Dopstelsel

Die dopstelsel was ‘n gebruik waarvolgens ‘n paar maal per dag ‘n sopie ligte wyn aan die arbeiders op die wynproduserende plase in die Boland verskaf is.

Die VOC het gereeld aan die opvarendes op hul skepe en aan hul slawe aan die Kaap ‘n sopie wyn verskaf. Ook die Hugenote was gewoond om wyn aan ‘n arbeider te verskaf, want van oudsher was dit ‘n Franse gebruik. Dit lê dus voor die hand dat hierdie gebruik deur die blanke nedersetters aan die Kaap voortgesit is.

Op die wynplase in die Wes-Kaap is gewoonlik minstens drie maal per dag aan die arbeiders wyn verskaf - normaalweg teen die tyd vir ontbyt, middagete en uitvaltyd (dus die sogenaamde loopdop). Meesal was dit die witwyn bekend as vaaljapie. Vir die boer was dit voordelig, want so het hy van oortollige wyn ontslae geraak. Helaas het die stelsel alkoholisme in die hand gewerk en tot groot maatskaplike probleme onder die plaasarbeiders aanleiding gegee.

Drankwet no. 30 van 1928 het die boere verbied om aftrekkings van die arbeiders se salarisse te maak om vir die verbruikte hoeveelheid wyn te betaal. Van toe af moes boere die wyn gratis verskaf, slegs aan manlike werknemers van 21 jaar of ouer, net meer as ‘n ½ liter in totaal per dag en in ten minste 3 gelyke dele met ‘n tussenpose van minstens twee uur. Alhoewel die tradisie diep gewortel was in die kultuur op die wynplase, het wetgewing van 1963 en 2003 die dopstelsel byna uitgewis.