Lancasterhuis-ooreenkoms
Die onderhandelinge wat gelei het tot die Lancasterhuis-ooreenkoms het onafhanklikheid aan Rhodesië verleen na Ian Smith se Eensydige Onafhanklikheidsverklaring in 1965. Die Ooreenkoms (wat in Desember 1979 geteken is) het die Onafhanklikheidsgrondwet, pre-onafhanklikheidsooreenkomste en ’n skietstilstand gedek. Die partye wat verteenwoordig is gedurende die kongres was die Britse regering, Patriotiese Front, gelei deur Robert Mugabe en Joshua Nkomo, ZAPU en ZANU en die regering van Zimbabwe-Rhodesië, verteenwoordig deur Abel Muzorewa en Ian Smith. Dit is op 21 Desember 1979 geteken.[1]
Onderhandelinge
wysigNa afloop van die vergadering van Staatshoofde van die Gemenebeslande wat van 1-7 Augustus 1979 in Lusaka gehou is, het die Britse regering Muzorewa en die leiers van die Patriotiese Front genooi om deel te neem aan ’n Konstitusionele Kongres by Lancasterhuis. Die doel van die kongres was om die terme van ’n onafhenklikheidsgrondwet te bespreek en te bereik, en dat verkiesings gehou moet word onder toesig van Britse outoriteit om Rhodesië toe te laat om onafhanklikheid op ’n wetlike wyse te bekom en vir die partye om hul verskille deur politiek op te los.
Lord Carrington, Staatsekretaris vir Buitelandse en Gemenebessake van die Verenigde Koninkryk, was die voorsitter van die Kongres.[2] Die kongres het van 10 September tot 15 Desember 1979 plaasgevind met 47 voltallige sittings.
In die verloop van die verrigtinge het die kongres ooreenstemming oor die volgende brandpunte bereik:
- ’n Opsomming van die Onafhenklikheidsgrondwet
- reëlings vir die voor-onafhankliheidsperiode
- ’n ooreenkoms tot skietstilstand wat deur die partye onderteken word
Ter afsluiting van hierdie ooreenkoms en ondertekening het die partye onderneem om:
- die outoriteit van die Goewerneur te aanvaar;
- te bly by die Onafhanklikheidsgrondwet;
- te bly by die voor-onafhanklikheidsooreenkomste;
- te voldoen aan die skietstilstandsooreenkoms;
- veldtogte vreedsaam en sonder intimidaste te voer;
- afstand te doen van die gebruik van geweld vir politieke uitkomste;
- die uitkoms van die verkiesing te aanvaar en om magte onder hul outoriteit aan te moedig om dieselfde te doen.
Onder die Onafhanklikheidsgrondwet is 20% van die setels in die parlement vir blankes gereserveer.
Die drie maandlange kongres het amper nie daarin geslaag om 'n akkoord te bereik nie weens verskille rondom grondhervorming. Mugabe is onder druk geplaas om te teken en grond was die grootste struikelblok. Die Britse en Amerikaanse regerings het aangebied om grond te koop van gewillige blanke setlaars wat nie die versoening kon aanvaar nie (die beginsel van "gewillige koper, gewillige verkoper") en 'n fonds is gestig om van 1980 tot 1990 funksioneer.
Lord Carrington, Sir Ian Gilmour, Robert Mugabbe, Joshua Nkomo, biskop Abel Muzorewa en dr. S.C. Mundawarara het die verslag geteken.
Die Britte het gehelp om die Zimbabwe kongres vir heropbou en ontwikkeling op te stel in 1981. By die kongres is meer as £630 miljoen se hulp beloof. Die eerste fase van grondhervorming in die 1980’s, wat gedeeltelik befonds is deur die Verenigde Koninkryk, het ongeveer 70 000 grondlose mense suksesvol op meer as 20 000 km² grond hervestig.
