Sosiale markekonomie

Sosiale markekonomie is 'n maatskaplike en ekonomiese ideaal waardeur vrye ondernemingsgees in 'n mededingende markekonomie met maatskaplike vooruitgang verbind word. Hierdie vooruitgang word juis deur ekonomiese sterkte bewerkstellig.

Die term is veelvuldig interpreteerbaar en word dus dikwels as politieke trefwoord beskou. Die term en konsep van 'n sosiale markekonomie is oorspronklik deur Alfred Müller-Harnack (1901-1978) ingevoer wat dit as 'n Ireense formule beskou het waarvolgens die beginsel van 'n vrye mark met dié van sosiale gelykberegtiging verbind word. Die Duitse minister van ekonomiese sake, Ludwig Erhard, het die term later oorgeneem, al was 'n markekonomie vir hom op sigself sosiaal en was daar dus geen behoefte aan enige regstelling van staatskant af nie.

Die konsep van 'n markekonomie berus op gedagtes wat met verskillende swaartepunte reeds in die 1930's en 1940's as deel van 'n historiese en veelvuldige ekonomiese stroming ontwikkel is wat destyds neo-liberalisme genoem is (maar nie met huidige neo-liberale konsepte van 'n fundamentalistiese markekonomie verwar moet word nie). Ordoliberalisme, met Walter Eucken, Franz Böhm, Alexander Rüstow en Wilhelm Röpke as sy belangrikste verteenwoordigers, het deel uitgemaak van hierdie stroming.

Huidige konsepte van 'n sosiale markekonomie baseer steeds op daardie gedagtes, word egter deur 'n meer pragmatiese ingesteldheid gekenmerk wat byvoorbeeld in die konjunktuur- en sosiale beleid na vore tree. Die staat verseker dat burgers, wat as gevolg van ouderdom, siekte, ongeskiktheid of werkloosheid geen inkomste op 'n vrye mark kan verdien nie, deur sosiale maatreëls beskerm word. Sodoende is sosiale markekonomie allesbehalwe 'n "derde opsie" naas kapitalisme en 'n sentraal beplande ekonomie, maar eerder 'n aangepaste model van 'n vrye markekonomie waarin die staat as koördineerder die negatiewe uitwerkings van 'n kapitalistiese markgebaseerde stelsel teenwerk.

Tans word die term "sosiale markekonomie" veral gebruik om na die ekonomiese en sosiale modelle van die Bondsrepubliek Duitsland en die Republiek van Oostenryk te verwys. In Wes-Duitsland het die term tussen 1949 en 1966 en nog eens tussen 1982 en 1998 die rigsnoer vir die regeringsbeleid gegee en is later as 'n voorbeeld vir ander ekonomieë aangeprys.

Die reële ekonomiese en maatskaplike orde van Wes-Duitsland het die teoretiese model van 'n markekonomie net in bepaalde opsigte as leidraad gebruik en is derhalwe dikwels as "Rynse kapitalisme" bestempel. In die staatsverdrag, wat tussen die Bondsrepubliek Duitsland en die Duitse Demokratiese Republiek in 1990 aangegaan is om die hereniging van dié twee Duitse state te reël, is die sosiale markekonomie as gemeenskaplike ekonomiese basis vir die monetêre, ekonomiese en sosiale unie van die twee voormalige Duitse state aanvaar.

Die Europese Unie strewe volgens die Lissabon-ooreenkoms na 'n "mededingende sosiale markekonomie" met werkgeleenthede vir almal en sosiale vooruitgang.