Fort Beaufort (kiesafdeling)

Fort Beaufort was 'n kiesafdeling van die Suid-Afrikaanse Volksraad vanaf die eerste algemene verkiesing op 15 September 1910 ná Uniewording op 31 Mei daardie jaar tot voor die verkiesing van 1966.

Sir Thomas Smartt, Volksraadslid vir Fort Beaufort vir die Unionisteparty en toe Suid-Afrikaanse Party van 29 September 1910 tot 17 April 1929.

Dr. Abraham Jonker het Fort Beaufort vir die Nasionale Party verteenwoordig van 16 April 1958 tot aan sy dood op 10 Januarie 1966. Omdat dit verkiesingsjaar was, is geen tussenverkiesing gehou voordat Fort Beaufort vir die algemene verkiesing van daardie jaar afgeskaf is nie.

In die eerste verkiesing is sir Thomas Smartt, van 1912 af leier van die Imperialistiese Unionisteparty, onbestrede verkies. In 1915 kom hy te staan teen S.C. Prinsloo van die Nasionale Party en wen met 'n meerderheid van 1 036 stemme toe hy 70,6% van die uitgebragte stemme op hom verenig. In 1920 word hy dan ook weereens onbestrede verkies. In November 1920 smelt die Unioniste saam met die Suid-Afrikaanse Party onder leiding van genl. Jan Smuts en die daaropvolgende verkiesing in 1921 word Smartt as S.A.P.-kanidaat met 'n meerderheid van 692 stemme bo die Nasionalis G.H.I. Rood verkies. Smartt wen Fort Beaufort die vierde keer in 1924 maar met 'n skrale meerderheid van 180 stemme teen die onafhanklike H. Sinclair. Smartt tree voor die verkiesing van 1929 uit die politiek en sterf op 17 April daardie jaar.

In 1929 behou die Suid-Afrikaanse Party die setel toe R.A. Hockley met 324 teen die onafhanklike Sinclair wen. Hockley word tydens die 1933-verkiesing, nadat die Nasionale Party en die Suid-Afrikaanse Party 'n koalisie gesluit het, onbestrede in Fort Beaufort verkies. In 1938 staan T.J. Farrell as onafhanklike kandidaat, maar die Verenigde Party se V.G.F. Solomon verslaan hom met 1 026 stemme. Solomon behou Fort Beaufort in 1943 teen nog 'n onafhanklike kandidaat, dié keer N.M. Niemand, in 1943 en skuif sy meerderheid op tot 2 729 stemme.

In die algemene verkiesing van 26 Mei 1948 wen die Nasionale Party landswyd, maar in Fort Beaufort staan Solomon vas teen die Nasionalis G.H. Bekker met 'n meerderheid van 1 319 stemme. Hy herhaal die prestasie in 1953 met 'n soortgelyke meerderheid van 1 368 teen D.J. Malan van die Nasionale Party, maar in 1958 wen dr. Abraham Jonker, die vader van die digteres Ingrid Jonker wat Kaapstad-Tuine van 18 Februarie 1948 tot 10 Maart 1958 vir die Verenigde Party verteenwoordig het, maar toe na die Nasionale Party oorgeloop het, met 825 stemme teen die V.P. se H.A. Moolman. Jonker sou Fort Beaufort in die Volksraad verteenwoordig tot aan sy dood op 10 Januarie 1966.

In die volkstemming oor republiekwording in 1960 wys Fort Beaufort se kiesers dat die setel vir goed uit die hande van die opposisie is toe 4 910 vir die republiek stem, maar 3 943 daarteen. Ruim 95,5% van die kiesers het gestem. In die verkiesing die volgende jaar is die belangstelling eweneens groot toe 91,6% van die kiesers Jonker herkies met 'n meerderheid van 1 365 bo die V.P. se P.J. Swanepoel. Dit was die laaste algemene verkiesing in die 56 jaar oue kiesafdeling, want dit is voor die verkiesing van 1966 afgeskaf.

Bronne

• Potgieter, D.J. (red.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).
• Schoeman, B.M. 1977. Parlementêre verkiesings in Suid-Afrika 1910-1976. Pretoria: Aktuele Publikasies.