Voornaamwoord: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Vervang bladsyinhoud met 'pene pene pene pene pene pene pene pene pene pene pene pene pene pene pene pene pene pene pene pene ikergoooo' |
Syum90 (besprekings | bydraes) k Reverted 1 edit by 62.99.78.200 (talk) identified as vandalism to last revision by Syum90. (TW) |
||
Lyn 1:
'n '''Voornaamwoord''' is 'n [[woord]] was as plekhouer of plaasvervanger vir 'n [[selfstandige naamwoord]] dien. In [[Afrikaans]] is daar verskillende voornaamwoorde.
== Persoonlike voornaamwoord ==
{{hoof|Persoonlike voornaamwoord}}
Die persoonlike voornaamwoord staan in die plek van:
* Persoon of persone bv.
** Willie leer hard. ''Hy'' sal beslis slaag.
** ''Ek''; ''jy''; ''u''; ''hy''; ''sy''; ''ons''; ''julle''; ''hulle''; ''dit'' is dors.
** Die man ken ''my''; ''jou''; ''u''; ''hom''; ''haar''; ''ons''; ''julle''; ''hulle''.
* `n Dier of diere:
** Die hond is in die huis. Jaag ''hom'' uit.
** Die perske is groen. Moenie ''hom'' eet nie.
== Onpersoonlike voornaamwoord ==
Die onpersoonlike voornaamwoord kom gewoonlik by natuurlike verskynsels voor:
* ''Dit'' reën.
* ''Dit hael.
* ''Dit'' spook.
== Besitlike voornaamwoord ==
Die besitlike voornaamwoord dui besitting aan:
* ''Dit'' is my; jou; u; haar; sy fiets.
* ''Die'' fiets is myne; joune; hare; u s`n; syne;.
== Betreklike voornaamwoord ==
'n Voornaamwoord wat 'n [[bysin]] tot die selfstandige naamwoord van die omvattende saamgestelde sin betrek, word 'n '''betreklike voornaamwoord''' genoem. Hierdie tipe voornaamwoord, as deel van 'n bysin, staan dus relatief (en met betrekking tot) die selfstandige naamwoord in die hoofsin.
Voorbeelde:
* Die persoon vir ''wie'' dit gegee is.
* Die pen ''wat'' ek gebruik is duur.
''{{vraag}}: Wanneer word '''wie''' gebruik en wanneer word '''wat''' gebruik?''
"'''Wat'''" is die mees gebruikte betreklike voornaamwoord in Afrikaans en dit word vir sowel mense as diere en dinge gebruik, byvoorbeeld:
* Die man ''wat'' daar loop.
* Die hond ''wat'' daar loop.
* Die stoel ''wat'' daar staan.
* Die man ''wat'' hier was.
"'''Wie'''" verwys na mense en diere maar word in Afrikaans as betreklike voornaamwoord nooit alleen gebruik nie. Dit is dus grammatikaal verkeerd om te sê:
* Die man ''wie'' hier was. ('''Verkeerde gebruik''')
''wie'' is egter wel korrek indien voorsetsel soos ''vir'', ''van'', ''aan'', ''met'', ''op'' en ''tot'' vooraf gebruik word, of wanneer dit voor die partikel ''se'' gebruik word om besit aan te dui.<ref name="yahoo_groups">{{af}}[http://groups.yahoo.com/group/learn-afrikaans/message/5612 Yahoo! Groups: Learn Afrikaans]</ref>
Korrekte voorbeelde:
* Die vrou ''wie'' se kind siek is.
* Die vrou vir ''wie'' die geskenk is.
* Die koning aan ''wie'' eer betuig word.
* Die kind met ''wie'' ek gepraat het.
* Die meisie op ''wie'' hy verlief is.
Sonder 'n voorsetsel is die vorm dus altyd '''wat''', en in die geval van mense en diere, word '''wie''' slegs tesame met 'n voorsetsel of die partikel "se" gebruik.
In die gevalle waar '''wat''' saam met 'n voorsetsel of agtersetsel gebruik sou word, word nuwe betreklike voornaamwoorde geskep:
Byvoorbeeld:
* Die pen ''waarmee'' ek skryf is duur.
Die oorblywende betreklike voornaamwoorde is dan:
* wat + aan = ''waaraan''.
* wat + by = ''waarby''.
* wat + deur = ''waardeur''.
* wat + in = ''waarin''.
* wat + met = ''waarmee''.
* wat + na + toe = ''waarnatoe''.
* wat + onder = ''waaronder''.
* wat + oor = ''waaroor''.
* wat + op = ''waarop''.
* wat + sonder = ''waarsonder''.
* wat + uit = ''waaruit''.
* wat + van = ''waarvan''.
* wat + vir = ''waarvoor''.
== Vraende voornaamwoord ==
Die vraende voornaamwoord staan gewoonlik aan die begin van `n sin:
* ''Wie'' het gekom?
* ''Wat'' het hy gesê?
* ''Watter'' kind het seergekry?
* ''Waaroor'' is jy dankbaar?
* ''Waarmee'' is jy klaar?
== Onbepaalde voornaamwoord ==
Die onbepaalde voornaamwoord het nie betrekking op een persoon of saak nie:
* ''Iemand'' het dit gevat.
* ''Niemand'' het hulle huiswerk gedoen nie.
* ''Die mense'' sê dis waar.
== Etimologie ==
Die woord "''voornaamwoord''", stam van die gelyknamige [[Nederlands]]e woord af. Die vrye [[morfeem]], {{nl}}''voor'', kan in Nederlands (afhangende van die konteks) óf {{af}}''voor'' óf {{af}}''vir'' beteken. Die betekenis van "''voornaamwoord''" is dus dat dit "''vir''" 'n naamwoord instaan, en nie dat dit in 'n posisie relatief tot (dit wil sê {{af}}''voor'') 'n naamwoord staan nie.
==Verwysings==
{{Verwysings}}
[[Kategorie:Taalkunde]]
| |||