Dionusos: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Addbot (besprekings | bydraes) |
Xqbot (besprekings | bydraes) k Robot: es:Dioniso is 'n goeie artikel; kosmetiese veranderinge |
||
Lyn 56:
Dionysos is ook bekend as "Die Bevryder", die god wat ’n mens van sy normale self bevry – deur wyn, waansin en ekstase. Sy doel was om ’n einde te bring aan kommer.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=Eur.+Ba.+370]</ref>
== Mite ==
Dionysos is soms die seun van [[Zeus]] en [[Semele]], ander kere van Zeus en [[Persephone]]. Hy word beskryf as "verwyf" of "man-vrouagtig".<ref>{{cite book |last=Otto |first=Walter F. |authorlink= |coauthors= |title=Dionysus Myth and Cult |year=1995 |publisher=Indiana University Press |location= |isbn=0253208912 }}</ref> Sy gevolg is die ''[[thiasus]]'' genoem en het bestaan uit hoofsaaklik [[menade]]s en [[sater]]s.
=== Geboorte ===
Dionysos het ’n vreemde geboorte gehad wat dit moeilik maak om hom in te pas in die [[Olimpiese gode|Olimpiese]] [[panteon]]. Sy ma was ’n sterflike vrou, [[Semele]], dogter van [[Cadmus]] van [[Thebe]], en sy pa was [[Zeus]], koning van die gode. Zeus se jaloerse vrou, [[Hera]], het van die verhouding uitgevind terwyl Semele swanger was. Sy het haar as ’n ou vrou vermom en met Semele vriende gemaak. Dié het aan haar erken dat Zeus die pa is. Hera het gemaak of sy haar nie glo nie en so saadjies van twyfel in haar gemoed geplant. Semele eis toe dat Zeus homself in al sy glorie as koning van die gode openbaar. Zeus smeek haar om dit nie te doen nie, maar sy volhard.
Lyn 66:
In die [[Kreta|Kretiese]] weergawe van dieselfde storie<ref>Diorodus V 75.4, soos aangeteken deur Karl Kerényi, ''Dionysos: Archetypal Image of Indestructible Life'' (Princeton University Press) 1976, bl. 110 noot 213 en ble. 110-114.</ref> is Dionysos die seun van Zeus en [[Persephone]], die koningin van die onderwêreld. ’n Jaloerse Hera probeer weer die kind doodmaak, dié keer deur [[Titaan (mitologie)|Titane]] te stuur om Dionysos te verskeur. Zeus verdryf die Titane met sy weerligstrale, maar teen dié tyd het hulle reeds alles geëet behalwe die kind se hart, wat onderskeidelik deur óf [[Atena]] óf [[Rhea (mitologie)|Rhea]] óf [[Demeter]] gered word. Zeus gebruik die hart om Semele weer swanger te maak, en dus is hy weer eens "twee keer gebore". Volgens ander weergawes gee Zeus vir Semele die hart om te eet om haar so te bevrug.
=== Kinderjare ===
[[
Ná die baba se tweede geboorte gee Zeus hom vir [[Hermes]] om te versorg. Volgens een weergawe neem Hermes die seun na koning [[Athamas]] en sy vrou, [[Ino (mitologie)|Ino]], Dionysos se tante. Hermes vra die egpaar om die seun as ’n meisie groot te maak om hom te bewaar teen Hera se wraak.<ref>Apollodorus, The Library, met ’n Engelse vertaling deur sir James George Frazer, F.B.A., F.R.S. in 2 bande. Cambridge, MA, Harvard University Press; Londen, William Heinemann Ltd. 1921. ISBN
As volwasse man het Dionysos wynbou ontdek, maar Hera het waansin oor hom gebring en hom ’n wandelaar laat word wat die wêreld deurkruis het. In [[Frigië]] het die godin [[Sibele]], by die Grieke beter bekend as Rhea, hom gesond gemaak en vir hom haar religieuse rite geleer. Daarna het hy deur [[Asië]] gereis en die mense van wynbou geleer.
Lyn 74:
As jong man was Dionysos besonder aantreklik. Terwyl hy eenkeer langs die see gesit het, vermom as ’n sterflike, het matrose hom gesien en gedink hy is ’n prins. Hulle het hom probeer ontvoer om ’n losprys te eis, maar geen tou kon hom vashou nie. Dionysos het in ’n leeu verander en ’n beer op die skip losgelaat wat almal doodgemaak het wat hy gesien het. Dié wat oorboord gespring het, is in dolfyne verander. Die enigste oorlewende was die stuurman, Akoites, wat die god herken en die ander matrose van die begin af probeer keer het.<ref>[http://www.theoi.com/Olympios/DionysosWrath.html#Tyrrhenian Wrath of Dionysus 1: Greek mythology<!-- Bot generated title -->]</ref>
=== Bacchusfeeste ===
Van omstreeks 200 v.C. is die Bacchusfeeste in [[Rome]] gehou. Dit het van die Grieke in die suide van [[Italië]] oorgewaai, of van [[Etrurië]]. Dis op 16 en 17 Maart in die geheim gehou en net vroue het dit bygewoon. Later is mans ook toegelaat en die vierings het vyf keer per maand plaasgevind. Dié feeste is beskou as ’n bedreiging van die politieke status quo, nes ander sulke feeste waar allerhande misdade en politieke sameswerings sou plaasvind. Dit het in 186 v.C. gelei tot die Senaat se dekreet bekend as die ''Senatus consultum de Bacchanalibus'' – op ’n bronsplaat geskryf en in 1640 in [[Kalabrië]] ontdek, nou in [[Wene]] – waarvolgens die feeste regdeur Italië verbied is behalwe in spesiale gevalle waar vooraf by die Senaat toestemming gevra moes word. Ondanks groot strawwe is die feeste nog lank in Italië gehou.