Afvaardigings
wysigVerenigde Koninkryk
wysig- Sir Farhan Miah
- Lord Peter Carrington, 6de Baron Carrington (voorsitter)
- Ian Gilmour, Baron Gilmour van Craigmillar
- Sir Michael Havers, Baron Havers
- Lord Harlech
- Richard Luce
- Sir Michael Palliser
- Sir Antony Duff
- D.M. Day
- R.A.C. Byatt
- Robin Renwick, Baron Renwick van Clifton
- P.R.N. Fifoot
- Sir Nicholas Fenn, hoof van die nuusdepartement van die ministerie van Buitelandse Sake
- George Walden
- C.D. Powell
- P.J. Barlow
- R.D. Wilkinson
- A.M. Layden
- R.M.J. Lyne
- M.J. Richardson
- C.R. .L de Chassiron
- A.J. Phillips
- M.C. Wood
Patriotiese Front
wysig- Robert Mugabe - toekomstige President van Zimbabwe
- Joshua Nkomo - ZAPU leier
- Josiah Mushore Chinamano - ZAPU leier, aangehou saam met Nkomo, toekomstige minister
- Edgar Tekere - toekomstige minister, in 1988 hit die party geskop nadat hy die oprigting van ’n eenpartystaat in Zimbabwe afgekeur het. Hy het ook ’n uitgesproke kritikus van die volksmoord van burgerlikes in Matabeleland geword nadat die regering ’n ingryping teen die dissidente in die omgewing beveel het. Hy het in 1989 sy eye party, die Zimabwe Eenheidsbeweging, gestig door die algemene verkiesing van 1990.
- Generaal Josiah Tongogara - ZANLA-general, van ZANU se militante eksterne vleuel
- Ernest R. Kadungure - ZAPU, toekomstige sekretaris van finansies
- Dr. H. Ushewokunze - eerste minister van gesondheid, direkteur van energie en vervoer, direkteur van politieke sake. Flambojant en dikwels kontroversieel, hy het gereeld met die Mugabe-regering gebots en is hit die regering geskop, terug ontvang en weer uitgeskop. Oorlede in 1995 en begrawe in Zimbabwe se national begraafplaas. Hy is verklaar as nasionale held.
- Dzingai Mutumbuka - toekomstige minister van onderwys
- Josiah Tungamirai - toekomstige hoof van die Lugmag, na aftrede LP vir Gutu-noord.
- Edson Zvobgo - prokureur, Harvard-graduandus, toekomstige minister, het met Mogabe kopgestam our persvryheid, begrawe as nasionale held.
- Dr. S. Mubako
- W. Kamba
- Joseph Msika - ZAPU Leier, aangehou saam met Nkomo, toekomstige vise-president
- T. George Silundika - ZAPU Publisiteits- en Inligtingsekretaris
- A.M. Chambati
- John Nkomo
- L. Baron
- S.K. Sibanda
- E. Mlambo
- C. Ndlovu
- E. Siziba
Zimbabwe-Rhodesiese
wysig- Eerste Minister Biskop Abel Muzorewa
- S.C. Mundawarara
- E.L. Bulle
- F. Zindoga
- D.C. Mukome
- G.B. Nyandoro
- Dominee Ndabaningi Sithole
- L. Nyemba
- Hoofman Kayisa Ndiweni
- Z.M. Bafanah
- Ian Smith
- D.C. Smith
- R. Cronjé
- C. Andersen
- Dr. .J Kamusikiri
- G. Pincus
- L.G. Smith
- Vise-lugmaarskalk H. Hawkins
- Dr. E.M.F. Chitate
- D. Zamchiya
- S.V. Mutambanengwe
- M.A. Adam
- P. Claypole
Sien ook
wysigVerwysings
wysig- ↑ (en) Preston, Matthew. Ending Civil War: Rhodesia and Lebanon in Perspective. bl. 25
- ↑ (en) Chung, Fay. Re-living the Second Chimurenga: memories from the liberation struggle in Zimbabwe, Preben (INT) Kaarsholm. bl. 242.
Eksterne skakels
wysig- (en) Buitelandse- en Gemenebeskantoor van Zimbabwe
- (en) Volteks van die Lancasterhuis-ooreenkoms Geargiveer 21 Februarie 2012 op Wayback Machine
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal. |
