Gameet: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Nuwe artikel |
No edit summary |
||
Lyn 1:
[[Beeld:Sperm-egg.jpg|
’n '''Gameet''' (van die [[Grieks|Antieke Griekse]] γαμετή ''gamete'', "vrou"<ref name=OnlineEtDict>{{cite web|title=gamete|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=gamete&allowed_in_frame=0|publisher=Online Etymology Dictionary}}</ref>) is by [[organisme]]s wat [[seks]]ueel [[Voortplanting|voortplant]], ’n sel wat tydens [[bevrugting]] met ’n ander sel verenig. In [[spesie]]s wat twee morfologies verskillende soorte gamete vervaardig en waarin elke individu net een soort vervaardig, vervaardig ’n vroulike organisme die grootste gameet – die [[eiersel]] (of ovum) – en die manlike organisme die kleiner [[paddavis]]agtige gameet – die [[sperm]]sel. Dit is ’n voorbeeld van [[anisogamie]] of [[heterogamie]], wanneer die manlike en vroulike individue gamete van verskillende groottes vervaardig, soos by die [[mens]] (die menslike eiersel is sowat 100 000 keer so groot soos die manlike spermsel).<ref>Marshall, A. M. 1893. Vertebrate embryology: a text-book for students and practitioners. GP Putnam's sons.
Elke gameet bevat die helfte van die [[Genetika|genetiese inligting]] van ’n individu, een [[ploïed]] van elke soort, en word geskep deur [[meiose]]. Die term "gameet" is deur die [[Oostenryk]]se [[bioloog]] [[Gregor Mendel]] geskep.
== Gamete vs. liggaamselle ==
Anders as gamete, bevat die diploïede [[liggaamsel]]le van ’n individu een kopie van die spermsel se [[chromosoom]]stel en een kopie van die eiersel se chromosoomstel; dus het die liggaamselle van kinders gene met eienskappe van beide die vader en moeder.
’n Gameet se chromosome is nie presiese duplikate van enige van die chromosoomstelle wat in die diploïede chromosome voorkom nie, en hulle ondergaan dikwels lukrake mutasies, wat gewysigde [[DNS]] tot gevolg kan hê.
== Plante ==
[[Plant]]e wat seksueel voortplant, het ook gamete. Omdat plante ’n [[Generasiewisseling|wisseling van diploïede en haploïede generasies]] het, is daar verskille. In [[blom]]plante gebruik die blomme [[meiose]] om ’n haploïede generasie te vervaardig wat gamete deur [[mitose]] vervaardig. Die vroulike haploïed word ’n [[saadknop]] genoem en word vervaardig deur die blom se [[vrugbeginsel]]. Wanneer dit ryp is, vervaardig die haploïede vrugbeginsel die vroulike gamete wat gereed is vir bevrugting. Die manlike haploïed is [[stuifmeel]] en word deur die [[helmknop]] vervaardig. Wanneer die stuifmeel op die ryp [[stempel]] van ’n blom beland, groei dit ’n stuifmeelbuis in die blom in af. Die haploïede stuifmeel vervaardig dan sperma deur mitose en stel hulle vry vir bevrugting.
== Geslagsbepaling by mense en voëls ==
By mense kan ’n normale vroulike eiersel net ’n [[X-chromosoom]] bevat en nie ’n [[Y-chromosoom]] nie, terwyl die manlike spermselle enigeen van die twee kan bevat. Daarom bepaal die manlike spermsel die geslag van die [[sigoot]]; as die sigoot twee X-chromosome bevat, sal dit in ’n dogter ontwikkel, en as dit ’n X- en ’n Y-chromosoom bevat, sal dit in ’n seun ontwikkel.<ref name="Phelan2009">{{cite book|author=Jay Phelan|title=What Is Life?: A Guide to Biology W/Prep-U|url=http://books.google.com/books?id=F4okAxTXPtIC&pg=PA237|accessdate=8 Oktober 2010|date=30 April 2009|publisher=Macmillan|isbn=978-1-4292-2318-8|pages=237–}}</ref>
By [[voël]]s bepaal die eiersel die geslag.<ref name="Phelan2009" />
== Kunsmatige gamete ==
Kunsmatige gamete is gamete wat van stamselle verkry word.<ref name="med">{{cite journal |last= Newson |first=A J |last2=Smajdor |first2=A C |date= 2005 |title= Artificial gametes: new paths to parenthood? |url=http://jme.bmj.com/content/31/3/184.full.pdf+html |journal= Journal of Medical Ethics |publisher= |volume= 31|issue= |pages=184–186 |doi=10.1136/jme.2003.004986 |access-date=26 Februarie 2015}}</ref> Navorsing toon kunsmatige gamete kan dalk ’n voortplantingstegniek vir selfdegeslagpaartjies word, hoewel ’n [[surrogaatma]] steeds nodig sal wees vir die swangerskap.<ref name="med" /> Vroue wat verby hul [[menopouse]] is, sal ook eiers kan vervaardig en geneties verwante kinders kan hê danksy kunsmatige gamete.<ref name="med" />
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
== Eksterne skakels ==
* [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [
[[Kategorie:Voortplanting]]
| |||