Kunstenaarskolonie Nidden
Die Kunstenaarskolonie Nidden was 'n beduidende kunstenaarsbeweging in Oos-Pruise. Met sy buitengewone ligging op die Koerse Skoorwal tussen die Oossee en die Koerse Haf asook sy uitgestrekte duinlandskap was Nidden (tans Nida, Litaue) 'n trekpleister vir skilders en skrywers, veral studente en dosente van die Kunsakademie van Koningsberg wat in die afgeleë stranddorp rus en inspirasie kom soek het. Die akademie het tot in die 1930's sogenaamde Blode-beurse aan studente toegeken waaraan gratis verblyf in die gashuis Blode in Nidden verbonde was.
Geskiedenis wysig
Aanvanklik was Nidden veral 'n trekpleister vir skilders soos Heinrich Krüger, Ernst Bischoff-Culm en Eduard Andersen, wat hulle almal op diere toegespits het. Hulle is later vergesel deur dosente vir landskapskildery van die Kunsakademie in Koningsberg. Met die aanstelling van Ludwig Dettmann as direkteur in 1900 het die akademie 'n opswaai beleef. In die najaar van 1919 is die eerste Nidden-kunsuitstalling na die Eerste Wêreldoorlog in Koningsberg gehou.
Die kunstenaars het in Nidden in Hermann Blode se gashuis, wat terugdateer tot 1867, gewoon, en Blode het vervolgens die belangrikste kunsborg geword. Sy oorspronklik klein huis was die bakermat van die ontwikkelende kunstenaarskolonie, en hy het sy klein hotel in die plaaslike boustyl tot 'n ateljee omgebou waarin die kunstenaars kon werk. Blode het aan hulle naas gratis verblyf in sy hotel 'n gesellige kuierplek verskaf waar diskussies gevoer is, en dikwels het skilders van hul werke wat in Nidden geskilder is aan hom geskenk. Skilderye, wat te koop aangebied is, is in sy lang saal uitgestal. In 1890 het ook Lovis Corinth by Blode tuisgegaan. Drie jaar later sou Corinth die begraafplaas van Nidden skilder.
Die beduidendste gebeurtenis in die kunstenaarskolonie was die vyf besoeke van die Duitse ekspressioniste Max Pechstein, wat in die periode tussen 1909 en 1920 soms enkele maande hier gebly het. Max Pechstein was so opgewonde oor die kolonie dat ook Karl Schmidt-Rottluff in 1913 besluit het om sy somervakansie in Nidden te spandeer. Die besoek van hierdie twee beduidende lede van die ekspressionistiese skildergroep Brücke het die aanleiding tot talle diskussies oor kunsprobleme gegee, en gewoonlik het die kunstenaars op Bloede se "kunstenaarsstoep" met sy petroleum-lampe saam gekuier. Die feeste, wat hier verskeie keer per jaar gevier is, was net so bekend soos die kunstenaars self. Die gashuis is feestelik versier, en op die gastelys het naas die skrywer Thomas Mann en sy gesin ook name soos die argitek Erich Mendelssohn, die danseres Gret Palucca en Carl Zuckmayer verskyn.[1]
Kunstenaars soos Ernst Bischoff-Culm, Arthur Degner, Gerhard Eisenblätter, Karl Eulenstein, Waldemar Rösler, Alfred Teichmann en Hermann en Edith Wirth het 'n tyd lank in Nidden gebly. Die skilders Carl Knauf en Richard Birnstengel het net soos die akteur Paul Isenfels hul huise in die plaaslike styl laat bou.
Vanaf 1920 het die politieke situasie verander aangesien die Oos-Pruisiese gebied noord van die Memel-rivier van Duitsland geskei en as Memelland deur die Volkerebond bestuur. In 1923 is die gebied deur Litaue geannekseer. Talle Duitse kunstenaars het voortgegaan om 'n besoek aan Nidden af te lê. In 1929 het Thomas Mann, wat eweneens gas in die Hermann Blode se hotel was, besluit om op die Schwiegermutterberg ("Skoonmoederheuwel"), wat die sogenaamde Italienblick ("Italië-uitsig") gebied het, 'n huis te laat bou. Op 16 Julie 1930 het die Mann-gesin vir die eerste keer in hul nuwe somerhuis ingetrek. Die dorpsbewoners het daarna op 'n ironiese manier as Onkel Toms Hütte ("Outa Tom se hut") verwys. Thomas Mann het drie somers lank in die tipies Koerse huis met sy rietdak en twee gekruiste perdekoppe gewerk, onder meer aan sy roman Joseph und seine drei Brüder.
Nidden was nou 'n kunstenaarsdorp en vanweë sy ligging buite die Duitse Ryk intussen nie net 'n plek van innerlike, maar ook van uiterlike emigrasie. Thomas Mann het die dorp in Junie 1933 verlaat om na die Verenigde State te emigreer. Sy somerhuis is later omgebou om as jaghuis ("Jagdhaus Elchwald") vir Hermann Göring in sy hoedanigheid as "Ryksjagmeester" (Reichsjägermeister) te dien, tog het hierdie Nazi-persoonlikheid nooit 'n besoek aan Nidden afgelê nie.[2]
Nog in 1944 is die Duitse rolprent Quax, der Bruchpilot met Heinz Rühmann in die sandduine van Nidden geskiet.[3] Kort voor die begin van die Tweede Wêreldoorlog het Nidden se funksie as kunstenaarskolonie tot sy einde gekom. Die Memelland is weer by die Duitse Ryk ingelyf, die meeste skilderye is deur die Duitse Nazi's as "ontaarde kuns" geklassifiseer. Nogtans het Blode se skoonseun, die ekspressionistiese skilder Ernst Mollenhauer, ná Hermann Blode se afsterwe in die 1920's moeite gedoen om die gashuis en die gees van die kunstenaarskolonie tot in die jaar 1945 te bewaar. Die unieke kunsversameling van Hermann Blode is in 1945 deur soldate van die Rooi Leër verniel. Die meeste skilderye het as brandstof vir 'n sauna gedien.
Vanaf 1967 het Thomas Mann se somerhuis as 'n monument gedien. In 1995 en 1996 is die gebou met Litause en Duitse fondse in sy oorspronklike toestand herstel. Dit is tans 'n museum wat 'n permanente uitstalling, Thomas Mann - werk en lewe, vertoon. Die gebou huisves daarnaas ook die kulturele Thomas Mann-sentrum wat jaarliks in Julie 'n Thomas Mann-fees met lesings en musiekaande organiseer.
Die skilderye, wat bewaar gebly het, is tans baie miljoene werd en word in talle musea dwarsoor die wêreld vertoon. Replieke van die kunswerke asook foto's van die kunstenaars, skrywers en akteurs, wat vroeër in Nidden gebly het, kan saam met 'n gedenktafel vir Hermann Blode in die huidige Nidos Smiltė-hotel besigtig word.
Verwysings wysig
- Hierdie artikel, of gedeeltes daarvan, is uit die volgende Wikipedia-artikel vertaal: Künstlerkolonie Nidden
Bronliteratuur
- Jörn Barfod: Nidden - Künstlerort auf der Kurischen Nehrung. Fischerhude: Atelier im Bauernhaus 2005