Fridtjof Nansen: Verskil tussen weergawes

'''Fridtjof Nansen''' (*[[10 Oktober]] [[1861]] – †[[13 Mei]] [[1930]]) was ’n Noorweegse ontdekkingsreisiger, wetenskaplike, diplomaat en filantroop en wenner van die [[Nobelprys vir Vrede]]. Hy was in sy jong jare ’n ski- en ysskaatskampioen en het die span gelei wat die eerste was om die binneland van [[Groenland]] in 1888 deur te kruis. Hy het internasionale roem verwerf nadat hy ’n rekord noordelikebreedte van 86°14’ bereik het gedurende sy [[Nansen se Fram-ekspedisie|Noordpool-ekspedisie]] van 1893-1896. Hoewel hy na sy terugkeer na Noorweë afgetree het van ontdekkingsreise, het sy tegnieke van poolreis en sy innovasies in toerusting en klerasie ’n generasie van Arktiese en Antarktiese verkenningstogte beïnvloed.

 

 

In die laaste dekade van sy lewe het Nansen hom hoofsaaklik gewy aan die [[Volkebond]] na sy aanstelling in 1921 as die Bond se Hoë Kommissaris vir Vlugtelinge. In 1922 is hy vereer met die Nobelprys vir Vrede vir sy werk ten bate van die ontwortelde slagoffers van die [[Eerste Wêreldoorlog]] en verwante konflikte. Onder die inisiatiewe wat hy ingestel het was die ''Nansen-paspoort'' vir staatlose mense, ’n sertifikaat wat in meer as 50 lande erken is. Hy het tot sy skielike dood in 1930 gewerk ten gunste van vlugtelinge. Na sy dood het die Volkebond die [[Office international Nansen pour les réfugiés|Nansen Internasionale Kantoor vir Vlugtelinge]] ingestel om te verseker dat sy werk voortleef. Hierdie kantoor het in 1938 die Nobelprys vir Vrede gewen. Nansen is deur talle nasies vereer en sy naam word herdenk in verskeie geografiese funksies, veral in die poolgebiede.

== Student en avonturier ==

[[Lêer:Fridtjof Nansen 1880.jpg|thumb|170px|Nansen as student in [[Oslo|Christiania]]]]

 

Vroeg in 1882 het Nansen “die eerste stap geneem wat my van die stil lewe van die wetenskap laat dwaal het.”<ref name="Scott15">Scott, p. 15</ref> Professor Robert Collett van die departement dierkunde aan die universiteit, voorgestel dat Nansen op ’n seereis gaan om die Arktiese dierkunde eerstehands te bestudeer. Nansen was entoesiasties en het reëlings begin tref deur ’n onlangse kennis, Kaptein Axel Krefting, bevelvoerder van die robjagskip ''Viking''.<ref name="Scott15" /> Die tog het op 11 Maart 1882 begin en vir die volgende vyf maande geduur. In die weke voor hulle vertrek het, kon Nansen nog eers op sy wetenskaplike studie fokus.<ref name="Huntford21" /> Deur watermonsters het hy aangedui dat, in teenstelling met die vorige aanname, see-ys op die oppervlak eerder as daaronder vorm. Sy metings het ook gedemonstreer dat die Golfstroom onder ’n koue laag oppervlakwater vloei.<ref>Reynolds, p. 20</ref> Deur die lente en vroeë somer het die ''Viking'' tussen Groenland en [[Svalbard|Spitsbergen]] gevaar op soek na robtroppe. Nansen het ’n vaardige skut geword en aangeteken dat sy span op een dag 200 robbe geskiet het. in Julie het die ''Viking'' vasgevang geraak in die ys naby ’n onverkende deel van die Groenlandse kus; Nansen wou graag aan land gaan maar dit was onmoontlik.<ref name="Huntford21" /> Hy het egter die idee gekry dat die Groenlandse ysplaat verken kan word en selfs oorkuis word.<ref name="Ryne" /> Op 17 Julie het die skip losgekom uit die ys en in vroeë Augustus was hulle terug in Noorse waters.<ref name="Huntford21">Huntford, pp. 21–27</ref>

''Hvidbjørnen'' het op 21 Mei 1889 in Kopenhagen aangekom. Die nuus van die kruistog het die koms van die skip vooruitgegaan en Nansen en sy span is as helde vereer. Hierdie verwelkoming was egter klein teen die ontvangs in Christiana ’n week later toe skares van tussen dertig- en veertigduisend — ’n derde van die stad se inwoners — in die strate saamgedrom het soos wat die geselskap op pad was na die eerste van ’n reeks onthale. Die belangstelling en entoesiasme wat opgewek is deur die bereiking van die ekspedisie het gelei tot die stigting van die Noorweegse Geografiese Genootskap in 1889.<ref name="Huntford156">Huntford, pp. 156–163</ref>

 

 

Die president van die RGS, sir Mountstuart Elphinstone Grant Duff, het gesê dat Nansen “die vernaamste plek onder die noordelike reisigers” toegeëien het en hom later met die Genootskap se gesogte Stigtersmedalje vereer. Dit was een van vele onderskeidings wat Nansen wat instellings regoor Europa ontvang het.<ref name="Reynolds71">Reynolds, pp. 71–72</ref> Hy is deur ’n groep Australiërs genooi om ’n ekspedisie na Antarktika te lei, maar het dit van die hand gewys en geglo dat Noorweë meer sou kon baat by die verowering van die Noordpool.<ref>Fleming, p. 238</ref>

Met sy terugkeer was Nansen se eerste taak om die reis skriftelik op te teken. Hy het dit vinnig klaargekry en teen November 1896 het hy reeds 300,000 woorde geskryf; die Engelse vertaling getiteld ''Farthest North'' (''Verste Noord'') was reeds in Januarie 1897 gereed. Die boek was ’n topverkoper en het Nansen se langtermyn finansiële toekoms verseker.<ref>Huntford, pp. 441–442</ref> Nansen het sonder sy eie kommentaar, kritiek van Greely op Nansen se ekspedisie ingevoeg. Greely het in ''Harper’s Weekly'' oor Nansen se besluit om ''Fram'' te verlaat en op die pool toe te slaan geskryf: “Dit gaan die verstand te bowe hoe Nansen af kon wyk van die heiligste plig wat die bevelvoerder van ’n vlootekspedisie moet vervul.”<ref>Nansen (1897), Vol. 1 pp. 51–52</ref>

 

 

In 1900 het Nansen die direkteur van die Christiania-gebaseerde Internasionale Laboratorium vir Noordseenavorsing geword en gehelp met die stigting van die Internasionale Raad vir die Verkenning van die See.<ref>Reynolds, p. 165</ref> Deur sy verbintenis met die laasgenoemde liggaam het Nansen in die somer van 1900 op sy eerste tog in die arktiese waters gegaan sedert die ''Fram''-ekspedisie, toe hy ’n reis na Ysland en Jan Mayenland onderneem het op die oseanografiese vaartuig ''Michael Sars'', genoem na sy skoonvader.<ref>Huntford, p. 467</ref> Kort na sy terugkeer het hy verneem dat sy rekord vir Verste Noord verbygesteek is deur lede van Italiaanse ekspedisie van die Hertog van Abruzzi. Hulle het op 24 April 1900 86°34’N bereik toe hulle die Noordpool vanaf Franz Josefland probeer bereik het.<ref>Fleming, p. 323</ref> Nansen het filosofies op die nuus gereageer: “Wat is die waarde daarin om doelwitte te hê ter wille van doelwitte? Almal verdwyn … dit is bloot ’n kwessie van tyd.”<ref>Huntford, p. 468</ref>