Germaanse kalender
Die Germaanse kalenders is die streekskalenders wat deur die Germaanse volke gebruik is vóór die instelling van die Juliaanse kalender in die vroeë Middeleeue.
Maandname
wysigDie maande was heel waarskynlik volgens die maan ingestel – dit kan nagespeur word in die Oudengelse "mónaþ", Oudnoorse "mánaðr, en Oudhoogduitse "mánód",[1] sowel as in die moderne Engelse "month", moderne Yslandse "mánuður", moderne Noorse "måned", moderne Sweedse "månad", moderne Afrikaanse en Nederlandse "maand" en die Duitse "Monat",[1] wat almal afleidings van die woord “maan” is en met hetsy ’n –t of –d agtervoegsel bygelas is. Hierdie verbinding kan ook in ’n paar ander Indo-Europese tale opgemerk word.[2]
Die Germaanse maandname het volgens plek en streekstaal verskil, wat uiteindelik deur plaaslike aanpassings van die Romeinse maandname vervang is. By die “week”, van Romeinse afkoms, wat omstreeks 1 n.C. ingevoer is, maak verskeie Germaanse tale van leenvertalings gebruik om die name van die klassieke planete (waarná die weeksname vernoem is) dié van Germaanse gode mee te vervang. Hierdie naamsvervanging heet interpretatio germanica.
Die verwysingsbron in hierdie artikel vir Oudengelse maandname spruit uit die Eerwaarde Bede (omstreeks 672-736). Hy het die voorchristelike Angel-Saksiese maandname in sy Latynse geskrif, bekend as De temporum ratione (De mensibus Anglorum), geskryf in 725, opgeteken.[3]
Karel die Grote (768-814) het die Juliaanse Kalender só aangepas om van die Oudhoogduitse landboukalender-maandname in die dele van sy koninkryk gebruiklik te maak. Hierdie name was tot met die 15de eeu van krag en het tot met die 19de eeu in algemene of streekstaalgebruik bly voortbestaan.
| Modern Afrikaans | Oudengels | Oudnoors | Oudhoogduits (met die Nuwe Hoogduitse eweknie) | Digterlike Duits / Karolingies |
|---|---|---|---|---|
| Januarie | Æftera Jéola (Ná Joel) of Jiuli | Mörsugur (Niervet-suiger) of Jól (Joel) (eerste maandhelfte) en Þorri (Thor) (die laaste halfmaand) | Harti-mánód (Nuwe Hoogduits: Hartung; Afrikaans: Maand van strawwe ryp) | Hartung (Straf), Eis-mond (Ysmaand), of Schnee-mond (Sneeumaand) |
| Februarie | Sol-mónaþ (Sol Maand) of Fillibrook (Beekvolmaak) | Þorri en Gói (Moontlik Winter); Kyndilsmessa (kers/aansteek-mis) | Hornung (Hornung; Horning, die verwisseling van horings) | Hornung (Horning)[1]) |
| Maart | Hréð-mónaþ (Maand van die godin Hréð of Maand van Wildheid [2]) | Gói en Ein-mánuðr | Lenzin-mánód (Lenzing; Lentemaand) | Lenzing(Lente-intrede) of Lenz-mond (Lentegety) |
| April | Eostur-mónaþ("Eostre-maand", "Lentemaand") | Ein-mánuðr en Harpa | Óstar-mánód (Launing, Ostermond) (Ostern-Maand) | Oster-mond (na aanleiding van godin Eostre) |
| Mei | Þrimilki-mónaþ (Maand waar drie keer gemelk word) | Harpa en Skerpla | Drímilki [4] (geen algemene NHD eweknie), Winni-mánód (Wonnemond) | Wonne-mond (Weimaand [latere interpretering: Geluksaligheidsmaand]) |
| Junie | Ærra Líða (Voor Midsomer) | Skerpla en Sól-mánuðr (Sol month) | Bráh-mánód (Brachet) | Brachet of Brach-mond (Braakmaand) |
| (Geen; skrikkelmaand) | Þrilíða (Derde Midsomer) | (Geen) | (Geen) | (Geen) |
| Julie | Æftera Líða (Ná Midsomer) | Sól-mánuðr en Heyannir (Sol se maand, Om te hooi) | Hewi-mánód of Hou-mánód (Heuert; hooimaand) | Heuert of Heu-mond (Hooimaand) |
| Augustus | Weod-mónaþ (Plantmaand) | Heyannir (Hooimaand) en Tvímánuðr (Dubbelemaand) | Aran-mánód (Ernting; Oesmaand) | Ernting of Ernte-mond (Oes, Gewasmaand / Oesmaand) |
| September | Hálig-mónaþ (Heilige Maand) of Hærfest-mónaþ (Oesmaand) | Tví-mánuðr en Haust-mánuðr (Oes-/herfsmaand) | Witu-mánód (Holz monat, Houtmaand, nhd Scheiding); of Herbist-mānōd (Blaremaand, Herbst monat, Oesmaand, nhd Scheiding) | Scheiding (Skeiding) of Herbst-mond (Herfsmaand) |
| Oktober | Winterfylleth (Wintergevuld) of Rujern (Rog-oes) | Haust-manuðr en Gor-mánuðr | Windume-mánód (Weinlese monat, Wynoesmaand, nhd Gilbhart) | Gilbhart / Gilbhard (Woudvergeling, ) of Wein-mond (Wynmaand) |
| November | Blót-mónaþ (Blótmaand) | Gor-mánuðr en Frer-mánuðr (Rypmaand) | Wintar-mánód (Winter monat, nhd Nebelung) | Nebelung (Beneweling) of Nebel-mond (Newel-/mismaand) of Winter-mond (Wintermaand) |
| Desember | Ærra Jéola (Voor Joel) of Jiuli (Joel) | Frer-mánuðr en Morsugr of Jól (Joelmaand) | (Julmond) | Jul-mond (Joelmaand) of Heil-mond (Heilige maand) of Christ-mond (Christus-maand) |
Eksterne skakels
wysig- (de) Oudhoogduitse woordeboek, met maandname
- Northvegr artikel oor datering Geargiveer 27 September 2006 op Wayback Machine
- Facts and Figures: The Norse Way Algemene inligting oor die ou Germaanse kultuur, insluitende tyd.
- (de) Oudhoogduitse woordeboek, met maandname
- (de) Oudnoorse woordeboek, met maandname
- (de) Oudengelse woordeboek, met maandname
- Angel-Saksiese maandname
- Die Angel-Saksiese Kalender
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 http://www.koeblergerhard.de/germanistischewoerterbuecher/althochdeutscheswoerterbuch/ahdM.pdf
- ↑ http://www.etymonline.com/index.php?search=month&searchmode=none
- ↑ "Beda Venerabilis, De Temporum Ratione, Chapter 15, "De mensibus Anglorum"". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Julie 2007. Besoek op 28 September 2010.
- ↑ http://www.koeblergerhard.de/germanistischewoerterbuecher/althochdeutscheswoerterbuch/ahdD.pdf