Freda Plekker
Hester Sophia Frederika Loubser (*14 Julie 1923, Wolmaransstad –† 4 Junie 1973) was 'n Suid-Afrikaanse digter.
Lewe en werk wysig
Herkoms en vroeë lewe wysig
Sy is op 14 Julie 1923 op Wolmaransstad gebore[1] en word groot op 'n saaiplaas in die Brits distrik. Sy is een van agt kinders van Andries Loubser en 'n nooi Truter uit die Swartland.[2] Haar vader sluit as jong seun as rebel by die Boeremagte aan tydens die Anglo-Boereoorlog. Op Brits Hoërskool, waar sy matrikuleer, blink sy uit in atletiek. Reeds as kind het sy 'n besondere belangstelling in boeke en op haar inisiatief word daar 'n biblioteek by haar skool ingerig.[3]
Loopbaan wysig
Daar is nie geld vir universiteit nie en na skool gaan werk sy by die Staatsdiens in Pretoria. Met die geld wat oorbly van haar salaris, koop sy boeke en sy lees besonder wyd.
Persoonlike lewe en sterfte wysig
Sy trou in Maart 1946 met Frederik Luite (Fritz) Plekker (gebore in Pretoria op 3 Februarie 1921, wie se vader Willem in 1897 vanaf Zaandam in Nederland na Suid-Afrika emigreer) en twee dogters word onderskeidelik in 1947 (Nona Marie) en 1950 (Rubaix) uit die huwelik gebore.[4] Haar dogter Nona Marie trou later met Wijnand Schoombee Verwoerd, seun van dr. Hendrik Verwoerd, voormalige eerste minister van die Republiek van Suid-Afrika.
Haar man sterf in 1967 en op 4 Junie 1973 is sy aan 'n hartaanval oorlede.[5][6]
Skryfwerk wysig
Digkuns wysig
Op skool verskyn haar eerste gedigte in die skooljaarblad.[7] Na haar troue kry sy slegs snags die geleentheid om te skryf. In hierdie tyd verskyn van haar gedigte periodiek in Tydskrif vir Letterkunde, Standpunte en Lantern.
Ondanks swak gesondheid volhard sy onder aanmoediging van professor Abel Coetzee en Koos Meij met haar digkuns en debuteer in 1966 met Petisie van die loodsoldaat.[8] Hierdie bundel beïndruk met die verstegniese vaardigheid en sterk beeldgebruik, waardeur sy slaag om betekenis beide te belig en te suggereer.[9] Die gedigte is op die oog af hoofsaaklik rymloos, maar daar is tog ruim gebruik van verdoeselde rym, binnerym en assonerende klanke.[10] Hoewel daar enkele ligter verse is, verberg dit telkens 'n dieper erns. Verskeie van die gedigte is treurverse oor 'n geliefde, wat ook verbind word met die deurlopende temas van godsdiens en die geloof.
Sy volg dit op met Menner,[11] waar die titel 'n benaming is vir iemand wat perde hanteer, veral voor 'n strydwa en daarmee dan paaie deur die vyand kan sny. Die werkwoord “men” beteken dan ook “met die leisels stuur”.[12] Soos in haar eerste bundel bevat dit ook verse oor die verganklikheid en die dood, waar daar 'n besef is van die brose, maar ook dat die mens bokant die dood uitstyg. Haar beeldgebruik imponeer deurdat sy ongewone beelde op unieke, maar tog suiwer en eenvoudige wyse aanwend. Die gedig Gesprek met 'n olyfboom word aan skole voorgeskryf vir studie in die afdeling Afrikaans Eerste Taal.
Versamelbundels wysig
Van haar gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, insluitende Groot verseboek, Die Afrikaanse poësie in 'n duisend en enkele gedigte, Versjoernaal en Goudaar. [13] In 2020 word haar gedig ‘Boodskap’ in Vers en vrou opgeneem. [14]
Publikasies wysig
1966 - Petisie van die loodsoldaat
1972 - Menner
Verwysings wysig
- ↑ Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk. Eerste uitgawe, 1980.
- ↑ Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1999.
- ↑ Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1983.
- ↑ Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk. Vyfde uitgawe. Eerste druk, 1988.
- ↑ Anoniem. Freda Plekker oorlede. Rapport, 10 Junie 1973.
- ↑ Meij, Koos. Huldeblyk aan Freda Plekker. Oosterlig, 11 Junie 1973.
- ↑ Van Zyl, Ia. Seemananalise van 'n matriekgedig. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 20 no. 2, Mei 1982.
- ↑ Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Plekker,_Freda
- ↑ Eksteen, Louis. Freda Plekker. Tydskrif vir Letterkunde. Augustus 1973.
- ↑ Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652-2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005.
- ↑ Worldcat: http://www.worldcat.org/search?q=au%3APlekker%2C+Freda.&qt=hot_author
- ↑ Eksteen, Louis. Freda Plekker. Rooi Rose, 16 September 1974.
- ↑ Verwoerd, Nona. Freda Plekker. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein.
- ↑ De Wet, K. (samest.) Vers & vrou. Kaapstad: Human & Rousseau. 2020