Ierse Republikeinse Leër

Die Ierse Republikeinse Leër (IRL) (Engels: Irish Republican Army; Iers: Óglaigh na hÉireann) was die naam vir verskeie paramilitêre organisasies wat 'n Ierland-eilandwye Ierse Vrystaat nagevolg het sonder bande met die Verenigde Koninkryk. Geweld was ook deur die IRL in hierdie proses gepleeg.

Flying Column Nr. 2 van die 3de Tipperary Brigade van die Ou IRL, gefotografeer gedurende die vroeë 1920's. Alle organisasies wat hulself "Ierse Republikeinse Leër" noem, beweer regmatige afkoms (soms in vergelyking met "apostoliese opvolging") van hierdie IRL van 1919-22.

Al die organisasies wat dié naam gebruik het beweer dat hulle afstam van die eerste Ierse Republikeinse Leër, die leër van die Ierse Republiek, wat in 1919 gestig is deur die Dáil Éireann en gelei is deur Michael Collins. Daar word na hierdie groep verwys as die Ou IRL (opvolger van die Ierse vrywilligers). Die huidige formele Ierse weermag (The Irish Defense Forces) beskou hulself as die opvolger van die oorspronklike IRL ten tyde van die Ierse onafhanklikheidsoorlog.

Geskiedenis

Die IRL het ontstaan uit die Paasopstand van 1916, waarin die Ierse Republikeinse Broederskap (Irish Republican Brotherhood) wat in 1858 in die Verenigde State gestig is, 'n belangrike rol gespeel het.

In die jare 1919 tot 1921 het die IRL 'n stryd gevoer teen die Britse bewind, onder leiding van Michael Collins. In 1921 het die IRL verdeel na 'n interne stryd tussen ondersteuners en teenstanders van 'n vredesverdrag met Groot-Brittanje (tydens die Ierse Burgeroorlog). In die 1930s het die IRL se aktiwiteite weer opgevlam in die vorm van bomaanvalle. In 1936 is die organisasie deur die Ierse regering verbied.

Muurskildery ter ondersteuning van PIRL (Provisionele IRL), gedurende die Noord-Ierland konflik.

Na die Tweede Wêreldoorlog hervat die IRL sy aktiwiteite, hierdie keer hoofsaaklik in Noord-Ierland met bomaanvalle op openbare geboue. 'n Derde herlewing het in 1968 gevolg. Die jaar daarna het 'n skeuring plaasgevind tussen die tradisionele of rooi IRL-lede en die provisionele of groen IRL-lede (verbonde aan die Provisionele IRL). Die sogenaamde tradisionaliste het met tradisionele middele (bomaanvalle) geveg, terwyl die sogenaamde provisioneles 'n stads guerilla-oorlogvoering benadering gevolg het.

Toe Noord-Ierland in 1972 onder direkte Britse beheer geplaas word, het die IRL sy aksies uitgebrei na Nederland (Roermond) en Duitsland (Britse soldate wat in Duitsland gestasioneer is).

Die gewapende stryd van die Provisionele IRL is in September 1993 voorlopig beëindig toe die organisasie 'n wapenstilstand aangekondig het. Pogings om 'n vreedsame oplossing vir die Noord-Ierse konflik te vind, het misluk, maar het veroorsaak dat die Provisionele IRL in 1996 'n paar aanvalle uitgevoer het. 'n Tweede wapenstilstand het in Julie 1997 gevolg. Dit was 'n voorwaarde vir die toelating van Sinn Féin, die politieke arm van die Provisionele IRL, tot die vredesonderhandelinge in September 1997. Op 10 April 1998 is 'n vredesooreenkoms (die Goeie Vrydag-ooreenkoms) gesluit wat deur Sinn Féin en die Ulster Unionist Party onderteken is.

In Julie 2001 is die vredesproses weer in die gedrang gebring, omdat die Provisionele IRL steeds nie alle wapens ingelewer het soos ooreengekom in die Goeie Vrydag-ooreenkoms nie.

Op 28 Julie 2005 het die Weermagraad (Army Council), die hoogste besluitneming-struktuur van die Provisionele IRL, sy lede opdrag gegee om die gewapende stryd finaal te beëindig. Die organisasie het dit gedoen in 'n verklaring wat op televisie uitgesaai is. In die verklaring wat deur die Britse media as histories beskryf is, het die organisasie gesê dat die opheffing van die gewapende stryd dieselfde dag sou begin.

Splintergroepe

• Official IRA, Marxistiese politieke party bestaan waarskynlik nie meer nie.

• Provisional IRA (PIRA), 'n Republikeinse afskeidingsgroep in die 1970's wat verbind word met Sinn Féin, bekend vir die bomaanvalle van 1969-1997.

• Continuity IRA, (CIRA) 'n Weggebreekgroep van die PIRA (vanaf 1986).

• Real IRA, (RIRA) 'n Weggebreekgroep van die PIRA (vanaf 1998).

• New IRA, wat in 2012 gevorm is as 'n samesmelting tussen die Real IRA en ander republikeinse groepe.

Bibliografie

• Cronin, Sean, The Ideology of the IRA (Ann Arbor 1972)
• Hart, Peter, IRA at War 1916–1923 (Oxford 2003)
• Hart, P, The IRA and its Enemies: Violence and Community in Cork 1916–1923 (Oxford 1998)
• Joy, Sinead, The IRA in Kerry 1916–1921 (Cork 2005)
• Liebknecht, Karl, Militarism and Anti-Militarism (1907); an English translation (Cambridge 1973).
• Martin, F.X., (ed.) Irish Volunteers 1913–1915. Recollections and Documents (Dublin 1963)
• O'Ruairc, Padraig Og, Blood on the Banner: The Republican Struggle in Clare 1913–1923 (Cork 2009)
• Ryan, Meda, Tom Barry: IRA Freedom Fighter (Cork 2005)
• Townshend, Charles, 'The Irish Republican Army and the Development of Guerrilla Warfare 1916–21', English Historical Review 94 (1971), bl. 318–345.
• W?, With the IRA in the Fight For Freedom (London 1968)
• Nolan, Cillian, The IRA True History 1922-1969 (Kerry 1985)

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Ierse Republikeinse Leër.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.