Helikopter

'n Helikopter is 'n tipe lugvaartuig wat deur 'n groot, roterende vlerk of vlerke aangedryf word. Helikopters kan vertikaal opstyg en land. Alhoewel eksperimentele helikopters reeds gedurende die vroeë 1920's verskyn het, het Igor Sikorsky eerste daarin geslaag om kommersiële produkte te bou.

'n AW139 land op 'n skip se dek.

'n Chinook met twee rotors.

'n HH-43 Huskie.

Konvensionele helikopter

Die konvensionele helikopter beskik oor twee rotors, die hoofrotor wat horisontaal en voor op die romp is en die kleiner, stertrotor wat vertikaal agter op die stert is. Die hoofrotor moet die helikopter laat opstyg, daal of op een plek laat hang. Die stertrotor moet die wringkrag van die enjin teenwerk sodat die romp nie in die teenoorgestelde rigting as die hoofrotor draai nie.

Hoe die helikopter werk

'n Helikopter se rotor kan twee, drie, vier of meer blaaie hê. Sommige helikopters het twee rotors, maar gewoon­lik het hulle net een groot rotor met 'n klein rotor op die stert wat voorkom dat die stert in die rondte tol.

'n Vliegtuig se skroef draai vertikaal voor die vliegtuig en sleep dit vorentoe. Op dieselfde wyse draai die helikopter se rotor horisontaal bo­kant dit en verskaf drakrag aan die helikopter en sleep dit ook vorentoe wanneer die rotor effens vorentoe gekantel word. 

Opstyg en neerdaal

As die drakrag van die rotor groter as die massa van die helikopter is, styg dit op. As dit minder is, sak die helikopter af, en as die drakrag en die helikopter se massa gelyk aan mekaar is, bly dit op een plek hang.

Die draagkrag word bepaal deur die hoek van die rotorblaaie en die krag  wat van die masjien op die rotor oorgedra word. Die hoek van die blaaie en die krag van die masjien is aan mekaar gekoppel. As die vlieënier die hoek van die blaaie verander, word meer of minder krag van die masjien vereis om die rotor te laat draai.

Hierdie verhouding word verkry d.m.v. 'n outomatiese verbinding tussen die masjienversneller en die gesamentlike steekreëlaar.

Hoe die helikopter gestuur word

Die helikopter kan vorentoe, agtertoe en sywaarts gestuur word deur die vlak van die rotor in daardie bepaalde rigting te laat kantel. Deur middel van die vlieënier se stuurkolom (die sikliese steekreëlaar) kan hy die hoek van elke lem van die rotor verander terwyl dit in die lug maal. Sodoende kan die rigting van die draagkrag vorentoe, agtertoe  of sywaarts gekantel word.

Begin die helikopter in 'n bepaalde rigting beweeg, bly die draaihoek van die rotor in die rigting van die beweging tot die vlieënier dit verander. Daarom lyk dit dikwels asof 'n helikopter wat vinnig vlieg met sy neus grond toe wys in die rigting waarin hy beweeg.

Die teenkoppelrotor

Wanneer 'n skroef of rotor deur 'n masjien aangedryf word, ontstaan 'n reaksie wat die masjien self in die teenoorgestelde rigting wil laat tol. Om dit teen te gaan, word helikopters óf van twee rotors voorsien wat in  teenoorgestelde rigtings draai en mekaar balanseer, óf van 'n klein stertrotor wat die draaimoment van die hooflugrotor teengaan.

Die vlieënier kan die hoek van die blaaie se stertrotor met sy voetpedale beheer en sodoende die stukrag van die rotor laat toe- of afneem. Só kan hy die stert van die helikopter in enige rigting draai en die helikopter stuur. Hy kan selfs die helikopter in die rondte laat tol.

Voor- en nadele van die helikopter

Helikopters kan feitlik orals kom: oor berge, see en oorstroomde gebiede. Hulle kan afgeleë vuurtorings op eilande besoek en dorpies wat deur aardbewings of watervloed afgesny is. Die helikopter het twee groot voordele bo die vastevlerkvliegtuig: hy kan stil op een plek in die lug hang, en hy kan op 'n baie klein kolletjie land. So gebruik meeste lande se vlote helikopters wat op die dekke van hul oorlogskepe land. Hulle help ook met die opsporing van duikbote.

'n Belangrike nadeel van  die helikopter is dat dit so duur is; dit is ook duur om in stand te hou. Dit is moeiliker om te bestuur as die gewone vliegtuig en het 'n kragtiger masjien nodig om dieselfde vrag te dra. Dit  gebruik meer brandstof as die vliegtuig, het 'n korter aksiestraal, vlieg heelwat stadiger, is lawaaieriger  en kan moeilik in die donker of  in mis reguit gestuur word.

VS-300

Sikorsky se eerste werkbare, konvensionele helikopter was die VS-300. Hy het gedurende Junie 1938 aan die helikopter begin werk wat aangedryf was deur 'n 75-perdekrag Lycoming enjin. Die enjin se dryfas was horisontaal en het die hoofrotor met 'n as-en-katrolstelsel aangedryf. Dit het ook oor 'n vryhardloopmeganisme beskik sodat die rotors aanhou draai indien die enjin faal. In Julie 1940 is die enjin vervang met 'n 90-perdekrag Franklin-enjin en in April 1941 met 'n 110-perdekrag Franklin-enjin. Tussen 15 April en 6 Mei 1941 het dié helikopter 'n reeks rekords opgestel; op 6 Mei is 'n internasionale uithourekord van 1-uur, 32-min en 26-sekondes opgestel.

XR-5

Gedurende Februarie 1942 het Sikorsky opdrag gekry van die Amerikaanse Weermag om 'n helikopter te bou wat die 450-perdekrag Wasp Jr-enjin gebruik. Die tandem-uitleg was verkies dit wil sê 'n waarnemer sit voor die vlieënier. Die helikopter se kajuit het bestaan uit Plexiglas wat 'n amper 360° visie verseker het.

Sien ook

• Inkammende rotors

Bron

• Colliers Encyclopedia Vol 20. Bladsy 236. 1970.
• Kennis Boekdeel 1, Kennis-uitgewers, bladsy 9-11.1980

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Helikopter.