Wysiging soos op 18:07, 15 April 2015 wysig Naudefj (besprekings \| bydraes) Burokrate, Administrateurs 71 387 edits k Opruim ← Ouer wysiging		Wysiging soos op 19:16, 15 April 2015 wysig maak ongedaan Naudefj (besprekings \| bydraes) Burokrate, Administrateurs 71 387 edits No edit summary Nuwer wysiging →
Lyn 6: == Etimologie == Die woord ''tornado'' het sy oorsprong in die [[Spaans]]e werkwoord ''tornar'' ("werwel, omdraai") en moontlik ook die naamwoord ''tronada'', wat letterlik "donderstorm" beteken. In die Engelse omgangstaal het ook die term ''twister'' ingeburger geraak. == Wetenskaplike definisie == Die [[Duitsland\|Duitse]] weerkundige, [[Alfred Wegener]] (1880–1930), het in [[1917]] 'n tornado as 'n lugwerwel in die [[Aarde]] se [[atmosfeer]] gedefinieer, wat deur 'n klein middellyn en 'n loodregte spil waarom die wind werwel gekenmerk word. Die werwel strek deurgaans van die wolke se onderkant tot by die grond. Volgens Wegener tree tornado's steeds saam met konvektiewe bewolking (Cumulus- en Cumulonimbuswolke) op. Line 16 ⟶ 14: == Ontstaan == [[Beeld:Tornado_Alley.gif\|duimnael\|regs\|250px\|Voorkoms en sterkte van tornado's in die VSA. Die donker kleure dui die sogenaamde "Tornadolaan" (''Tornado Alley'') aan.]] [[Beeld:Tornado at beginning of life –- NOAA.jpg\|duimnael\|links\|180px\|'n Tornado ontstaan. Sy tregter het nog nie die grond bereik nie]] Navorsing oor die presiese ontstaan van 'n tornado, die sogenaamde tornadogenesis, word steeds voortgesit. Alhoewel die tornadogenesis taamlik ingewikkeld is, het navorsers al daarin geslaag om baie van die voorvereistes en oorsaaklike meganismes te ontleed. Line 27 ⟶ 25: == Tipologie == Ten opsigte van hulle genesis is daar twee tipes van tornado's, mesosiklonale en nie-mesosiklonale tornado's. === Mesosiklonale tornado's === [[Beeld:Chaparral Supercell 2.JPG\|duimnael\|regs\|250px\|'n Supersel beweeg oor Chaparral, Nieu-Meksiko (VSA).]] [[Beeld:Nonsupercell tornadogenesis.png\|duimnael\|regs\|250px\|Die tornadogenesis sonder mesosiklone]]Wanneer 'n kolom opstygende lug in 'n sone met verskillende temperature en vogtigheidsgrade vorm, laat winde, wat teen verskillende hoogtes in teenoorgestelde rigtings waai, die kolom soms roteer. 'n Mesosikloon – 'n magtige kolom van 'n werwelwind – begin vorm en ontwikkel geleidelik tot 'n tornado. [[Beeld:Funnel cloud approaching the ground –- NOAA.jpg\|duimnael\|links\|250px\|'n [[Tregterwolk]] nader die grond naby Ardmore, Oklahoma.]] Die mesosikloon suig in sy omgewing warm, vogtige lug op en hewige winde (termieke) begin opstyg. Die mesosikloon begin gevaarlik word sodra koue, dalende lugstromings die toevoer van bodemwinde afsny. Die roterende lugmassa begin krimp en versnel. Hoe nouer die tregter word, hoe sneller begin die tornado draai. Line 41 ⟶ 38: === Nie-mesosiklonale tornado's === Daar is ook 'n meganisme wat tornado's sonder die aanwesigheid van mesosiklone laat ontstaan. Horisontale skeerwinde wat digby die grond waai, ontbind soms en verander tot 'n aantal werwelwinde met 'n vertikale spil. 'n Donderwolk net bo-oor die werwels begin hulle met sy vogtige termiek strek en laat hulle sodoende in hewigheid toeneem. Line 63 ⟶ 59: === Geluid en seismologie === Die geluide van 'n tornado strek oor 'n groot bandwydte van die akoestiese spektrum, en hulle word deur 'n groot verskeidenheid meganismes veroorsaak. Verskillende geluide van tornado's is reeds waargeneem en het oorgetuies aan bekende klanke soos 'n loeiende windgeraas herinner. Die meeste mense het dit met 'n vragtrein, stroomversnellings of watervalle vergelyk, soms ook met 'n stralerenjin wat uit die veerte waargeneem word of met 'n kombinasie van hierdie geluide. Baie tornado's kan egter oor 'n groter afstand nie meer akoesties waargeneem word nie; die aard en die snelheid waarmee die klank voortgeplant word hang af van die atmosferiese toestande en die topografie.

Tornado: Verskil tussen weergawes