Ndebele (stam): Verskil tussen weergawes

Aldus die voorgeskiedenis van die Ndebele van Suid-Afrika (voorheen bekend as die Ndebele van [[Transvaal]]) was Musi die stamvader van die Ndebele. Hy het vyf seuns gehad, naamlik Manala, Ndzundza, Mathombeni, Dlhomu en Huaduba. Die stam is onder hierdie seuns verdeel. Dlhomu het in Natal agtergebly toe die ander seuns na Transvaal verhuis en in die omgewing van die latere [[Pretoria]] gevestig het. Ndzundza en sy volgelinge het later na die Steelpoortvallei verhuis en Mathombeni (ook bekend as Yakalala of Kekaan) het na [[Zebediela]] uitgewyk. Hierdie gebeure het na berekening in die sestiende of sewentiende eeu plaasgevind.<ref>HCM Fourie, ''Amandebele van Fene Mahlangu en hun religieus-sociaal leven,''D.Phil verhandeling, Rijksuniversiteit, Utrecht, 1921. Transvaal Native Affairs Department, ''Short history of the native tribes of the Transvaal,'' Staatsbiblioteek, Pretoria</ref> Die Noord-Ndebelestamme word oor die algemeen noord van die [[Springbokvlakte]] en die Suid-Ndebele suid van die Springbokvlakte aangetref.<ref>CJ Coetzee, Die strewe tot etniese konsolidasie en nasionale selfverwesenliking by die Ndebele van Transvaal, Ph.D. proefskrif, P.U. vir C.H.O., 1980, p. 207</ref>

 

Soos vermeld het Ndzundza en sy volgelinge na die Steelpoortvallei uitgewyk en hulself by kwaSimkhulu, aan die bolope van die [[Steelpoortrivier]], gevestig. Die stam het mettertyd na kwaMaza ([[Stoffberg]] omgewing) verhuis en daar vir omtrent 160 jaar op die oop vlaktes gewoon.<ref>C.J. van Vuuren, Ndzundza-Ndebele en die Mapochsgrotte'', Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Etnologie,'' volume 8, nommer 2, bladsy 15</ref> In die 1820's het die [[Mfecane]] ook 'n inpak op die inwoners van die Steelpoortvallei gehad. Die Ndzundza is ook verslaan en hul oorblyfsels het noordwaarts na Marabastat uitgewyk.<ref>Coetzee, supra, p. 244.</ref> Mabhoko het in 1837 hoofman van die Ndzundza geword en twee jaar later het hy die klein en waarskynlik armoedige oorblyfsels van die Ndzundza na die Steelpoortvallei, die land van hul voorvaders, terug geneem. Die stam noem daardie woongebied Nomtshagelo.<ref>Coetzee, supra, p. 245.</ref> Daar aangekom het die Mokwana van Makwaniestat 'n plek genaamd Erholweni, wat vandag ook as Hoofstat bekend staan, as woonplek aan hulle uitgewys. Gedagtig aan die wyse waarop die stam 15 jaar tevore deur Silkaats of Zwide op die vlaktes van die Steelpoortvallei verslaan is, moes die plek hulle geval het. Die bergagtige terrein, wat met digte plantegroei oortrek was, sou beskerming bied teen menige vyand. Die kranse, skeure en grotte kon gebruik word as wegkruipplekke, bergplekke vir kos en natuurlike versterkings. Die menigte standhoudende stroompies wat uit die [[Steenkampsberge]] gevloei het en die vrugbare valleie het 'n blink toekoms vir die Ndzundza voorspel. Aanvanklik het die Ndzundza Sekwati, die opperhoof van die [[Bapedi]], as hul opperhoof erken.<ref>Peter Delius, ''The land belongs to us,'' Ravan Press, Johannesburg, 1983, pp. 91-2.</ref>

 

 

Die Volksraad het geen tyd verspil om die laaste spyker in die Mapoggers se doodskis te probeer slaan nie. Op 20 Julie 1883 het die Volksraad besluit: (1) dat die volk van Mapog en Mampoer as afsonderlike stam opgebreek word en  stamlede by blankes ingeboek word; (2) dat stamlede vir hul arbeid vergoed moet word in voedsel, behuising en lone teen £3 per jaar, maar dat agterstallige belasting van hierdie bedrag afgetrek en aan die regering oorbetaal moes word; (3) geen swart stam toegelaat sou word om huisvesting aan enige Mapogger te verskaf nie. Die 4 plase wat in 1860 aan die Mapoggers "toegeken" was, is oopgestel vir besetting deur burgers wat aan die oorlog deelgeneem het en kafferkralen, van stammen klein of groot, zullen niet toegelaten worden zich binnen den grond te vestigen, hieronder zijn echter niet begrepen huiselijke arbeiders.

 

== Vandag ==