Honnête homme
In die 17de eeu is die honnête homme (letterlik: eerlike, opregte man, ook: man van integriteit) 'n beskaafde mens wie se taal en maniere ooreenstem met die ideaal van die 17de eeu.[1] Dit wil sê, 'n opgevoede kultuurmens met 'n omvattende algemene kennis en savoir faire om by iedere kring of kliek in te skakel om gesellig in goeie geselskap te verkeer; sodra hy by 'n vertrek instap, moes sy afgerondheid en waardigheid 'n aangename atmosfeer skep en uitstraal wat elke mens op sy gemak laat voel. Hy is ewe veel tuis tussen die howelinge as tussen die gewone burgery (die hof (cour) teenoor die wêreld daarbuite (monde)). Hy is hoflik, dog ingelig en wêreldwys, nederig en ontwikkeld, soos dit sy edele karakter betaam, maar hy weet ook alte goed hoe om tussen die mense om hom heen moeiteloos by aan te pas. Na sy aard, moet hy hom van alle uitspattighede onthou en sy emosies in toom hou.
Hy is die erfgenaam van die kalos kagathos uit die Griekse Oudheid, met al die genoemde trekke van Ischomachus, soos aan hom toegedig deur Xenophon. Hierdie beeld vind ook byval onder die Middeleeuse godgeleerdes, soos te sien in die begrip honestus clerus ("eerlike, opregte geestelike").[2].
Geskiedenis en stand wysig
Die honnête homme is die ideale mens wat in die 17de eeu uit die pen van moraliste en skrywers gestalte gekry het. Eintlik verraai dit veel meer oor die opkoms en uitbreiding van die middelklas (bourgeoisie) wat hul tromp-op loop teen 'n wêreld waar die ganse ruimte van die maatskaplike bewussyn geheel en al oorheers is deur die adel. Die plekkie wat die honnête homme dan hier volstaan, getuig ook van die tweeledigheid van sy sosiale stand - want omdat die oorwig van die adel die howeling tot die ideale model van die mensdom gevorm en verhef het, is hierdie beeld net so afgestempel op die burgery. Wêreldse beleefdheid is daarom sonder meer 'n morele plig, 'n gegewe vir 'n honnête homme.[3]. In hierdie tydperk skryf Nicolas Faret dan ook die eerste verhandeling oor L'Honnête Homme (1630).
Begrip wysig
Die honnête homme is 'n wese van kontras en ewewig. In hom heers daar spanning, wat opbou in sy soektog na ewewig tussen liggaam en siel, tussen die daaglikse eise van die lewe en dié van denke, tussen die oerdeugde en die Christendeugde. Hy moet waak teen uitspattigheid en oormaat, selfs in die goeie. Kortom, sy handel en wandel moet dus op alle lewensterreine matigheid en ewewig nastreef - van alles iets - dit is die ideaal.
Die honnête homme is 'n generalis (of, veelweter), dit wil sê, iemand wat op elke vakgebied van alles iets weet. Hy is dus die teenpool van die spesialis wat hom in één vakgebied of -rigting bekwaam (in Grieks, idiôtès: iemand wat hom so te sê afsluit en afstomp van ander kennis, in 'n eng klein wêreldjie bevind, iemand wat dom word, 'n leek, 'n idioot).[4] Hierdie ideaal was minder daarop gemik om iemand 'n soort verworwe kennis te bied; dit het eerder afronding ten doel, om "goeie smaak" te ontwikkel.
Hierdie opvatting van die honnête homme, wat eerder na ewewig bo die opgaar van kennis strewe, adem dieselfde gees as die beginsel van Montaigne; soos hy stel: "Ek sou ook wou hê dat mens sorgvuldig daarop let om vir hulle (die leerlinge) 'n opvoeder te wees, wat die kop eerder goed instel as goed volprop [...]" (Je voudrais qu'on fût soigneux de lui choisir un conducteur qui eût plutôt la tête bien faite que bien pleine [...] ). Hierdie onnodige boekgeleerdheid word eweneens so verwoord wanneer René Descartes die standpunt huldig: "'n honnête homme is nie verplig om liewer Grieks of Latyn as Switsers of Laagbretons, die geskiedenis van die Ryk eerder as die geringste Europese staat te ken nie; [en] dat hy slegs daarvoor moet sorg dat sy vryetyd bestee word aan eerlike en nuttige dinge, en dat sy geheue gevul is met slegs die noodsaaklikste." (un honnête homme n'est pas obligé de savoir le grec ou le latin que le suisse ou le bas-breton, ni l'histoire de l'Empire que du moindre état qui soit en Europe; et qu'il doit seulement prendre garde à employer son loisir en choses honnêtes et utiles, et à ne charger sa mémoire que des plus nécessaires)[5].
Deur die goue middeweg tussen "algemene kennis met goeie smaak" en "beleefdheid", word die ou begrip by die mens verwesenlik; dit maak van hom 'n "redelike dier" in die ou sin van die woord.[6] Boileau voer aan die mens moet "weet en gesels/praat en lewe" (savoir et converser et vivre).[7].
Hierdie ideaalbeeld van die mensdom duur voort tot die middel van 20ste eeu, en nie alleen slegs in Frankryk nie. Die beskaafde, redelike en nuuskierige gentleman lig sy hoed in die jare ná die Glorieryke Rewolusie in Londen, maar verdwyn weer teen die einde van die Victoriaanse tydperk; dit kenmerk ook die vroeë Duitse Romantiek (in die gees van die Aufklärung), ens.
In 1947 kon die Franse geskiedkundige, Philippe Ariès, nog skryf: "die honnête homme is geen beroepsmatige intellektueel nie, maar 'n nuuskierige, beskaafde gees met fyn smaak." (l'honnête homme représente non pas un intellectuel professionnel, mais un esprit curieux, cultivé, de goût sûr)[8].
Verwysings wysig
- ↑ Larousse Dictionnaire du français contemporain. 1971. Paris: Librairie Larousse. s.v. "honnête homme".
- ↑ P. Vuillemin, « Modernité du Moyen Âge ou Moyen Âge de la Modernité ? Généalogie médiévale de "l'Honnête Homme" », dans A. Nijenhuis-Bescher, É.-A. Pépy, J.-Y. Champeley, L'Honnête homme, l'or blanc et le Duc d'Albe. Mélanges offerts à Alain Becchia, Chambéry, 2016, p. 275-320.
- ↑ Voir : Paul Hazard, La crise de la conscience européenne 1680-1715, Paris, Fayard, (1935), 1968, p. 299.
- ↑ Jean-Marie Domenach, Ce qu'il faut enseigner, Paris, Seuil, 1989, p. 19.
- ↑ René Descartes, La recherche de la Vérité par la lumière naturelle, In: Œuvres, Édition de la Pléiade, p. 883-884.
- ↑ Voir : Pierre Viau, « La fin de l'humanisme classique », (En coll.), In: Options humanistes, Paris, Les Éditions ouvrières, 1968, p. 16.
- ↑ Cité par Lionel Groulx, « L'originalité de notre histoire », (En coll.), Centenaire de l'Histoire du Canada de François-Xavier Garneau, Montréal, Société historique de Montréal, 1945, p. 38.
- ↑ Philippe Ariès, « L'histoire pour grand public », In: Notre Temps, 11 janvier 1947, p. 2.
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Franse Wikipedia vertaal. |
