Gilbert Gibson

Gilbert Gibson is ’n internis en Afrikaanse digter, wat verskeie pryse verower met sy poësie.

Lewe en werk

Gilbert John Gibson is op 27 November 1963 op ’n plaas naby Marquard in die Oos-Vrystaat gebore, waar hy ook groot word. Sy ouers is William Francis Parker (Willie) Gibson en Catharina Maria (Rina) Thalwitzer en hy het drie susters wat baie ouer is as hy. Sy pa doen moeite om sy seun te stimuleer. Wanneer hy uitvind dat die jong Gilbert van gedigte hou, bestel hy vir hom per pos digbundels van Marlene van Niekerk en Antjie Krog terwyl hy nog op laerskool in standerd vier is. Hy word baie godsdienstig groot en sing en hou huisgodsdiens elke aand saam met sy ouers. So ontwikkel hy ’n ingebore sin vir die religie. Hy studeer verder in die mediese wetenskap aan die Universiteit van die Oranje-Vrystaat, waar hy in 1988 die MB;Ch.B -graad verwerf. In 1989 is hy mediese offisier (tweede luitenant) by die Suid-Afrikaanse Weermag in Pretoria. Tussen 1990 en 1994 is hy kliniese assistent by die Universiteit van die Vrystaat in Bloemfontein. Na sy eerste kwalifikasie spesialiseer hy in die interne geneeskunde en verwerf die M.Med.-graad in 1994. As internis het hy ’n spreekkamer in Bloemfontein.

Hy neem gereeld deel aan openbare lesings van sy gedigte by geleenthede soos die Volksblad-Kunstefees in Bloemfontein en Versindaba in Stellenbosch. By geleentheid is hy ook inwonende skrywer vir Sanlam/LitNet se aanlynskryfskole, waar gevestigde skrywers ander in die kuns van skryf begelei en oplei.

