.
• Hoofstuk 14: JJ hou Ingi met sy teleskoop dop en dink (romanties) oor haar. Sy kom by hom aan, hulle gesels, hy beveel die Drostdy aan vir haar verdere verblyf op Tallejare.
• Hoofstuk 15: Ingi kom met haar motor by die Drostdy aan. Die generaal is binne die Drostdy en sit en bespiegel oor skatte en goud. Die generaal het twee obsessies: Die “Vierde Skip” en die Kruger-miljoene. Hy is ouer as die tyd.
• Hoofstuk 16: Mario gaan woon by en werk vir GrootKarel na sy aankoms op Tallejare. Karel wys hom sy idees vir die waterkanaal en gee hom beitels as geskenk.
• Hoofstuk 17: Die werk aan die blitswaterkanaal begin en word gedoen onder leiding van GrootKarel en Mario.
• Hoofstuk 18: Ingi ry te perd die Weemoedvlak in en JJ sit haar uit besorgdheid agterna. Hy vind haar en hulle ry saam terug.
• Hoofstuk 19: Die dag wat Karel Bergh vir die eerste maal sy projek toets. Die eerste poging is ’n mislukking weens die weerstand van stof en hy jag uit vernedering en skaamte weg met sy koets en perde. Mario en Lorenzo sit hom agterna, maar hy kom nooit weer terug nie. Mario sien ’n geheim.
• Hoofstuk 20: JJ gaan kuier by Ingi in die klipkothuis. Sy vrese – hy lewe as buitestander, maar hy hou van haar.
• Hoofstuk 21: Mario se persepsie van GrootKarel en Lettie se huwelik. Mario wil as eerbewys aan GrootKarel die waterprojek laat werk. Na ’n derde probeerslag is dit suksesvol en Mario word ’n held onder die dorp se inwoners.
• Hoofstuk 22: Ingi in die Drostdy, sy neem waar: “spokery”, magiese realisme en ook vir Mario. Hy is nou doof, stom en blind, ongeveer 80 jaar oud.
• Hoofstuk 23: Lettie se reis op die Windsor Castle terug na Kaapstad vanaf Londen, met pasgebore JJ (1943).
• Hoofstuk 24: Ingi word ontsteld oor haar verdere ontdekkings van Tallejare. Om haar te troos gaan wys JJ vir haar sy groot geheim – sy beeldetuin.
• Hoofstuk 25:Lettie se paar maande in Londen. Hoe die liefdesverhouding tussen haar en Karel begin het – sy het vir modeklasse gegaan by Irene Lampak en verlief geraak op Karel en hy op haar.
• Hoofstuk 26: Mario as ou man onthou: Italië, sy klipwerk vir Karel Bergh, Edit, maar alle herinneringe vervloei en word ook deel van die hede. Hy is doof, stom en blind, hy kan slegs voel, ruik en onthou.
• Hoofstuk 27: Ouma Siela Pedi se perspektief. Sy voel ’n spesiale verbondenheid aan Lettie en nader haar op die aand van GrootKarel se verdwyning. Sy noem ook haar (Siela) se aankoms op Tallejare, saam met Veldkornet Pistorius en die swart ossewa.
• Hoofstuk 28: GrootKarel se wegvlug met sy koets. Hy verander van kleur tydens die wegvlug en ontdek ook geraamtes met ’n Krugermunt in elk se hand. Mario en Lorenzo sien dit ook, wel na Karel. Karel vlug verder en gaan skuil in ’n ou San-grot.
• Hoofstuk 29: Die engel se verskyning aan Matrone Taljaard. Matrone deel met die generaal dat die engel vir haar gesê het die goud is by Goudseput. Generaal praat met Ingi oor goud. Ingi laat Mario haar reuk kry.
• Hoofstuk 30: Mario maak as jongman ’n beeld van Maria uit klip. Hy maak dit op Berg Onwaarskynlik staan en dit is vir die Italianers om hulle Katolieke geloof te kan beoefen. Die kerk wil die beeld afbreek, maar Mario oortuig hulle anders. Lorenzo word bestraf oor die vlek op sy gesig ’n vuur veroorsaak oor hy droom oor ’n Pistorius-dogter.
• Hoofstuk 31: Lettie se terugkeer na Tallejare. Sy sien die sukses van Karel se projek.
• Hoofstuk 32: Ingi gaan na JJ. Sy sien die kloof waarin hy al sy mislukte beelde gooi.

