San Andreas-breuk
Die San-Andreas-breuk of San Andreas-verskuiwing is 'n breuklyn waarlangs twee tektoniese plate, die Stille Oseaan- en die Noord-Amerikaanse Plaat, by mekaar verbyskuif. Dit loop oor 'n lengte van sowat 1 100 kilometer parallel met die kuslyn vanaf Meksiko in die suide tot by San Francisco in die noorde en verdeel die Amerikaanse deelstaat Kalifornië in twee helftes, waarby San Francisco op die Noord-Amerikaanse Plaat en Los Angeles op die Stille Oseaan-plaat geleë is. Dit is een van min tektoniese plaatgrense wat op die land en nie - soos die meeste breuklyne - op die seebodem van die oseane geleë is nie.[1] Sodoende word wetenskaplike navorsing vergemaklik. Die San Andreas-verskuiwing bestaan nie uit een enkele breuklyn nie, maar vorm 'n hele netwerk van breuke wat dwarsdeur Kalifornië strek - vanaf die Saltonmeer in die suide tot Kaap Mendocino in Noord-Kalifornië.[2]
Die breuklyn, wat diep in die grond strek, is na die San Andreas-meer vernoem, 'n deel van die breuk wat suid van San Francisco geleë is en met water volgeloop het. Groot dele van die breuklyn is nie sigbaar nie en is met pale gemarkeer. Sterk aardbewings soos dié van 18 April 1906, die sogenaamde San Francisco-aardbewing, laat egter dikwels nuwe breuklyne ontstaan wat duidelik in die landskap waarneembaar is.
Die San Andreas-breuk word as 'n sogenaamde transform-verskuiwingsgrens geklassifiseer. Dit beteken dat die twee tektoniese plate hier by mekaar verbyskuif sonder dat hulle enige litosfeer vernietig of vorm. Kenmerkend vir dié soort breuklyne is plaaslike skuifskeursones en vlak aardskokke. Die Pasifiese Plaat met die Stille Oseaan en dele van Kalifornië wes van die San Andreas-breuk beweeg jaarliks sowat 2,5 sentimeter in noordwestelike rigting, terwyl die Noord-Amerikaanse Plaat met die res van die vasteland oos van die breuklyn teen 'n heelwat stadiger tempo in suid-oostelike rigting skuif. Die stres, wat opgebou word sodra die plate in verskillende rigtings aan mekaar vashaak, kan rampspoedige gevolge inhou.
Die wrywing van die twee plate laat gereeld aardbewings en drukgolwe diep in die aardkors ontstaan. Hierdie drukgolwe beweeg heen en weer in nabygeleë gesteentelae. Die oppervlak van hierdie lae begin as gevolg van sekondêre golwe inmekaarsak sodat breuke en klowe naby die breuklyn ontstaan. In 1906 was die energie, wat deur hierdie tektoniese prosesse vrygestel word, groot genoeg om 'n sterk aardbewing in San Francisco te veroorsaak wat 7,8 op die Richterskaal gemeet het.
Verwysings
wysig- ↑ Robert E. Wallace: The San Andreas Fault System, California. U.S. Geological Survey Professional Paper 1515. Washington, DC: United States Government Printing Office 1990, bl. v
- ↑ CNN, 6 Julie 2019: Seismic activity along the San Andreas fault line could trigger a devastating earthquake in California by 2030. Besoek op 28 Maart 2020
Eksterne skakels
wysig- Live Science: San Andreas Fault Facts
- USGS United States Geological Survey: Earthquake Hazards - Education
| Wikimedia Commons bevat media in verband met San Andreas-breuk. |