Wysiging soos op 17:15, 13 Januarie 2013 wysig SNeuf (besprekings \| bydraes) 5 edits →‎Gebruike ← Ouer wysiging		Wysiging soos op 16:50, 20 Januarie 2013 wysig maak ongedaan Naudefj (besprekings \| bydraes) Burokrate, Administrateurs 72 036 edits k Skoonmaak, replaced: \|left\| → \|links\|, <references /> → {{Verwysings}}, sedertien → sedertdien (2) using AWB Nuwer wysiging →
Lyn 42: {{Elementboks_isotope_eindig}} {{Elementboks_voetskrif \| kleur1=#cccc99 \| kleur2=black }} '''Arseen''' is 'n [[chemiese element]] in die [[periodieke tabel]] met die simbool '''As''' en [[atoomgetal]] van 33. Dit is berug as 'n uiters giftige [[metaalagtige]] element met vele [[allotroop~~\|allotroopvorme~~]]vorme; geel, swart en grys is van die kleure wat dit kan hê. Arseen en sy verbindings word gebruik as [[pesdoder]]s, [[onkruiddoder]]s, [[insekdoder]]s en ook in verskeie [[legering]]s. == Kenmerkende eienskappe == Arseen is chemies verwant aan [[fosfor]] sy voorganger op die periodieke tabel, tot so 'n mate dat dit fosfor in biochemiese reaksies kan vervang en is daarom 'n [[gif~~\|giftige~~]]tige stof. Wanneer dit vinnig verhit word [[oksidasie\|oksideer]] dit tot [[arseentrioksied]] wat 'n knoffelreuk het. Arseen en sommige arseenverbindings kan ook [[sublimasie\|sublimeer]] wanneer dit verhit word en direk omskakel na die gasvorm. Suiwer arseen kan in twee vastestofvorme aangetref word: geel en metaalgrys met [[soortlike gewig]]te van 1.97 en 5.73 respektiewelik. == Gebruike == Lyn 54: Al is die gebruik van hierdie behandelingsmetode in baie lande verban na die publikasie van studies wat aangetoon het dat daar lae vlakke van loging van arseen vanuit die hout plaasvind is die grootste gevaar nog dat sodanig behandelde hout verbrand kan word. Verskeie noodlottige vergiftigings van diere en ernstige vergiftigings van mense het voorgekom as gevolg van die direkte of indirekte inname van die as van sulke houtprodukte (die noodlottige dosis in mense is rofweg 20 gram as - ongeveer 'n teelepel vol). Arseenbehandelde hout word steeds gebrand as gevolg van onkunde in kommersiële asook huishoudelike vure. Die veilige wegdoen van arseenbehandelde hout bly nog steeds 'n kwessie wat kommer wek. Tydens die 18<sup>de</sup>, 19<sup>de</sup> en 20<sup>ste</sup> eeue is verskeie arseenverbindings as medisynes gebruik, insluitend [[arsfenamien]] (deur [[Paul Ehrlich]] en [[arseentrioksied]] (deur Thomas Fowler). Arsfenamien sowel as [[Neosalvarsan]] is gebruik om [[sifilis]] en [[tripanosomiasis]] te behandel maar is ~~sedertien~~sedertdien met [[antibiotika]] vervang. Arseentrioksied is die afgelope 200 jaar op 'n verskeidenheid van maniere gebruik maar meer algemeen in die behandeling van [[kanker]]. Die [[Federal Drugs Agency\|FDA]] in Amerika het in 2000 goedkeuring verleen tot die gebruik van die middel vir behandeling van ~~pasiēnte~~pasiēnte met [[akute promelositiese leukemie]] wat weerstand bied tot behandeling met [[retinoësuur]]<ref>Antman, Karen H. (2001). [http://theoncologist.alphamedpress.org/cgi/content/full/6/suppl_2/1 The History of Arsenic Trioxide in Cancer Therapy]. Introduction to a supplement to ''The Oncologist''. '''6''' (Suppl 2), 1-2. PMID 11331433.</ref> It was also used as [[Thomas Fowler\|Fowler]]'s solution in [[psoriasis]].