== Ander verhale ==
[[
* Eendag sien Dionysos dat sy peetpa, [[Silenos]], weg is. Die ou man het gedrink en weggedwaal en beland toe later in koning [[Midas]] se tuin. Die koning herken hom en onthaal hom tien dae en nagte lank. Op die elfde dag neem hy hom terug na Dionysos en dié sê Midas kan ’n vergoeding kies. Midas vra toe dat alles wat hy aanraak, in goud verander. Teen sy sin stem Dionysos in. Midas gaan verheug daar weg en toets dadelik sy nuwe mag uit. Eers verander hy ’n eiketak in goud en toe ’n klip. Toe hy by die huis kom, beveel hy sy diensknegte om vir hom ’n fees te berei. Maar eers verander sy brood in goud, toe sy vleis, dogter en wyn. Hy bid tot Dionysos en smeek hom om sy gawe weer weg te neem. Dié stem in en sê Midas moet hom in die rivier [[Paktolos]] gaan was. Toe Midas aan die water raak, gaan sy toorkrag uit hom uit en in die water in, en die sand verander toe in goud. Dié mite is gebruik om te verduidelik waarom die Paktolos se sand ryk aan goud is.
* In ’n verhaal deur [[Euripides]] keer Dionysos terug na sy geboorteplek, Thebe, wat deur sy neef [[Pentheus]] regeer word. Dionysos wil wraak neem omdat die vroue van Thebe (sy tantes [[Agauè(mitologie)|Agauè]], Ino en [[Autonoë]]) Semele nie geglo het toe sy gesê het dat Zeus haar swanger gemaak het nie. Dionysos dryf Pentheus geleidelik tot waansin, lok hom na die woude en oorreed hom om te gaan spioeneer op die [[Menade]]s (vroulike aanbidders van Dionysos wat dikwels goddelike ekstase ervaar het). Die Menades, onder andere sy ma, Agauè, sien Pentheus, maar in hul ekstase sien hulle hom vir ’n wilde dier aan en verskeur hom. Vir dié daad word die vrou uit Thebe verban, en so kry Dionysos sy wraak.
* In [[Homeros]] se ''[[Ilias]]'' (6.136-7) word vertel hoe koning [[Lykurgos]] van [[Trasië]] al Dionysos se volgelinge laat arresteer toe hy hoor Dionysos is in sy koninkryk. Die god vlug en stuur ’n droogte na Trasië wat groot ontevredenheid onder die mense veroorsaak. Daarna maak hy Lykurgos waansinnig, en dié kap sy eie seun in stukke met ’n byl. Nadat ’n [[orakel]] beweer het die droogte sal bly solank as wat Lykurgos lewe, vermoor Lykurgos se mense hom en Dionysos hef die vloek op.
* ’n Bekender verhaal is dié van Dionysos se reis na [[Hades]] om sy ma, Semele, te red, waarna hy haar tussen die sterre plaas.<ref>[[Gaius Iulius Hyginus|Hyginus]], ''Sterrekunde'' 2.5.</ref> Hy word gelei deur [[Prosimnos]], wat as beloning kies om Dionysos se minnaar te word. Prosimnos sterf egter voor Dionysos sy wens kan vervul. As eerbetoon aan Prosimnos se skaduwee maak die god toe ’n [[fallus]] van ’n olyftak en sit dit op Prosimnos se graf.<ref>Clemens van Alexandrië, ''Protreptikos,'' II-30 3-5</ref>
* Volgens nog ’n mite was hy verlief op die aantreklike jong [[sater]] [[Ampelos]]. Ampelos sterf naby die rivier [[Paktolos]] terwyl hy ’n bul ry wat wild geword het nadat hy deur [[Ate]] se perdevlieg gesteek is, nes sy minnaar voorspel het. Die [[skikgodinne]] gee Ampelos ’n tweede lewe as ’n wingerd, waarvan Dionysos die eerste wyn pars.<ref>[[Nonnus]], ''Dionysiaca'' (X.175-430; XI; XII.1-117)</ref>
== Minnaresse en kinders ==
<div style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
# [[Afrodite]]
Lyn 107:
# [[Semele]] (’n sterflike)
## [[Acis]]
# [[Althaia (mitologie)|Althaia]]
## [[Deianeira]]
# [[Circe]]
## [[Comus]]
Lyn 114:
== Galery ==
<center><gallery>
Lyn 127:
<references/>
== Eksterne skakels ==
* [http://www.theoi.com/Olympios/Dionysos.html Dionysos in antieke letterkunde en kuns]
* [http://www.baubo5.com/dionysos.html Dionysos-skakels]
Lyn 135:
[[Kategorie:Griekse mitologie]]
[[Kategorie:Olimpiese gode]]
{{Link FA|hr}}
{{Link GA|es}}
| |||