Kīlauea
Kīlauea (Engels: [ˌkiːlaʊˈeɪə], Amerikaanse Engels: [ˌkɪləˈweɪə]; Hawais: [tiːlɐwˈwɛjə]) is 'n aktiewe skildvulkaan in die eilandgroep en Amerikaanse deelstaat Hawaii. Dit is die jongste en tans aktiefste van vyf vulkane wat saam die namgewende eiland Hawaii (dikwels ook Groot Eiland genoem om verwarring met die hele eilandgroep en deelstaat te voorkom) vorm. Die vulkaan, wat langs die suidkus van die eiland geleë is, is tussen 300 000 en 600 000 jaar oud en het sowat 100 000 jaar gelede bo die water van die Stille Oseaan begin oprys.
| Kīlauea | |
|---|---|
 Lugaansig van die Puʻu ʻŌʻō-lawameer en -krater | |
| Ligging | Big Island, Hawaii (VSA) |
| Hoogte | 1 247 meter bo seevlak |
| Reeks | Hawaii-Emperor-bergreeks |
| Koördinate | 19°25′16″N 155°17′12″W / 19.42111°N 155.28667°W |
| Bergtipe | Skildvulkaan |
| Rotsouderdom | 300 000 tot 600 000 jaar |
| Laaste uitbarsting | 3 Januarie 1983 (duur steeds voort) |
  Kīlauea |
|
Hawaiërs het oorspronklik net na die vulkaanpiek se kaldera as Kīlauea verwys. Eers in die moderne tydperk het aardwetenskaplikes begin om die hele vulkaan so te noem - 'n taalgebruik wat later ook in die algemene omgangstaal ingeburger geraak het.
Die vulkaan het godsdienstige en mitologiese betekenis as tradisionele woonplek van Pele, die Hawaise vulkaangodin. Ou Hawaise gesange en mondelinge oorlewerings vertel van vroeëre uitbarstings wat as die werk van 'n woedende Pele beskryf word. Die eerste Europeër, wat die vulkaanpiek met sy eie oë kon sein, was die sendeling William Ellis wat in 1823 'n besoek aan die gebied gebring het.
Die vulkaan se kaldera het gedurende die 19de en vroeë 20ste eeu byna ononderbroke vulkaniese aktiwiteit getoon. Sedert 1952 was daar altesaam 34 uitbarstings. Langs die sogenaamde East Rift Zone het in Januarie 1983 'n periode van voortgesette aktiwiteit begin wat steeds voortduur. In Maart 2008 het 'n verdere opening in die vulkaanpiek se Halema‘uma‘u-krater ontstaan, met 'n borrelende lawapoel en 'n gaspluim.
Kīlauea is oorspronklik as 'n satelliet (newevulkaan) van Mauna Loa, die grootste vulkaan ter wêreld, beskou. Meer onlangse vulkanologiese navorsing het egter getoon dat Kīlauea oor 'n selfstandige magmastelsel beskik wat tot 'n diepte van 60 kilometer strek.[1] Die piek van Kīlauea maak saam met Mauna Kea en Kohala deel uit van 'n boogvormige reeks vulkane. Mauna Loa is buite hierdie reeks geleë.