Inlegkunde
Inlegkunde (Engels: eisegese; Duits: Hineininterpretierung) is die proses om 'n teks of deel van 'n teks so te ontleed dat dit die persoon se eie vooroordele weerspieël eerder as om die objektiewe gegewens binne 'n literêre werk weer te gee. So word 'n betekenis of bedoeling aan die teks toegeskryf (of "ingelees") wat nie daarin staan nie. Aansluiting verwys weer na die fout wat die ontleder maak om die teks geheel en al vanuit sy eie ervaringswêreld te skryf.[1] Dikwels kan inlegkunde die beste opgemerk word wanneer iemand 'n teks willens en wetens buite sy konteks aanhaal om 'n omstrede standpunt te maak. Twee foute lei maklik tot die verdraaiing: selektiewe teksverwysings en (die absolute) afdwing van eietydse waardes, vertolkings en tydsgees.
Inlegkunde kan nie altyd vermy word nie: "Om tekste wat 2 000 jaar en ouer is te vertaal, is oneindig moeiliker as wat baie moderne lesers van die Bybel hulle kan voorstel. Dis beslis moeiliker om sommige dele van Job in Afrikaans te vertaal as wat dit vir 'n Amerikaner oor 200 jaar gaan wees om gedigte van N.P. van Wyk Louw in New York se Engels te vertaal. Die vertalers van die Bybel is soms genoop om te vertaal wat hulle dink 'n Griekse of Hebreeuse uitdrukking beteken, hoewel so 'n vorm van inlegkunde nie noodwendig doelbewus plaasvind nie."[2]
W. Burger skryf ook dat die ontleder moet waak om nie 'n betekenis op 'n teks af te dwing of "voorbeelde" daarin uit te sonder nie. Daarby moet elke aspek van 'n teks ondersoek word, sodat 'n mens meer daarvan sal verstaan as slegs die idees wat 'n mens by voorbaat daarin verwag.[3]
Voorbeeld
wysigOerruimtevaart
wysig
Aanhangers van die oerruimtevaart haal soms histories-letterlik dele uit die Bybel aan (maar ook ander heilige boeke en apokriewe (soos die Boek van Henog), asook kunsskatte soos muurskilderye, monumente uit die oudheid, ens.) om te bewys dat ruimtewesens in toeka se dae op die aarde kom land het en verantwoordelik was vir die totstandkoming en monitering van die mens en sy beskawing. Die voormense het werklik aanskou hoe die ruimtewesens al om die eeue heen met die mensdom kontak gemaak het, mee seksuele omgang gehad het (om ras- en intelligensieverbetering), en hoe die gepaste tegnologie aan die mensdom op die regte tyd verskaf is, soos die menslike verstand en gees mettertyd verbeter het. Daar word veronderstel dat die tekste historiese feite en ware gebeurtenisse weergee wat letterlik plaasgevind het, maar versluier is in primitiewe taal. Een bekende voorbeeld is Von Däniken se interpretasie van Esegiël 1: Esegiël het letterlik gesien hoe 'n ruimteskip land en was 'n getuie van die geskiedkundige gebeurtenis. Weens 'n woordeskatgebrek is die profeet daartoe gedwing om eenvoudige taal te gebruik om die onbekende te omskryf. Volgens Von Däniken het die ruimtewesens Esegiël wenke en aanwysings gegee vir 'n stigtelike samelewing en hom die opdrag gegee om sy land tot orde te roep.[4]
De Bruin wys op Von Däniken se verouderde eksegetiese benadering wat as onwetenskaplik beskou kan word, omdat die resultate onkontroleerbaar en onbetroubaar is. Die veronderstelling dat die Bybelse tekste van historiese gebeurtenisse getuig is nie op sigself problematies nie, mits die spesifieke teks se histories-literêre konteks geanaliseer is en na die geheelbeeld van die teks se betekenis op alle vlakke gekyk word.[5]
Jungiaanse interpretasies van oertekse
