Motivering (taalkunde)

In taalkunde en spesifiek in morfologie word sekere woorde as gemotiveerd en ander as arbitrêr beskryf. Gemotiveerde woorde het 'n verwantskap tussen hul vorm en hul betekenis, soos byvoorbeeld mê, die klank wat 'n skaap maak. In hierdie geval is die klank van die woord (sy fonologiese vorm) verwant aan die geluid van 'n skaap wat blêr (sy betekenis). In teenstelling hiermee is ander woorde arbitrêr; daar is nie 'n duidelike verwantskap tussen hul vorm en hul betekenis nie. 'n Voorbeeld hiervan is pen. ‘n Voorbeeld van n sinoniem is gemotiveerd

Gemotiveerd en Arbitrêr

Taal is ’n simboliese teken sisteem wat uit die vorm en betekenis van elemente soos woorde en woorddele bestaan. In sommige gevalle stem die vorm en betekenis van ’n woord of woorddeel ooreen met mekaar en in ander gevalle stem die vorm en betekenis nie met mekaar ooreen nie.

Wanneer die vorm van die woord of woorddele (ortografiese en/of fonologiese eenheid) en die betekenis (semantiese eenheid) met mekaar ooreenstem of in ’n verhouding tot mekaar staan, staan dit bekend as Gemotiveerd. Om die term gemotiveerd meerduidig te maak kan daar gekyk word na onomatopee (of klanknabootsing). Onomatopee is wanneer klanke wat in die natuur voorkom, in letters en woorde omgesit word. Dus is daar ’n duidelike verband tussen die klank wat in die natuur voorkom en die woord wat die klank voorstel. ’n Voorbeeld hiervan is wanneer die vorm van die woord bv. “moo” gebruik word om die betekenis bv. die klank wat ’n koei maak uit te druk.

Alhoewel daar ooreenkomste voorkom in die vorm (ortografiese en/of fonologiese eenheid) en betekenis (semantiese eenheid) is dit meer algemeen dat daar geen verhouding of ooreenkoms tussen die vorm en betekenis van woorde of woorddele is nie. In hierdie gevalle berus die betekenis op sosiale konvensies (dit wat bv. die Afrikaans sprekende mense besluit goedere ens. in ons samelewing genoem word). Wanneer daar dus geen verhouding is tussen die vorm en betekenis nie, staan dit bekend as Arbitrêr. Met ander woorde ’n voorbeeld is om te kyk na die volgende: Die vorm bv. “boom” of [bo:m] en die betekenis bv. ’n plant met ’n dikkerige stam wat ’n entjie bo die grond takke met blare het. Daar is ook geen verhouding met die werklike boom wat jy in die natuur sien nie, bv. Die boom maak nie ’n geluid “boom” nie en dit skree ook nie uit dat dit ’n boom is nie. Dus kan daar afgelei word dat as gevolg van sosiale konvensies het ons as Afrikaans sprekende mense oor die jare heen met baie invloede van Germaans, Engels, Nederlands, ens. besluit dat ’n plant met ’n dikkerige stam wat ’n entjie bo die grond takke met blare het geklassifiseer word as ’n boom.

Bronne

• Archibald, J., Aronoff, M., O’Grady, W. & Rees-Miller, J. 2013. Contemporary Linguistics: An Introduction , 5th ed. Bedford: Bedford
• De Saussure, F. 1959. Course in general linguistics. Edited by C. Bally and A. Reidlinger. Translated from French by W. Baskin. New York, Toronto, London: McGraw-Hill Book Company
• HAT: handwoordeboek van die Afrikaanse taal. 1988. 2de uitg. Kaapstad: Perskor-Uitgewery .
• RUNGROJSUWAN, S. 2009. The non-arbitrary aspect of language: The iconicity of onomatopoeic words in Thai. SKY Journal of Linguistics, 22 (1):251–276.