<ref>Huet ''et.al''. Noncirrhotic presinusoidal portal hypertension associated with chronic arsenical intoxication. ''Gastroenterology'' 1975;'''68'''(5 Pt 1):1270-7. PMID 1126603 </ref> Koper aseto-arseniet is onder verskillende name as 'n groen [[pigment]] gebruik. Dit het ook verskeie gevalle van [[arseenvergiftiging]]s tot gevolg gehad. Ander gebruike: * Verskeie [[landbou~~\|landboukundige~~]]kundige insekdoders en giwwe. * [[Galliumarsenied]] is 'n belangrike [[halfgeleier]]materiaal wat in [[geïntegreerde stroombaan\|geïntegreerde stroombane]] gebruik word. Stroombane vervaardig met die stof is heelwat vinniger (maar ook heelwat duurder) as dié wat met [[silikon]] vervaardig is. Anders as silikon het dit 'n [[direkte bandgaping]] en kan dus gebruik word in [[laserdiode]]s en [[Ligemmissiediode\|LEDs]] om [[elektrisiteit]] direk na [[lig]] om te skakel. * Arseen word ook gebruik in verbronsing en [[pirotegniek]]e. Lyn 72: Daar word geglo dat [[Albertus Magnus]] die eerste was om die element in 1250 te suiwer. In 1649 het [[Johann Schroeder]] twee maniere om arseen voor te berei gepubliseer. [[~~Beeld~~Lêer:arsenic-symbol.png\|100px\|~~left~~links\|thumb\|Alchemie simbool vir Arseen]] Tydens die [[Koningin Victoria\|Victoriaanse]] tydperk het vrou arseen met [[asyn]] en [[kalk]] gemeng en geëet om hul gelaatskleur te verbeter en hul vel ligter te maak as bewys dat hulle nie in die lande gewerk het nie. Vroue het ook arseen op hulle gesigte en arms gevryf vir dieselfde rede. Lyn 79: == Verspreiding == [[~~Beeld~~Lêer:Native arsenic.jpg\|~~right~~regs\|200px\|thumb\|'n Massa natuurlike arseen]] [[Arsenopiriet]] ([[yster\|Fe]][[Swael\|S]]As) is die mees algemeenste [[mineraal]] waaruit arseen verkry kan word deur dit te verhit en die arseen dan sublimeer en ystersulfaat agterlaat. Ander arseenminerale sluit [[realgar]], [[mimetiet]], [[kobaltiet]] en [[eritriet]]. Die belangrikste verbindings van arseen is [[wit arseen]], [[orpiment]], [[realgar]], [[Parysgroen]], [[kalsiumarsenaat]] en [[loodarsenaat]]. Parysgroen, kalsiumarsenaat en loodarsenaat is in die [[landbou]] as insekdoder en [[gif]] gebruik. Orpiment en realgar is voorheen gebruik as verfpigment maar is ~~sedertien~~sedertdien uitgefaseer as gevolg van hulle hoë reaktiwiteit en giftige aard. Arseen kom soms in sy suiwer vorm in die natuur voor maar meestal in verbindings saam met [[silwer]], [[kobalt]], [[nikkel]], [[yster]], [[antimoon]] of [[swael]]. Verder kom arseen ook in verskeie organiese vorme in die natuurlike omgewing voor. Wanneer Anorganiese arseen en sy verbindings die [[voedselketting]] binnedring, word dit geleidelik gemetaboliseer na minder giftige vorme van arseen deur 'n proses wat [[metielering]] genoem word. Lyn 105: == Verbindings == * [[Arseensuur]] (H<sub>3</sub>AsO<sub>4</sub>) * [[Arsenoësuur]] (H<sub>3</sub>AsO<sub>3</sub>) * [[Arseentrioksied]] (As<sub>2</sub>O<sub>3</sub>) * [[Arsien]] (ArseenTrihidraat AsH<sub>3</sub>) * [[Kadmiumarsenied]] (Cd<sub>3</sub>As<sub>2</sub>) * [[Galliumarsenied]] (GaAs) * [[Loodarsenaat]] (PbHAsO<sub>4</sub>) == Verwysings == Lyn 118: == Voetnotas == {{Verwysings}} ~~<references />~~ == Eksterne skakels == {{Commons\|Arsenic}} * [http://www.asmalldoseof.org/ A Small Dose of Toxicology] ▼ ▲[http://www.asmalldoseof.org/ A Small Dose of Toxicology] [http://www.atsdr.cdc.gov/HEC/CSEM/arsenic/ Case Studies in Environmental Medicine: Arsenic Toxicity] * [http://www.npi.gov.au/database/substance-info/profiles/11.html National Pollutant Inventory - Arsenic] Line 130 ⟶ 129: * [http://www.clu-in.org/contaminantfocus/default.focus/sec/arsenic/cat/Overview/ Contaminant Focus: Arsenic] by the [[Environmental Protection Agency\|EPA]]. * [http://www.inchem.org/documents/ehc/ehc/ehc224.htm Environmental Health Criteria for Arsenic and Arsenic Compounds, 2001] by the [[World Health Organization\|WHO]]. * [http://www.greenfacts.org/arsenic/arsenic-1.htm A summary of the above report] by [[GreenFacts]]. * [http://www-cie.iarc.fr/htdocs/monographs/vol23/arsenic.html Evaluation of the carcinogenicity of arsenic and arsenic compounds] by the [[IARC]]. [[Kategorie:Chemiese elemente]] {{Link FA\|de}} [[am:አርሰኒክ]] [[an:Arsén]]

Arseen: Verskil tussen weergawes