Wysiging soos op 15:39, 16 Maart 2017 wysig SpringbokSam (besprekings \| bydraes) 95 edits →‎Geskiedenis van die Ndebele van Zimbabwe Etiket: Visuele teksverwerker ← Ouer wysiging		Wysiging soos op 20:47, 24 Maart 2017 wysig maak ongedaan Naudefj (besprekings \| bydraes) Burokrate, Administrateurs 71 387 edits No edit summary Nuwer wysiging →
Lyn 10: }} Die naam (ama)'''Ndebele''' is 'n generiese naam wat gebruik word om drie Ngunisprekende etniese groepe in Afrika aan te dui. Die Suidelike-Ndebele woon in die Republiek van [[Suid-Afrika~~\|Suid-Afrika,~~]], terwyl die Noordelike-Ndebele in [[Zimbabwe]] gevind kan word.<ref>Philemon Buti Skhosana, ''The Linguistic Relationship between Southern and Northern Ndebele,'' ongepubliseerde D.Litt. verhandeling, Universiteit van Pretoria, 2009, bl. 1.</ref> == Geskiedenis van die Ndebele van Zimbabwe == Lyn 57: [[Lêer:Mapoch.- Ndebele Cultural Village (6).jpg\|duimnael\|Mapogger muurkuns]] Die voorhistoriese Ndzundza opstal (isiNdebele = umuzi<ref>Skosana, supra</ref> ) het bestaan uit 'n sentrale beeskraal omring deur 'n aantal byekorfhutte wat van dekgras en latte gemaak is. Daarna is die byekorfhutte deur [[~~Rondawel\|rondawels~~rondawel]]s vervang. Rondawels word ook kegel-op-silinder strukture genoem. Die dak was steeds van dekgras gemaak, maar die mure was van latte en klei (dagha) gemaak. Nog later het hierdie strukture vierkantig en reghoekig geword. Naderhand is bakstene gebruik om die mure mee te bou. Sement het ook die dagha vervang. Later is dakke van sink gemaak en het hulle plat geword. In 1950 kon mens seker sê dat die ontwikkeling oor 'n eeu plaasgevind het.<ref>C J van Vuuren, The intricacy of intangible cultural heritage: some perspectives on Ndebele earthern architecture, SAJAH, volume 23, No. 2, 2008, pp. 14-24</ref> Dit het nie oral teen dieselfde tempo gebeur nie. Ons weet dat in 1883 daar nog byekorfhutte by Nomtshagelo was.<ref>C J van Vuuren, Die vestigingspatroon van die Suid-Ndebele, MA verhandeling, Universiteit van Pretoria, 1983, p. 85.</ref> Tradisioneel is elke hut omring deur 'n gestapelde klipmuur wat ook soms gepleister is. Later is hierdie binneplein onderverdeel deur nog kleimure (izirhodlwana).<ref>Van Vuuren (1983), p. 47.</ref> Dit is moontlik dat Ndzundza en sy volgelinge die eerste keer muurkuns teëgekom het toe hulle die Transvaal bereik. Die baKwena van Magaliesberg het reeds in die 1400's hul dagha-mure beskilder.<ref>Morne Fourie, Mêmes in amaNdzundza architecture, M.Arch verhandeling, McGill Univeristeit, Montreal, 1999, p. 125</ref> In die Ndzundza (Mapogger) kultuur is vloer- en muurversiering deur vrouens gedoen. Die vroegste muurverf is van grond, klei, beesmis en natuurlike kleurstowwe soos oker en roet gemaak. Dit is slegs met die hand aangebring en vingers is gebruik om lyne te trek of punte te maak. Bondeltjies hoendervere en gras is ook gebruik. Die oudste motiewe was eenvoudige patrone soos trappe, driehoeke en chevrons. Mens sien ook natuurtonele, soos plante en diere, en huishoudelike items, soos kalbasse. Verstedeliking het nuwe verfstowwe beskikbaar gemaak. Witkalk, blousel en poeiersverf was redelik goedkoop. Dorpe en stede het ook nuwe motiewe, soos geboue, telefoonpale, nommerplate, skeermeslemmetjies en dies mees laat verskyn. Die uitstaande kenmerk van Ndzundza verfwerk is dat dit lineêr van aard is. Die buitelyne van 'n muur word in wit of grys aangebring en die binneruimtes word met wit en swart lyne gestreep.<ref>Van Vuuren (1983), pp. 160-8</ref>

Ndebele (stam): Verskil tussen weergawes