Afdeling II – Goudseput

• Hoofstuk 1: Die swart ossewa se reis na en aankoms op Tallejare. Meerlust Bergh en Veldkornet Moloi ontvang die swart ossewa op Tallejare.
• Hoofstuk 2: Ingi verneem van die goudkaart in die kroeg. Goodwill Moloi (die burgemeester) bied haar ’n geleentheid huis toe aan en vertel haar van Siela se lyding saam met die swart ossewa en Veldkornet Pistorius se diefstal van een kinderhandjie.
• Hoofstuk 3: JJ bedink kunstenaarskap en dink oor Ingi – hy is verlief op haar, maar kies kunstenaarskap bo liefde.
• Hoofstuk 4: Veldkornet Pistorius gaan by Meerlust aan huis (tydens die Anglo-Boereoorlog). Hulle praat oor die wegsteek van die goud en oor Generaal Taljaard se bedrywighede tydens die oorlog, die generaal word hier reeds “oubaas” genoem.
• Hoofstuk 5: Ingi in die Drostdy. Sy vind uit dat Mario Matrone se pa is en sy raak Mario aan en laat hom aan haar gesig vat. Sy neem Mario uit om te gaan stap buite die Drostdy (saam met die honde).
• Hoofstuk 6: Terwyl JJ vir Ingi, Mario en Alexander dophou met sy teleskoop, onthou hy sy kinderjare en sy oupa Veldkornet Pistorius. Hy roep ’n ontmoeting tussen sy oupa en Siela op. Hy het in die dam geswem een Sondagmiddag en hulle dopgehou.
• Hoofstuk 7: Ingi stap met Mario in die dorp rond en gaan drink dan ietsie in die kroeg. Sy hoor nog stories by die eienaar, Diepkyk.
• Hoofstuk 8: Mario se perspektief op Ingi (wie hy Maria noem in sy gedagtes). Hy onthou sy stoeigeveg met die engel. Sy ontbering as dowe/stomme/blinde. Die generaal wat die geheim van die goud by hom wil hê. Ingi wat saam hom bergop loop.
• Hoofstuk 9: JJ wys aan Ingi en Mario die beeld Visman Steier. Hulle stap almal saam na Mario se Mariabeeld.
• Hoofstuk 10: Ingi skeer Mario se baard. Generaal onthou ’n blik op die nag wat die goud versteek is. Hy sê vir Matrone dat Mario van nou af saam met hulle aan tafel sal eet.
• Hoofstuk 11: Kampong Spoggerig hou ’n teepartytjie vir Lettie, om haar terug te verwelkom en JJ se geboorte te vier.
• Hoofstuk 12: Lorenzo in diens van die Pistoriusse. Sy liefdesverhouding met Gwen Pistorius en sy sorg vir Veldkornet Pistorius as ’n ou man – hy wil hom uitvra oor die goud.
• Hoofstuk 13: Ingi besoek Prokureur Sproet-Pistorius op kantoor en begin uitvra oor Mario en die gesiglose vrou.
• Hoofstuk 14: Die plan word beraam om die goud te begrawe. Rooibaard Pistorius en Meerlust sal die geheim deel. Die kommandolede sal moet sterf.
• Hoofstuk 15: Die swart ossewa word in die nag uitgeneem om die goud te gaan versteek. ’n Man wat nuus bring van Siela wat dreig om die kommandolede aan te gee, word geskiet.
• Hoofstuk 16: Dooies van Tallejare wat voorgekeer word deur die engel en teruggestuur word om hulle lewe te gaan herhaal (magiese realisme). Ingi kom af op ’n stoeigeveg tussen Mario en die engel in Mario se kamer een nag.
• Hoofstuk 17: Ingi onthou die vorige nag toe sy langs Mario gaan lê het (na sy stoeigeveg met die engel). Die generaal kry die engel se “goudstof” in Ingi se hare.
• Hoofstuk 18: Ingi vlug na JJ en bespreek met hom Tallejare se geheime en se greep op haar.
• Hoofstuk 19: Goodwill vertel vir Ingi van die eerste beeld wat JJ ooit gemaak het. ’n Borsbeeld van Rooibaard Pistorius, wat JJ vir Siela gebring het.
• Hoofstuk 20: W. Gird en KleinTietie Xam! verwek vir Saartjie Bruin. W. Gird praat oor kunstenaarskap.
• Hoofstuk 21: Ingi trek Tallejare se stamboom.
• Hoofstuk 22: Verdere bespiegelings oor die stamboom. Ingi sien Siela en die vrou sonder die gesig wat saam in die nag wegstap (magiese realisme).
• Hoofstuk 23: Ingi en JJ gaan swem in Lampaksdam.

