Kwark-gluonplasma

’n Kwark-gluonplasma (KGP) is ’n vermoedelike fase van materie wat ontstaan by uiters hoë temperature en digthede. Daar word vermoed dit het voorgekom in die eerste 20 tot 30 mikrosekondes ná die Oerknal.

Teoretiese beskrywing

Die bestaan van kwark-gluonplasmas word veronderstel op grond van die kwantumchromodinamika. Hierdie teorie beskryf hoe hadrone opgebou is uit kwarke en gluone. Laasgenoemde deeltjies sorg vir die wisselwerking tussen kwarke en is vermoedelik die oorsaak daarvan dat geen "vrye" kwarke onder "normale" omstandighede waargeneem word nie. Kwarke kom voor óf as kwark-antikwarkpare (mesone) óf as deeltjies wat bestaan uit drie kwarke of drie antikwarke (barione). Dié eienskap staan bekend as kleurinperking. Die kwantumchromodinamika voorspel dat kwarke en gluone net onder uiterse omstandighede (soos met die botsings van deeltjies in deeltjieversnellers) nie in hadrone ingeperk sal wees nie en dus "vry" sal voorkom.

Eksperimente

Eksperimente word reeds sedert die 1980's en 1990's by CERN in Genève gedoen om KGP's te skep. Hulle en ander eksperimente met die Relativistiese Swaarioonversneller van die Brookhaven- Nasionale Laboratorium in die VSA was egter slegs gedeeltelik suksesvol. Die ondersoek na die eienskappe van kwark-gluonplasmas sal voortgesit word met drie nuwe eksperimente wat met die Groot Hadronversneller van CERN beplan word.

Eksterne skakel

• Kwark-gluonplasma
• Hierdie artikel is vertaal uit die Nederlandse Wikipedia