Oplegging van gevangenisstraf in Suid-Afrika

Met die oplegging van gevangenisstraf in die Suid-Afrikaanse howe, het die hof 'n vrye, ongebonde diskresie wat uitgeoefen word. Daar word glad nie op veralgemenings berus nie en daar is geen vaste reëls, plan of skaal soos in die geval van strafeenvormigheid nie.

Soos dit altyd by strafindividualisasie die geval is, gebruik die hof die aard en erns van die misdaad, belange van die misdadiger, asook die belange van die gemeenskap as basiese riglyne. Alle statutêre voorskrifte en beperkings in verband met straftoemeting moet nagekom word. Gevangenisstraf behoort nie so swaar te wees dat geen redelike hof dit sou opgelê het nie, maar dit moet ook nie ligtelik opgelê word nie. Dit mag ook slegs opgelê word na die ernstige en gebalanseerde oorweging van die misdaad, misdadiger en gemeenskapsbelang (die "triade" - volgens die Trits in Zinn). Die drieledige doel van gevangenisstraf is vergelding, afskrikking en rehabilitasie.

Daar is verskeie praktiese riglyne wat in ag geneem word. In die geval van 'n eerste oortreder, is die uitgangspunt om nie gevangenisstraf op te lê nie. Daar word dus na alternatiewe vonniskeuses gekyk. Ook in die geval van jeugoortreders is dit wenslik om nie gevangenisstraf op te lê nie. Dieselfde geld vir iemand met 'n hoë ouderdom en swak gesondheid sal in ag geneem word met die vonnisoplegging.

Verder word daar ook op faktore gelet soos of die beskuldigde 'n broodwinner met afhanklikes is, daar word gekyk na die beskuldigde se werksomstandighede, asook die beskuldigde se status of aansien in die gemeenskap. Daar is wel gevalle aangemeld waar eerste oortreders en jeugoortreders sulke ernstige misdade gepleeg het, dat hulle wel gevangenisstraf opgelê is.

Bronne

• Du Toit, E. 1981 "Straf in Suid-Afrika"
• Du Toit, E. 1987 "Commentary on the Criminal Procedure Act"