Afdeling III – Mannekynveer

• Hoofstuk 1: JJ praat met Ingi oor die swart ossewa. Hy vertel dat die engel by hom kom tee drink. Hy vererg hom oor Visman Steier.
• Hoofstuk 2: Karel Bergh word gebore (ongeveer 1888) met ’n klont goud in sy hande – word as ’n voorbode gesien vir dit wat sou kom (gierigheid t.o.v. goud, water, vere).
• Hoofstuk 3: Ingi word verstrengel met die swart ossewa se verhaal. Rooibaard Pistorius dreig vir Siela en Moloi om niks te sê van haar tyd saam met die swart ossewa nie (die aand van die wegsteek van die goud).
• Hoofstuk 4: “Spokery” by die veerpaleis. Magiese realisme – Meerlust en Irene en hul huishouding leef voort in die Veerpaleis asof hulle nooit gesterf het nie. Daar word ook gesê dat die vrou sonder gesig steeds die Veerpaleis besoek.
• Hoofstuk 5: Ingi, Mario, en die honde besoek die Veerpaleis.
• Hoofstuk 6: Ingi-hul se besoek in die vorige hoofstuk word deur W. Gird waargeneem en geteken.
• Hoofstuk 7: Kunstenaars van Tallejare word genoem. Ingi bestel vir haar verf en skildermateriaal.
• Hoofstuk 8: JJ vertel vir Ingi van Meerlust en Irene.
• Hoofstuk 9: Meerlust en Irene “ontmoet” mekaar in Amsterdam. Meerlust stuur vir Irene ’n kosbare volstruisveer as geskenk.
• Hoofstuk 10: Meerlust en Irene se verhouding ontwikkel. Hulle stel albei belang in modes en vere. Hulle besluit om saam na SA terug te keer en ’n onderneming te begin.
• Hoofstuk 11: By die Drostdy – Mario staan en voel in die poortdeur. Ingi pak in haar kamer haar skildermateriaal uit.
• Hoofstuk 12: Ingi probeer om te begin skilder.
• Hoofstuk 13: Karel Bergh onthou die “tweegeveg” tussen Meerlust en Rooibaard Pistorius, ’n geveg waarin ’n Franse modebaas per ongeluk geskiet is. Daar word ook vertel van Meerlust en Irene se lewe op Tallejare.
• Hoofstuk 14: Ingi gesels in die kroeg oor die Bergh familie se gemengde afkoms. Begin die idee kry dat sy klip wil verf. Sy vaar uit teen Matrone en die generaal oor Mario.
• Hoofstuk 15: Meerlust kry sy volstruise op ’n Afrika-ekspedisie. Die goue jare van Meerlust se veerbedryf en die 1914-ineenstorting wat volg daarna (Meerlust 56 en Karel 26).
• Hoofstuk 16: Ingi hoor by JJ van die nuwejaarsvieringe van Meerlust en Irene. Irene se verdwyning en Karel se vernedering op nuwejaarsoggend. JJ is geslote en ook Ingi vererg haar vir JJ se vrae.
• Hoofstuk 17: Ingi gaan lê by Mario en praat haar hart uit oor Tallejare.
• Hoofstuk 18: Meerlust en Generaal word drinkebroers, hulle konfronteer een nag vir Rooibaard Pistorius oor sy deel van die kaart en besluit om die spookwa nog te gaan voorlê.
• Hoofstuk 19: Meerlust en Generaal gaan uit om die swart ossewa se “spooktog” voor te lê. Meerlust onthou Irene wat hom verlaat. Hulle sien nie die wa nie, maar kry slegs die vrou sonder gesig en neem haar na die Drostdy.
• Hoofstuk 20: JJ bespiegel teenoor Ingi oor wat van Meerlust en Irene kon geword het.

