Iwan die dwaas (sprokie)

Iwan die dwaas (ook bekend as "Iwan die dwaas en sy twee broers") is 'n kortverhaal, of eintlik 'n letterkundige sprokie, deur Leo Tolstoi wat in 1886 gepubliseer is. Die naam "Iwan die dwaas" sinspeel op 'n gewilde held in Russiese folklore.

Opsomming

Die verhaal beskryf die stryd van drie broers en 'n suster, die kinders van 'n ryk landbewoner, teen die Ou Duiwel:

Semjon, 'n soldaat
Taras, 'n handelaar
Iwan, 'n dwaas
Malanja, 'n stom meisie

Semjon en Taras verlaat die familieplaas. Semjon word 'n goeie soldaat en trou met 'n edelman se dogter, maar al kry hy 'n hoë rang en 'n landgoed, raak sy geld op weens sy spandabele vrou. Hy gaan huis toe en eis 'n derde van sy vader se rykdom. Sy vader wil dit nie vir hom gee nie omdat Iwan en Malanja die twee is wat hom help om vooruit te gaan, maar Iwan het geen beswaar nie en Semjon kry sy deel.

Taras word 'n ryk handelaar. Sy geldsug laat hom egter ook op sy derde aanspaark maak. Sy vader is daarteen, maar weer stem Iwan in.

Die Ou Duiwel is baie ontevrede dat daar geen konflik tussen die broers is nie danksy Iwan se vrygewigheid. Hy skep 'n klein duiwel vir elk van die seuns om probleme te skep. Semjon se duiwel vul hom met groot moed, wat lei tot 'n ramp op die gevegsterrein. Semjon word tot dood veroordeel weens sy mislukking, maar ontsnap uit die tronk en keer terug huis toe. Taras se duiwel wakker sy geldlus aan; hy gee al sy geld uit en leen nog geld om goed te koop. Hy kan nie die lenings terugbetaal nie en vlug ook huis toe. Nie een van die broers behandel Iwan met respek nie.

Die derde duiwel maak Iwan siek en sorg daarvoor dat sy ploegwerk al hoe moeiliker vir hom word. Iwan werk egter net harder en oorkom sy struikelblokke. Hy ontdek sy duiwel en wil hom doodmaak, maar die duiwel sê hy sal 'n wens van Iwan vervul as hy sy lewe spaar. Iwan vra om gesond te word van sy siekte. Die duiwel maak hom met 'n wortel gesond. Iwan laat die duiwel gaan, maar seën hom per ongeluk in die naam van God, en die duiwel verdwyn. Toe Semjon se duiwel klaar is met sy werk aan dié broer, begin hy Iwan lastig val. Iwan ontdek hom ook en dieselfde ding gebeur. Omdat Iwan sy lewe spaar, wys hy vir Iwan hoe om soldate uit strooi te maak. Iwan seën hom in God se naam en laat hom gaan, en dié duiwel verdwyn ook. Dieselfde kom die derde duiwel oor nadat hy vir Iwan gewys het hoe om goud van eikeblare te maak.

Iwan nooi sy broers na 'n fees, maar hulle wys dit van die hand. Iwan nooi dus die dorp se kleinboere. Hy gee vir hulle goue munte en skep soldate om vir hulle te sing en dans. Daarna verander hy die soldate terug in strooi. Toe Iwan se broers uitvind wat hy kan doen, tower hy 'n leër op vir Semjon en houers vol geldstukke vir Taras. Semjon verower 'n koninkryk, terwyl Taras baie geld het, maar steeds is hulle nie tevrede nie. Hulle gaan na Iwan en eis nog soldate en nog goud. Dié keer weier Iwan egter, want hy het geleer hulle verooraak ellende met sy geskenke. Semjon gee toe vir Taras die helfte van sy koninkryk in ruil vir die helfte van Taras se goud.

Eendag raak die tsaar se dogter siek en hy loof 'n groot beloning uit, asook die voorreg om met haar te trou as enigiemand haar gesond kan maak. Iwan gee sy laaste helende wortel aan 'n siek ou vrou, maar gaan sien steeds die tsaar se dogter. Die oomblik toe hy by haar balkon aankom, word sy gesond. Hulle trou en toe die tsaar sterf, het Iwan ook 'n koninkryk, nes sy broers.

Almal vrees Semjon, terwyl Taras steeds belasting insamel ondanks sy rykdom. In teenstelling hiermee geniet Iwan dit nie om 'n heerser te wees nie. Hy laat sy ouers en suster na hom kom en hervat sy ou lewe. Sy vrou sluit ook by hom aan.

Die Ou Duiwel raak ongeduldig om vir sy duiwels te wag om terug te kom, en besluit om hulle werk self te gaan doen. Hy wys vir Semjon hoe om sy leër te versterk. Semjon verower 'n buurland, maar toe hy Indië aanval, word hy verslaan. Die Ou Duiwel gaan bly toe in Taras se koninkryk as 'n handelaar. Hy betaal meer as Taras vir werkers en goedere en Taras se geld word nutteloos.

Die Ou Duiwel gaan toe as 'n generaal na Iwan en bied aan om 'n magtige leër uit sy onderdane te skep. Iwan teken nie beswaar aan nie, maar sy onderdane stel nie belang nie en Iwan dwing hulle nie om aan te sluit nie. Die Ou Duiwel steek die heerser van 'n ander land op om Iwan se koninkryk in te val, maar Iwan se mense is dwase soos hy (die slimmes het almal van Iwan se heerskappy af weggevlug) en hulle behandel die invallers so goed dat die soldate almal dros.

Die Ou Duiwel doen hom toe as 'n edelman voor en bied aan om vir Iwan 'n paleis en fabrieke te bou. Aanvanklik werk die mense vir hom, maar sodra hulle genoeg geld het, hou hulle op. Hy wil nie eens aan hom kos verkoop nie. Hy probeer toe aan die mense verduidelik hoe om hulle brein eerder as hulle hande te gebruik, maar hulle is nie beïndruk nie. Toe hy flou van honger word, vra hy brood. Hulle lag vir hom en hy val flou neer. Hy is verslaan en verdwyn deur 'n gat in die grond.

Ontleding

Hoewel die verhaal gewoonlik as 'n feëverhaal vir kinders beskou word, word dit ook gebruik as 'n aanduiding van Tolstoi se politieke ondersteuning van die Christendom.

Iwan se broers word maklik in die versoeking gelei met geld en militêre mag, maar hy verslaan die duiwel met sy eenvoudige lewenswyse. Iwan word eindelik die heerser van sy land ondanks die gebrek aan 'n staande leër en 'n geldeenheid. Alle burgers is welkom aan sy tafel; werkers kry eerste kos en dan die intellektule (sonder eelte aan hulle hande).

Skakels

(en) Volledige teks, vertaal deur Louise Maude en Aylmer Maude
(en) Volledige teks, vertaal deur Adolphus Norraikow
(ru) Сказка об Иване-дураке (Толстой)

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.