Krater (vaas)

’n Krater (Grieks: κρατήρ, kratēr, lett.. "mengvat") was ’n groot vaas in Antieke Griekeland, veral vir die verdunning van wyn met water.

’n Krater uit 1200-1100 v.C. met gewapende vegters (Nasionale Argeologiese Museum, Athene).

Vorm en doel

Kraters is op Griekse simposiums in die middel van die kamer geplaas. Hulle was taamlik groot en was dus swaar om te dra as hulle vol was. Die wyn-en-watermengsel is dan met ander bekers uit die kraters geskep. In Homeros se Odussee^[1] word beskryf hoe ’n wynskinker wyn uit ’n krater skep en dan heen en weer hardloop terwyl hy die gaste se kelke volmaak. Die binnekant van kraters was geglasuur om water beter te kon hou en moontlik ook om estetiese redes omdat die binnekant maklik sigbaar was.

Gebruik

Aan die begin van elke simposium sou die deelnemers ’n "simposiarg" (συμποσίαρχος), of "drankheer", kies wat beheer geneem het van die wyn, en dus ook bepaal het hoeveel die wyn verdun en hoe vinnig glase hervul moes word. Die krater en hoe dit gevul en geledig is, was dus die middelpunt van die simposiarg se gesag. ’n Op en wakker simposiarg sou kon bepaal hoe aangeklam die gaste is en seker maak alles verloop glad sonder dronkmoleste.

Wynverdunning

Om ákratos (onverdunde) wyn te drink is in Antieke Griekeland as onbeskaafd beskou; iemand wat dit gedoen het, kon maklik as ’n dronklap en persoon sonder ruggraat geklassifiseer word. Antieke skrywers het voorgeskryf dat ’n verhouding van 1:3 (wyn tot water) genoeg was vir lang gesprekke, ’n verhouding van 1:2 as die gaste pret moes hê en 1:1 vir ’n lekker gefuif – iets wat selde indien ooit gedoen moes word. Aangesien so ’n mengsel van water en moderne wyn nie baie drinkbaar sal wees nie, word geglo die antieke Grieke se wyn het ’n hoër alkohol- en suikerinhoud gehad. Dit sou ook tyd en vervoer beter kon deurstaan. Min is egter bekend oor hul wynmaakmetodes en daar is dus geen bewyse vir dié teorie nie.

Vorms

Swartfiguur-kolomkrater wat swane uitbeeld, c. 550 v.C., Museum van Antieke Agora, Athene.

Kolomkrater

Dié vorm het in die 7de eeu v.C. in Korinthe ontstaan en is deur die inwoners van Athene oorgeneem waar dit in die swartfiguurstyl gebruik is. Hul hoogte het gewissel van 35-56 cm en hulle is gewoonlik in drie dele gevorm: die skouer, basis en rand. Die handvatsels is apart gevorm.^[2]

Euphronios & Euxitheos, Cratère attique à figures rouges, 515-510 v.C., Louvre.

Blomkelkkrater

Hulle was van die grootste kraters en is na bewering deur die pottebakker Exekias in die swartfiguurstyl ontwikkel, hoewel feitlik almal in die rooifiguurstyl is.

Die onderste deel is soos ’n blomkelk gevorm. Die psykter-vormige vaas het so goed daarin gepas dat al voorgestel is die twee houers is as ’n stel gemaak. Dit het altyd twee stewige handvatsels weerskante van die onderste deel gehad.^[3]

Voluutkrater

Hierdie kraters, wat gekenmerk word deur hul krul- of voluutvormige handvatsels, het in die vroeë 6de eeu v.C. in Laconia ontstaan en is later deur Attiese pottebakkers nageboots.

Die vorm en manier van vervaardiging stem ooreen met dié van die kolomkrater, maar die krulhandvatsels is uniek.