Afdeling IV – Handklip

• Hoofstuk 1: Matrone vertel vir Ingi van Mario en Edit se liefdesverhaal. Sy begin iets weggee van iets verskrikliks wat gebeur het by Goudseput.
• Hoofstuk 2: Mario se lewe, Edit as sy vrou en hul baba (Matrone).
• Hoofstuk 3: Mario verlaat vir die eerste keer die Drostdy op sy eie, vertrou slegs op sy tas en reuk. Ingi gaan soek hom.
• Hoofstuk 4: Ingi bring vir Mario na die etenstafel, maar dit is nie ’n suksesvolle uitstappie nie. Mario onthou die dag wat Karel gevlug het, die ontdekking van die ses geraamtes. Lorenzo wat die geraamtes se hande afbreek en die ponde vat. Mario wat weer die geraamtes begrawe.
• Hoofstuk 5: Oor Edit, haar verhouding met Mario, haar ongemaklike, onaantreklike lyf, haar mooi stem en haar grootwordjare as deel van die Veerpaleis. Ook oor hoe sy een aand afloer hoe Meerlust en Rooibaard elkeen hulle kaarte te voorskyn bring en dit saam sit. daarna rig hulle hul pistole opmekaar, maar Edit bars in en hulle rig hulle pistole op haar, Pistorius laat sak syne eerste.
• Hoofstuk 6: JJ besluit om die grot te gaan oopskiet (saam met Ingi).
• Hoofstuk 7: Afskeidspartytjie wat Meerlust vir Edit hou voordat sy na Tjoepstil gaan en die Eed van Stilte aflê as ’n non.
• Hoofstuk 8: JJ en Ingi gaan kry toestemming by Prokureur Sproet-Pistorius om die grot te kan oopmaak.
• Hoofstuk 9: Nuus van die oopmaak van die grot versprei deur Tallejare. Daar word melding gemaak van die dooies wat steeds saam met die lewendes “leef” op Tallejare.
• Hoofstuk 10: Ingi vaar teen JJ uit oor sy verraad vermoed t.o.v. sy motiewe (handel eintlik oor die goud).
• Hoofstuk 11: W. Gird en Siela Pedi in Tallejare se hede – hou nou se gebeure dop en is vasgevang in die verlede (sien die opskudding wat die moontlike oopmaak van die grot bewerkstellig het). Drie mense wat die geheim van die goud dra, Lorenzo, Mario en Edit.
• Hoofstuk 12: JJ wil by die handelaar gaan dinamiet koop vir die grot, maar die generaal bied aan om hom met ordentlike dinamiet uit te help, hy het baie kontakte.
• Hoofstuk 13: Mario en JJ se verhouding toe JJ ’n kind was. Mario wat JJ wou meedeel dat sy pa in die grot is.
• Hoofstuk 14: Edit in Tjoepstil. Sy kan nie die eed van Stilte aflê nie, sy is lief vir geluid en haar stem is haar skoonheid. Sy word teruggeneem na die Veerpaleis.
• Hoofstuk 15: Eienaarskap van Visman Steier. JJ besoek die Veerpaleis. Hy vat die kaart uit Meerlust se ivoorbeen.
• Hoofstuk 16: Lorenzo skiet vir Edit, sy spring voor die geweer in om Mario te beskerm.
• Hoofstuk 17: Ingi dink aan Mario en Edit en die aard van liefde. Sy besef dat sy Tallejare alleen sal moet verlaat.
• Hoofstuk 18: Ingi begin afskeid neem. Praat oor die goud en kaarte. Sy sien JJ en die engel in sy kombi ry (magiese-realisme).
• Hoofstuk 19: Lorenzo se jaloesie op Mario se lewe op Tallejare. Die dag wat die water geweier het, word weer opgeroep. Daardie dag volg Mario vir Karel en sien hom dan in die grot. Karel het ’n kaart by hom wat hy by die een geraamte gevat het. Hy teken hierdie kaart op Mario se klip na. Hierna gebruik Mario dinamiet om die grot te laat toeval. Karel sterf in die grot.
• Hoofstuk 20: JJ hou die pad vanaf die stad na Tallejare met sy teleskoop dop. Hy sien die generaal en Burgemeester Moloi mekaar ontmoet en hande skud. Hy vat Visman Steier en gee hom ’n plek in sy beeldetuin (aanvaar hiermee eienaarskap?).
• Hoofstuk 21: Lorenzo se agterdog en waansin, veroorsaak deur goudkoors. Edit en Mario se huweliksdag. Hou Mario sy sig hierna verloor het.
• Hoofstuk 22: JJ en Ingi praat oor waar Visman nou heen gevat is. Hulle word dopgehou deur W. Gird. JJ sê dat die vrou sonder gedig sy ma is.
• Hoofstuk 23: Terwyl die grot oopgeskiet word, kry Mario ’n moontlike beroerte wat die een sy van sy lyf verlam. Hy sny dan die klip los uit sy hand en gaan sit dit op Ingi se bedkassie. Dan gaan sterf hy in sy kamer.
• Hoofstuk 24: JJ gaan die grot binne. Hy vind sy pa se geraamte en koets en die geraamtes van perde daar. Hy raak aan die kaart wat sy pa in sy hand hou, maar dit verbrokkel tot stof.
• Hoofstuk 25: Die engel baljaar in Tallejare.
• Hoofstuk 26: Ingi verlaat die Karoo, maar laat die klip agter, deur dit in die vlaktes in te gooi, waar dit gaan lê tussen ander klippe.

Eksterne skakels

Volg hierdie skakels vir navorsing of verdere leeswerk:

• Die verhaal staan sentraal (Heilna du Plooy) Geargiveer 4 Januarie 2011 op Wayback Machine
• Kunstenaarskap in Die swye van Mario Salviati binne die konteks van die magiese realisme
• Een roman van Etienne van Heerden (Jasmijn Vreeburg, Mathilde van der Jagt, Ivette Schoppers)[dooie skakel]