wysigOertekste word dikwels Jungiaans geïnterpreteer.[6] Die probleem is net dat sielkunde nie op 'n "dooie" teks toegepas kan word soos op 'n pasiënt nie. Buiten die gestorwe outeur van die skryfwerk wat nie om helderheid geraadpleeg kan word nie, speel die Jungiaan met sy vooropgesteldheid bloot raai-raai speletjies met eietydse wenke en patrone en Westerse argetipes – waar weereens buite die konteks aangehaal word en ongevraagde verklarings aan die teks toegedig word, wat nie strook met die teks se oorspronklike bedoeling nie. Soos by die Oerruimtevaartteorie, is daar geen vuurvaste bewyse ter tafel nie – slegs opinies en bespiegelings. Volgens Richard Noll in The Aryan Christ:
The problem, of course, in this application of psychoanalytic theory was that the inert material could not talk back. Clinical hypotheses could not be tested as they could in the give-and-take between psychoanalyst and patient. A work of art, a fairy tale, a hero myth, or a Wagnerian opera had only the new, "real" meaning given to it by the psychoanalyst who wrote about it. Any pretense about the verifiability of psychoanalytic judgments broke down irretrievably. For difficulties like this, contemporary critics of psychoanalysis such as Frederick Crews can claim with justification that it has produced more converts than cures.
Verwysing
wysig- ↑ Literaire termen en Theorieën
- ↑ Van der Merwe, C. 1997. Lees vertalings naas mekaar. Die Burger, 12 November:14
- ↑ Burger, W. 2004. Die afdwing van my eie betekenis. Beeld, 19 Junie:03[dooie skakel]
- ↑ Von Däniken, E. 1969. Erinnerungen an die Zukunft. Düsseldorf:Econ-Verlag, S. 67–68: Außer der ziemlich genauen Beschreibung des Fahrzeugs, notiert Hesekiel auch den Lärm, den dies nie gesehene Ungetüm erzeugt, wenn es vom Boden startet. Er bezeichnet den Krach, den die Flügel machen, mit einem Rauschen und das Rasseln der Räder mit einem gewaltigen Getöse. Gibt diese Schilderung eines Augenzeugen nicht zu denken? Die »Götter« sprachen mit Hesekiel und forderten ihn auf, er solle nun für Ordnung und Sauberkeit im Lande sorgen. Sie nahmen ihn mit in ihr Fahrzeug und bestätigten ihm derart, daß sie das Land noch nicht verlassen hatten. Auf Hesekiel hat das Erlebnis einen starken Eindruck gemacht, denn er wird nicht müde, das unheimliche Fahrzeug immer wieder zu beschreiben. Noch dreimal gibt er die Beschreibung, daß je ein Rad mitten im anderen war und daß die vier Räder nach allen Seiten gehen konnten, ohne sich im Gehen zu wenden. Und ganz besonders beeindruckte es ihn, daß der ganze Leib des Fahrzeugs, der Rücken, die Hände und die Flügel, selbst die Räder, mit Augen gespickt waren. Zweck und Ziel der Reise offenbaren die »Götter« dem Chronisten später, als sie ihm sagen, daß er inmitten eines widerspenstigen Geschlechts lebe, das Augen habe zu sehen und doch nichts sehe, und Ohren habe zu hören und doch nichts höre. Derart über seinen Umgang aufgeklärt, folgen – wie in allen Schilderungen solcher Landungen – Ratschläge und Anweisungen für Ordnung und Sauberkeit, insgesamt Tips für eine ordentliche Zivilisation. Hesekiel nahm den Auftrag sehr ernst und gab die Anweisungen der »Götter« weiter.
- ↑ De Bruin, G.S. 2000, Die antieke ruimtevaarder-teorie – 'n godsdienswetenskaplike studie, PhD thesis, University of Pretoria, Pretoria, bl. 128.
- ↑ Byvoorbeeld: Scheffler, E. 2004. Jung, the Pentateuch and ethics. Verbum et Ecclesia 25(2):653-675