Skryfwerk

Sy eerste verse word reeds as skoolkind in Standpunte en Tydskrif vir Letterkunde opgeneem, waarna sy gedigte in “Nuwe stemme 2” gepubliseer word en hom so aan ’n breër publiek voorstel. Hierna debuteer hy met “Boomplaats”. Die plaas by Marquard en die Vrystaatse slagvelde van die twee Vryheidsoorloë, asook veral die Slag van Boomplaats van 1848 (waar die Voortrekkers teen sir Harry Smith geveg het vir die onafhanklikheid van die gebied waarheen hulle getrek het), is metafore wat hy inspan in sy eerste bundel. Boomplaats is ook “die plek van bome” en in die Bybel was Golgota die plek van bome – die ou Engelse Bybel praat van die kruis as ’n boom. Tematies bestryk die bundel vele temas, waaronder die natuur, die liefde, die geweld van oorlog en die mens en sy liggaam. Sy digtersvernuf blyk uit onder andere sy nuwe woordskeppinge, verskillende rymtegnieke, spaarsamige maar sinvolle gebruik van terme uit die mediese wêreld (wat hy in ’n woordelys agterin die bundel verklaar) en vernuftige woordspel. “Boomplaats” verower in 2006 die Protea-prys vir poësie. Sy tweede bundel is “Kaplyn”. ’n Kaplyn is ’n weermagterm wat ’n oopgeskraapte stuk grond aan die gevegsfront tussen twee strydende magte beskryf, waar spoorsnyers kyk vir spore wat die kaplyn kruis. Metafories is dit dan ’n plek waar jy na spore soek en ’n spoor is ’n teken van iets wat verby is, ’n verdwene objek en ’n afwesigheid. In hierdie bundel is woorde sulke spore, wat tekens is van lewe, ’n vroeëre teenwoordigheid, maar ook van afwesigheid, onheil en die dood. Temas uit sy eerste bundel word weer behandel, soos die oorlog, medisyne, liefde, die Bybel en letterkunde, maar die fokus is veral, deur die gebruik van die sentrale metafoor van die kaplyn, op die wese van die poësie self. “Oogensiklopedie” se titel open die veelduidige betekenis van sig en visie, verder in ag nemend dat die oog in party kulture met die woord verbind word, gekoppel met die ensiklopediese vermoë om dit alles te begryp, te verklaar en op te teken. In kombinasie oorbrug hierdie twee woorde dus die gaping tussen kennis en wysheid en tussen weet en verstaan. In die struktuur van die bundel word die gedigte dan ook soos in ’n ensiklopedie alfabeties georden, eerder as per tema soos die normale gebruik is. Soos in ’n ensiklopedie spreek die gedigte ’n wye verskeidenheid onderwerpe aan, waaronder die landskap, die liggaam, liefde, filosofiese konsepte, digters en digvorme, maar die eintlike onderwerp is groot lewensvrae soos die aard en sin van lewe, dood en God. Die Bybel en godsdiens neem dan ook weer ’n sentrale plek in. In die bundel tree hy ook in gesprek met ander skrywers en digters en sluit verskeie verwysings na die Suid-Afrikaanse geskiedenis in. Hierdie bundel verower in 2010 die ATKV se prys vir poësie.“(vii)” se titel, die Romeinse sewe, fokus die aandag op numeriese ritmes en volgorde eerder as op woorde. Die getal sewe word ook beskou as die volmaakte getal. In die bundel maak die digter op puik wyse gebruik van die kuns van suggestie en weglating, wat ’n heenwysing is na iets anders wat soms verborge bly. Die digter skep spanning deur die sleutelgedig, gedig 7, weg te laat en dit aan die einde te herwin in gedig 85. Hierdie weglating, asook woordweglatings en onvoltooide sinstrukture beklemtoon die spanning tussen syfers en woorde, terwyl dit ook die mite van volmaaktheid wat deur die getal gesimboliseer word, ondermyn. Die woordweglatings nooi die leser verder om self die gedig te voltooi, soos in 6, waar die slotwoorde “daar sal niks jou” die leser uitnooi om die weggelate “ontbreek nie” in te vul, met die ironie dat die blote weglating reeds verklaar dat dit wel ontbreek. Gibson ondersoek weereens die spanning tussen afstand en intimiteit, besit en verlies, onthou en vergeet in hierdie eiesoortige bundel. Hierdie spanning skep dan ook vertroebeling in belangrike verhoudings, insluitende die verhoudings tussen man en vrou, pa en kind en mens en natuur. Plek-plek weef hy verwysings na ander Afrikaanse digters in sy verse in om die intertekstuele betekenislae te ontgin. Voorbeelde hiervan is Boerneef “(24)”, Elisabeth Eybers “(30)”, N.P. van Wyk Louw “(35)”, Ingrid Jonker “(38)” en Jan F.E. Celliers “(39)”. Die inhoud van die gedigte spruit meermale uit diep persoonlike ervarings, insluitende die liefdeslewe, voorstedelike bestaan en veral militêre herinnerings. Hierdie bundel is getuigskrif van Gibson se vermoë om digte poësie te skryf, met verskillende betekenislae wat terselfdertyd die leser vra om aktief saam te speel aan betekenisvorming. “Vry-“ sit die digter se spel met die taal en grammatikale eksperimente voort, soos die gebruik van aandagstrepe, verbrokkelde reël en gedronge sintaksis, wat aan die gedigte ’n halfklaar voorkoms gee wat deur die leser voltooi moet word. Betekenis-inhoud is egter nie maklik om te verkry nie en soms oorheers die grammatikale eksperimente die inhoud. Die titel is die voorsetsel vry, wat met ander lettergrepe verbind kan word om Vrystaat, vry-wees, vryval, vry versvorm en vele ander vorme aan te neem, elke keer met ’n nuwe betekenisnuanse. Die slotgedig, “ek droom van jou ’n laaste keer”, tree in gesprek met die digter se bundel “Kaplyn”, wat die soeke na spore en die betekenis van die aanwesigheid of afwesigheid daarvan vooropstel. “In my slaap is ek ’n bibliotekaris” roep verder die wêreld van die biblioteek op, waar inligting oor alle onderwerpe beskikbaar is en dus op mekaar inspeel. Ook in “die vry-“ speel assosiasie ’n groot rol, met een assosiasie wat lei tot die volgende, dikwels nie regtig verwant nie – dit kan vergelyk word met ’n lang gesprek tussen vriende, waar allerhande nie-verwante onderwerpe soomloos in ’n lang gesprek aan die bod kom, met vrye assosiasie wat lei van die een onderwerp na ’n ander. Die bundel behandel veral die manier waarop die mens geskep, gevorm en verander word, eerstens deur die jeug en die verlede, maar ook deur ander digters. Temas wat belig word sluit in die digkuns en die onmag van woorde om betekenis en herinnering korrek weer te gee, die impak van ’n godsdienstige jeug (met vuur as belangrike simbool in hierdie verband) en ’n gesprek met die werk van ander digters. Veral interessant is die intertekstuele gesprek met eie werk, met die “oog” en die vorms van dinge wat (soos veral in “Oogensikopledie”) ’n sentrale simbool is.Van sy gedigte word in “Groot verseboek” opgeneem, asook verskeie ander versamelbundels, soos die geleentheidbundels wat na Versindaba uitgegee word. Die NG Kerk se “Woordwyser” Bybelleesprogram bevat ook van sy gedigte met illustrasies van skilderye deur Portchie, terwyl sommige gedigte van hom in Engels in oorsese bloemlesings gepubliseer word.

Publikasies

Jaar	Publikasies
2005	Boomplaats
2007	Kaplyn
2009	Oogensiklopedie
2011	vii
2015	vry-
2017	Die sin van die hut

Bronnelys

Tydskrifte en koerante

• Britz, Elretha “Gibson ’n familie met hope kreatiewe talent” “Volksblad” 14 September 2006
• Gibson, Gilbert “Pen and scalpel” “My Week” 22 Maart 2008
• Grobbelaar, Albé “Drie vriende, ’n skip en ’n vrou” “Landbouweekblad” 4 November 2005
• Hambidge, Joan “Wat het geword van so en so…?” “By” 21 Julie 2007
• Liebenberg, Danila “Digter-dokter Gilbert Gibson” “Volksblad” 1 Oktober 2007
• Marais, Willemien “Bfn-dokter vir poësie bekroon” “Volksblad” 14 September 2006
• Prins, Jo “Die deurtastende blik van digtende dokters” “By” 15 Junie 2013
• Smith, Charles “Die memorie hou alles in stand, meen dié digter-arts” “Volksblad” 13 Julie 2005

Internet

• LitNet ATKV-Skrywersalbum 7. November 2007: www.litnet.co.za
• NB-Uitgewers: http://www.nb.co.za/authors/2130 Geargiveer 19 Augustus 2016 op Wayback Machine
• Prabook: http://prabook.org/web/person-view.html?profileId=335752
• Smith, Charles, Volksblad: http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2005/07/13/VB/9/01.html
• Versindaba: http://versindaba.co.za/tag/gilbert-gibson/ Geargiveer 10 November 2016 op Wayback Machine