Dardanelle: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Lyn 1:
[[
[[
Die '''Dardanelle''' ([[Turks]]: Çanakkale Boğazı; [[Grieks]]: Δαρδανέλλια, ''Dardanellia''), voorheen bekend as die '''Hellespont''' (Grieks: Ελλήσποντος, ''Hellespontos''), is ’n smal [[seestraat]] in Noordwes-[[Turkye]] wat die [[Egeïese See]] met die [[See van Marmara]] verbind.
Die Dardanelle is 61 km lank, maar net 1,2 tot 6 km breed. Die gemiddelde diepte is 55 m (maksimum 82 m). Water vloei in albei rigtings, van die See van Marmara na die Egeïese See met ’n oppervlakstroom, en in die teenoorgestelde rigting met ’n onderstroom.
Lyn 7:
Nes Turkye se ander belangrike seestraat, die [[Bosporus]], skei die Dardanelle [[Europa]] (die [[Gallipoli]]-skiereiland) van [[Asië]]. Dit is ’n internasionale waterweg en saam met die Bosporus verbind dit die [[Swartsee]] met die [[Middellandse See]].
== Die naam ==
Die Turkse naam "Çanakkale Boğazı" kom van die stad aan die seestraat, [[Çanakkale]] (wat weer sy naam gekry het van sy beroemde kasteel – ''kale'' beteken "kasteel"). Die naam "Dardanelle" is afgelei van Dardanië, ’n antieke land aan Asiatiese oewer van die seestraat wat weer sy naam gekry het van Dardanos, die [[Griekse mitologie|mitologiese]] seun van [[Zeus]] en [[Elektra]].
== Geskiedenis ==
Die seestraat het nog altyd ’n strategiese rol in die geskiedenis gespeel.
Die antieke stad [[Troje]] was naby die westelike ingang, en die seestraat se Asiatiese kus was die fokuspunt van die [[Trojaanse Oorlog]].
Die leër van [[Xerxes I]] van die [[Persië|Persiese Ryk]] en later die Griekse leër van [[Alexander die Grote]] het die Dardanelle in teenoorgestelde rigtings oorgesteek om mekaar se lande in te val, in 480 v.C. en 334 v.C. onderskeidelik.
Die Dardanelle was lewensbelangrik in die verdediging van [[Konstantinopel]] tydens die tydperk van die [[Bisantium|Bisantynse Ryk]]. Dit was ook ’n belangrike bron van inkomste vir die heerser van die streek omdat skepe moes betaal om daardeur te vaar.
[[
Om beheer oor of spesiale toegang tot die seestraat te kry, was in die [[19de eeu]] een van die grootste doelwitte van die [[Rusland|Russiese Ryk]]. Tydens die [[Napoleontiese Oorloë]] het Rusland – gerugsteun deur [[Groot-Brittanje]] – die seestraat in 1807 geblokkeer. Ná die [[Ottomaanse Ryk]] se nederlaag in die [[Russies-Turkse Oorlog (1828–1829)]] het Rusland in 1833 druk op Turkye uitgeoefen om ’n verdrag te teken waarvolgens die seestraat op Rusland se versoek gesluit sou moes word vir skepe van nie-Swartsee-lande. Dit sou Rusland onbeperkte mag in die Swartsee gegee het.
In 1841 het die [[Verenigde Koninkryk]], [[Frankryk]], [[Oostenryk]] en [[Pruise]] druk op Rusland uitgeoefen om in te stem dat net Turkse oorlogskepe die Dardanelle in vredestyd mag gebruik. Die eersgenoemde twee lande het hul vlote daarna deur die Dardanelle gestuur om die [[Krim]] aan te val tydens die [[Krim-oorlog]] van 1853, maar hulle het dit gedoen as bondgenote van die Ottomaanse Ryk.
In 1915 tydens die [[Eerste Wêreldoorlog]] het die Westerse [[Geallieerdes]] ’n groot mag van Britse, Australiese, en Nieu-Seelandse troepe na die seestraat gestuur in ’n poging om beheer daaroor te kry. Met die Slag van [[Gallipoli]] het Turkse soldate die Geallieerdes op die strande van die Gallipoli-skiereiland vasgekeer. Myne is in die seestraat geplaas om te keer dat Geallieerde skepe deurvaar. Hoewel twee skepe dit tog reggekry het, het die poging om Gallipoli te verower misluk en dit is eindelik in Januarie 1916 laat vaar, ná 10 maande van gevegte en meer as 200 000 gesneuwelde soldate.
[[
Ná die oorlog het die Verdrag van Sèvres die seestraat in 1920 gedemilitariseer en dit ’n internasionale gebied gemaak onder beheer van die destydse [[Volkebond]]. In 1923 is beheer aan Turkye teruggegee, maar alle buitelandse oorlogskepe het die reg gehad om vrylik daardeur te vaar. Turkye het egter beswaar aangeteken en sedert Julie 1936 is dit ’n internasionale vaargebied, maar Turkye behou hom die reg voor om vlootskepe van nie-Swartsee-lande (soos [[Griekeland]], ’n tradisionele vyand, en [[Algerië]]) toegang te weier.
Lyn 31:
== Verwysings ==
: ''Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel [
{{Verwysings}}
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|Dardanelles|Dardanelle}}
* [http://www.pbase.com/dosseman/canakkale_turkey Foto's van die stad Çanakkale]
| |||