Tipe (biologie): Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Lyn 5:
In [[dierkunde]] is ’n '''tipe''' ’n spesifieke voorbeeld (of soms ’n groep voorbeelde) van ’n [[organisme]] waaraan die wetenskaplike naam van dié organisme amptelik gekoppel word. Dit dui dus op die eienskappe wat eie aan die [[takson]] is.<ref name=Hitchcock>{{citation |author=Hitchcock, A.S. |year=1921 |title=The Type Concept in Systematic Botany |journal=American Journal of Botany |volume=8 |issue=5 |pages=251–255 |jstor=2434993 |doi=10.2307/2434993}}</ref><ref name=Smithsonian>{{cite web|last1=Nicholson|first1=Dan H.|title=Botanical nomenclature, types, & standard reference works|url=http://botany.si.edu/references/botlinks/dhntyp.htm|publisher=Smithsonian National Museum of Natural History, Department of Botany|accessdate=17 November 2015}}</ref>
Die voorbeelde wat die wetenskaplike wat die takson vir die eerste keer beskryf in sy beskrywing noem, vorm saam die
* Dit is ideaal dat die oorspronklike skrywer een '''[[holotipe]]''' aandui. Die ander voorbeelde is dan '''[[paratipe]]s'''.▼
* Name hoër as superfamilie het nie tipes nie.▼
* As die oorspronklike skrywer geen holotipe aanwys nie, is al die voorbeelde in die tipereeks '''sintipes'''. Hulle vorm saam die tipe. ▼
* Vir name van [[Familie (biologie)|families]], superfamilies en subfamilies is die tipe ’n [[genus]] (die [[Tipespesie|tipegenus]]).▼
* As daar net sintipes is, kan ’n latere skrywer een voorbeeld aanwys wat ’n '''lektotipe''' genoem word, en dit is dan die unieke tipe. Die ander voorbeelde in die tipereeks word dan paralektotipes (hulle is amptelik nie tipes nie). ’n Beroemde voorbeeld is [[Carolus Linnaeus]], wat volgens die ''Internasionale Kode van Soölogiese Benamings'' die lektotipe vir ''[[Homo sapiens]]'' is. Die enigste voorbeeld wat hy sover bekend ondersoek het toe hy die beskrywing van die spesie opgestel het, was homself.<ref group=nota name=holotype>[http://www.nhm.ac.uk/hosted-sites/iczn/code/ ICZN Chapter 16, Article 72.4.1.1] – "For a nominal species or subspecies established before 2000, any evidence, published or unpublished, may be taken into account to determine what specimens constitute the type series." and Article 73.1.2 – "If the nominal species-group taxon is based on a single specimen, either so stated or implied in the original publication, that specimen is the holotype fixed by monotypy (see Recommendation 73F). If the taxon was established before 2000 evidence derived from outside the work itself may be taken into account [Art. 72.4.1.1] to help identify the specimen."</ref>▼
* Vir name van genusse en subgenusse is die tipe ’n [[spesie]] (die [[tipespesie]]). Volgens die soölogiese en die botaniese naamkode behoort elke [[genus]] of subgenus wat ’n naam het, ’n tipespesie te hê. In die praktyk is dit egter nie altyd die geval nie. ▼
* Indien daar geen bestaande tipe is nie (daar was nooit een nie of dit het verlore gegaan) kan ’n '''neotipe''' aangewys word. ▼
* Vir ’n spesie of subspesie is die tipe een of meer voorbeelde (wat ’n hele dier of ’n deel van ’n dier kan wees). ▼
▲Die voorbeelde wat die wetenskaplike wat die takson vir die eerste keer beskryf in sy beskrywing noem, vorm saam die '''tipereeks''', met uitsondering van die voorbeelde wat die skrywer spesifiek uitsluit. Die volgende moontlikhede bestaan:
▲* Dit is ideaal dat die oorspronklike skrywer een [[holotipe]] aandui. Die ander voorbeelde is dan [[paratipe]]s.
▲* As die oorspronklike skrywer geen holotipe aanwys nie, is al die voorbeelde in die tipereeks sintipes. Hulle vorm saam die tipe.
▲* As daar net sintipes is, kan ’n latere skrywer een voorbeeld aanwys wat ’n lektotipe genoem word, en dit is dan die unieke tipe. Die ander voorbeelde in die tipereeks word dan paralektotipes (hulle is amptelik nie tipes nie). ’n Beroemde voorbeeld is [[Carolus Linnaeus]], wat volgens die ''Internasionale Kode van Soölogiese Benamings'' die lektotipe vir ''[[Homo sapiens]]'' is. Die enigste voorbeeld wat hy sover bekend ondersoek het toe hy die beskrywing van die spesie opgestel het, was homself.<ref group=nota name=holotype>[http://www.nhm.ac.uk/hosted-sites/iczn/code/ ICZN Chapter 16, Article 72.4.1.1] – "For a nominal species or subspecies established before 2000, any evidence, published or unpublished, may be taken into account to determine what specimens constitute the type series." and Article 73.1.2 – "If the nominal species-group taxon is based on a single specimen, either so stated or implied in the original publication, that specimen is the holotype fixed by monotypy (see Recommendation 73F). If the taxon was established before 2000 evidence derived from outside the work itself may be taken into account [Art. 72.4.1.1] to help identify the specimen."</ref>
▲* Indien daar geen bestaande tipe is nie (daar was nooit een nie of dit het verlore gegaan) kan ’n neotipe aangewys word.
Vir name wat ná 1999 gepubliseer word, moet die skrywer óf ’n holotipe óf ’n sintipe aanwys.
Die woord "tipe" kan ook op ander maniere gebruik word wat nie noodwendig amptelike tipes aandui nie, soos allotipe (’n voorbeeld van ’n ander geslag as die holotipe).
==Voorbeelde==
▲* Name hoër as superfamilie het nie tipes nie.
▲* Vir name van [[Familie (biologie)|families]], superfamilies en subfamilies is die tipe ’n [[genus]] (die [[Tipespesie|tipegenus]]).
▲* Vir name van genusse en subgenusse is die tipe ’n [[spesie]] (die [[tipespesie]]). Volgens die soölogiese en die botaniese naamkode behoort elke [[genus]] of subgenus wat ’n naam het, ’n tipespesie te hê. In die praktyk is dit egter nie altyd die geval nie.
▲* Vir ’n spesie of subspesie is die tipe een of meer voorbeelde (wat ’n hele dier of ’n deel van ’n dier kan wees).
==Notas==
| |||