Nǁng
Nǁng of Nǁŋǃke (IFA: ᵑǁŋ), wat algemeen onder die dialeknaam Nǀuu (Nǀhuki) bekend is, is ’n sterwende taal wat eens in Suid-Afrika gepraat is. Dit word nie meer op ’n daaglike basis gepraat nie, omdat die sprekers op verskillende plekke woon. Die Suid-Afrikaanse regering gebruik die dialeknaam ǂKhomani vir die hele volk, maar die afstammelinge van die ǂKhomani-dialeksprekers praat nou Khoikhoi. Daar is nog net vier Nǀuu-sprekers oor.
| Nǁng Nǀuu | ||
|---|---|---|
| Uitspraak: | ᵑǁŋ | |
| Gepraat in: |  Suid-Afrika
| |
| Totale sprekers: | 4[1] | |
| Taalfamilie: | Tuu ǃKwi Nǁng | |
| Taalkodes | ||
| ISO 639-1: | geen | |
| ISO 639-2: | | |
| ISO 639-3: | ngh
| |
| Nota: Hierdie bladsy kan IFA fonetiese simbole in Unicode bevat. | ||
Klassifikasie en naam
wysigNǁng behoort tot die Tuu-taalfamilie (ook Taa-ǃKwi genoem), met die uitgestorwe taal ǀXam as sy naaste verwant en Taa as sy naaste verwant wat nog gepraat word.
Die twee huidige dialekte is Nǀuu en ǁʼAu. Uitgestorwe dialekte sluit in ǂKhomani en Langeberg. ǂKhomani is deur Doke en deur Maingard aangeteken, Nǀhuki deur Weshphal en Langeberg deur Dorothea Bleek.[2] Die meeste oorblywende sprekers het in 2010 Nǀuu gepraat en dié naam is vir Nǁng gebruik toe dit herontdek is.
Die regop streep in Nǀuu (wat soms verkeerdelik deur ’n skuins streep vervang word) verteenwoordig ’n klik teen die tande; "Nǀuu" word uitgespreek soos noe, met ’n klik in die middel van die [n]. Die dubbele streep in "Nǁng" is ’n enkele laterale klik, wat uitgespreek word soos wanneer ’n mens ’n perd aanspoor; die naam word ng uitgespreek met dié klik daarin.
Die woord nǀuu (/ᵑǀùú/) is eintlik ’n werkwoord, wat beteken "om Nǀuu te praat". Die sprekers word Nǁŋ-ǂe (/ᵑǁŋ̀ŋ̀ ǂé/, "mense") genoem, en Westphal glo dis dalk die term wat deur Bleek opgeteken is en óf ǁNg ǃʼe óf ǁn-ǃke óf ǁŋ.ǃke gespel word in geskrifte.
Geskiedenis
wysigNǁng het in die 19de eeu floreer, maar ander tale en kultuurvermenging het dit bedreig, net soos die Khoisan-tale. Die taal is veral vervang deur Afrikaans en Nama. In 1973 is Nǁng as uitgesterf verklaar.
In die 1990's het linguiste die 101-jarige Elsie Vaalbooi opgespoor wat nog Nǁng kon praat. Met haar hulp is nog 25 Nǁng-sprekers gevind. Die meeste is intussen oorlede.
Ouma Katrina Esau, een van die enkele mense wat nog Nǀuu praat (die ander is haar sibbes), werk saam met die Pan-Afrikaanse Taalraad (Pansat) en Briza-publikasies om ’n oudiovisuele woordeboek van die taal saam te stel.[1] Ouma Katrina gee ook lesse aan kinders om die taal lewend te probeer hou.[3] In 2015 het sy die Orde van die Kremetart (silwer) van president Jacob Zuma ontvang vir haar werk om die taal te bevorder.[4]
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 Nǀuu-woordeboek laat tonge klap, Landi Slatter, Netwerk24, 9 Februarie 2020. Besoek op 27 Februarie 2020.
- ↑ Tom Güldemann (2011) "The Lower Nossob varieties of Tuu: ǃUi, Taa or neither?"
- ↑ "Trying to save South Africa's first language". BBC News. 30 Augustus 2017.
- ↑ Ouma Katrina is 1 van 4 mense wat dié SA taal praat, Jacques Myburg, Huisgenoot, 24 Mei 2019. Besoek op 27 Februarie 2020.
Skakels
wysig- N/uu Language Documentation and Revitalisation
- South African San Institute
- At Forvo
- Uittreksel uit dokumentêr op YouTube
- Nǀǀng Valency Patterns
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
