Franse Rewolusie: Verskil tussen weergawes

Die geskiedkundige term '''Franse Rewolusie''' (wat soms ook die '''Groot Rewolusie''' genoem word) verwys na die historiese tydperk tussen [[14 Julie]] [[1789]] en [[9 November]] [[1799]] in [[Frankryk]], toe Republikeinse magte die absolute monargie afskafafgeskaf het. Die oorgang nain 'n republikeinse staatsvorm, die Eerste Franse Republiek, gaanhet gepaard gegaan met die skeiding van staat en kerk, die afkondiging van talle regte soos die reg op persoonlike vryheid, die pers- en meningsvryheid en die gelykheid van alle burgers voor die wet. Met die beginsel van die volksoewereiniteit wordis 'n grondwet met regspligte waaraan die staat moetmoes voldoen, 'n onafhanklike regstelsel, die algemene stemreg, 'n geregteregverdige belastingwetgewing, die beroepsvryheid en ander regte ingevoer.

Die rewolusionêre tydperk in [[Frankryk]] wordis egter ook gekenmerk deur willekeurige geweld, wat in die terreur vanonder [[Maximilien Robespierre]] 'n bloedige hoogtepunt bereik het.

Hoewel die republikeinse staatsvorm in [[Frankryk]] eers in die jaar [[1871]] gevestig wordis, iswas die Franse Rewolusie een van die ingrypendste historiese omwentelings, nie net vir [[Frankryk]] en [[Europa]] nie, maar in die gansehele wêreldgeskiedeniswêreld. Die verreikende gevolge wat dit vir die Westerse beskawing gehadingehou het, lê ingegrifingekerf op menige terreine wat wissel van die staatkundige tot die maatskaplike en ideologiese.

Die doel van die rewolusionêre beweging van 1789 het daarna gestreefwas om die ou stelsel van die [[feodalisme]], [[absolutisme]] en die daarmee gepaardgaande [[standestaat]] met sy rigiede klasverskilleklasseverskille omver te werp. SyDie rewolusionêre se leuse was: "vryheidVryheid, gelykheid, broederskap" (Frans: "''[[Liberté, Égalité, Fraternité|liberté, égalité, fraternité]]"''). Die Amerikaanse Rewolusie, die onafhanklikheidsverklaringonafhanklikverklaring van die veertien kolonies as die [[Verenigde State van Amerika]] (1776) en die Amerikaanse [[Verklaring van Menseregte]] het as 'n belangrike voorbeeld gedien vir die Franse [[Verklaring van Mense- en Burgerregte]]Menseregte van 1789 verskaf.

== VoorgeskiedenisVoor die rewolusie ==

[[Lêer:Prise de la Bastille.jpg|thumb|right|300px|Die stormingbestorming van die Bastille]]

Om die staatsbankrotskap te keer en nuwe belastingswette voor te stel, vergader die Franse Statestate-Generaalgeneraal (''États généraux'') op [[5 Mei]] [[1789]] in [[Versailles]]. Die afgevaardigdes sluit 300 verteenwoordigers van die adel, 300 van die stand van die geestelikes (klerus) en 600 burgerlikes in. Nadat die twee bevoorregte stande weier om 'n vrye stemming toe te laat, konstitueerverklaar die burgerlikes hulle op [[17 Junie]] wettig as die Nasionale Konstitusionele Vergadering (''Assemblée nationale constituante''), met graaf [[Gabriel Honoré Mirabeau]] ([[1749]]-[[1791]]) as sy voorsitter. AdelDie adel en kleruskerklikes sluit by die vergadering aan om 'n burgerlik-liberale grondwet uit te werk.

Op [[2017 JunieJulie]] lê die verteenwoordigers in die kaatsbaan van [[Versailles1789]] diebestorm eedburgers af datvan die Nasionale Vergadering nie ontbind sal word nie voordat 'n besluit oor [[Frankryk]] se nuwe grondwet geneem is. Die situasie begin egter handuit ruk met die toenemende rewolusionêre geweld op die strate. Op [[17 Julie]] [[1789]] storm diehoofstad, [[Parys]]e burgers, die staatsgevangenis [[Bastille]] - een van die simbole van die destydse despotisme - om die gevangenes wat daar aangehou word te bevry. Onder die indruk vanWeens die onluste neemdoen die adel op [[4 Augustus]] afstand van syhul voorregte, dieen [[feodalisme]] word afgeskaf. Op [[27 Augustus]] word die [[Verklaring van Menseregte]] uitgereik. Onder die volgehoue druk van die massas verlaat koning [[Lodewyk XVI van Frankryk|Lodewyk XVI]] sy kasteel in [[Versailles]] om weer in die hoofstad [[Parys]] te resideergaan bly. Danksy gemagtigdes soos graaf [[Gabriel Honorè Mirabeau|Mirabeau]] word die monargistiese stelsel egter nog nie aangetasgeraak nie.

Die rewolusionêre spits hulle maatreëls aanvanklik daarop toe om die kerk en kleruskerklikes se invloed te verminder; die staat lê beslag op die goedere van die kerk om sy skuldlas te delg. Volgens die Burgerlike Konstitusie van die Klerus (kerklikes) van [[12 Julie]] [[1790]] word vangeestelikes diegedwing geestelikheidom geëistrou omte 'nsweer eed opaan die grondwet af te lê. Die besittings van die kerk en van emigrante word konfiskeer en dien as dekking vir die nuwe papiergeld ([[''assignate]]'') wat nou uitgereik word. Die kulturele stryd begin verskerp; uiteindelik word die besluit geneem om die adel af te skaf.

In die jaar [[1791]] isversleg die posisie van die monargie vinnig besig om te versleg. Met die afsterwe van graaf [[Gabriel Honoré Mirabeau|Mirabeau]] verloor die aanhangers van 'n konstitusionele monargie hulle vernaamste woordvoerder. Koning [[Lodewyk XVI]] probeer op [[20 Junie]] om te vlug en lêsweer op [[14 September]] selfs 'ntrou eed opaan die nuwe grondwet af wat op [[3 September]] afgekondig word,; die stemmingatmosfeer word egter al hoe meer radikaler. By die verkiesing van die [[Wetgewende Versameling]]Vergadering (''Assemblée législative''), wat op [[29 September]] vir die eerste keer vergader, kry die linksgesindes 'n groot aantal stemme; die Republikeinse [[Girondiste]] word die leidende groep.

Aangesien die koning en die emigrante deur die [[Ou Europa]] ondersteun word, dwing die gematigde [[Girondiste]] [[Lodewyk XVI]] in [[April]] [[1792]] om teen die anti-rewolusionêre magte oorlog te verklaar. Die sogenaamde [[Bergparty]] - met [[Jean Paul Marat]], [[Georges Jacques Danton]] en [[Maximilien Robespierre]] as sy vernaamste woordvoerders - tree steeds radikaler op teen emigrante en priesters wat nie trou aan die eedgrondwet weiersweer opnie. NaNá 'n reeks militêre neerlae stormbestorm die rewolusionêre die [[Tuileries]], die koning en sy gesin word in die [[Temple]] aangehou. Die massasmassa opbegin straatsy beginskrikbewind ondervan diemoord en geweld onder leiding van die Jakobynse terroriste[[Jakobyn]]e (wat ook die meerderheid in die nuwe Nasionale KonventVergadering het wat op [[20 September]] vergader) hulle skrikbewind van moord en geweld. Die monargie word op [[21 September]] afgeskaf. Die rewolusionêre kondig die nuwe Franse Republiek af (die sogenaamde Eerste Republiek). In [[Januarie]] [[1793]] begin die hofsaak teen koning [[Lodewyk XVI]], wat nou as "burger [[Louis Capet]]" bekend staan. Op [[21 Januarie]] word Capethy tereggestel.

Capet se dood gee die aanleiding tot rojalistiese en girondistiese opstande, terwyl die ekonomie as gevolg van die hoë inflasiekoers verswak. Die assignate verloor steeds meer van hulle waarde. Die radikale trek voordeel uit die situasie; die nuwe grondwet, wat onder meer die instelling van die nuwe [[ComitéKomitee duvan salutOpenbare public]]Veiligheid bepaal, loop op 'n diktatoriese regering onder leiding van [[Georges Jacques Danton|Danton]] en later [[Maximilien Robespierre|Robespierre]] uit. Die verpletterende militêre neerlae lei op hulle beurt weer tot groter verdrukking van iedereenelkeen wat as vyandelik gesindvyandiggesind teen die vryheid en die republiek beskou word. Die instelling van die eerste algemene diensplig (die [[''Levée en masse]]'') deur [[Lazare Nicolas Marguerite graaf van Carnot]] is 'n maatreël wat die gewapende stryd teen buitelandse magte meer trefkrag sou verleen. Die stryd teen die totale aanslag is 'n stryd om oorlewing wat op verskillendeverskeie fronte gevoer word. Die oorlognasionale word nou teen die paleise gevoerlied, terwyl die hutte in vrede gelaat moet word. Die nasionale lied [[Marseillaise]], en die nuwe vlag, die [[Trikolore]], versinnebeeld die nuwe gesindheid.

Aanhangers van die ateïstiese Jakobyn [[Jacques Hébert]] ([[1757]]-[[1794]]) begin streng op te tree teen die Christelike[[Christendom]] geloofoptree; die "geboue wat as kerke bekend staan" word gesluit, en die katedraal [[Notre-Dame-katedraal]] in [[Parys]] tot [["Tempel van die Rede]]" gewyverklaar. In [[Mei 1794]] word die [[Christendom]] in [[Frankryk]] afgeskaf en deur die nuwe [["Kult van die Rede]]" vervang. In [[Junie]] vier Robespierre die [["Fees van die Hoogste Wese]]" waar hy self as priester optree.

Nadat die militêre situasie begin verbeter het, word 'n einde aan die Jakobynse terreur gemaak. [[Georges Jacques Danton]] word op [[5 April]] [[1794]], [[Maximilienen Robespierre]] op [[28 Julie]] onthoof. Geweld en onluste hou egter aan. Op [[21 Mei]] [[1795]] word 'n Jakobynse opstand onderdruk, en die land kry op [[22 Augustus]] sy derde rewolusionêre grondwet. Die Nasionale KonventVergadering word op [[26 Oktober]] ontbind en deur 'n direktorium ([[Directoire]]) van vyf lede vervang.

Dit is veral die welgestelde [[bourgeoisie]] wat in die laaste fase van die rewolusie 'n einde aan die chaotiese toestande wil maak. Met 'n staatsgreep op [[9 November]] [[1799]] beëindig generaal [[Napoléon Bonaparte]] die rewolusionêre tydperk en verklaar homself tot Eersteeerste Konsulkonsul en staatshoof.