Oorgelewerde Griekse teks: Verskil tussen weergawes

Die '''Ontvange Griekse teks''', of '''Textus Receptus''' ([[Latyn]] vir ontvange of aanvaarde [[teks]]) is die naam wat verwerf is deur die opeenvolging van gedrukte [[Grieks]]e tekste van die [[Nuwe Testament]], wat die vertalingsgrondslae gevorm het vir die oorspronklike [[Duits]]e Lutherse Bybel, asook vir die vertaling van die Nuwe Testament nain [[Engels]] deur William Tyndale, die [[Koning James-weergawe]] en meeste ander Nuwe Testamentiese vertalings van die Reformasie-era regdeur [[Wes-Europa|Wes-]] en [[Sentraal-Europa]]. Hierdie opeenvolging het ontstaan by die eerste gedrukte Griekse Nuwe Testament om gepubliseer te word, naamlik 'n werk wat in [[Basel]] onderneem is deur die [[Nederlands]]e [[Katolieke]] geleerde en humanis [[Desiderius Erasmus]] in 1516, met as grondslag ongeveer ses manuskripte, wat onderling bykans die hele Nuwe Testament bevat het. Die ontbrekende teks is uit die Vulgaat aangevul. Alhoewel hoofsaaklik gebaseer op latere manuskripte van die Bisantynse skrifbewoording, het Erasmus se uitgawe merkbaar verskil van die klassieke teksvorm.

Die Nederlandse humanis Erasmus was vir jare werksaam aan twee projekte: 'n ordening van Griekse tekste en 'n vernuwe Latynse Nuwe Testament. In 1512 het hy die nuwe Latynse Nuwe Testament aangepak. Hy het al die Vulgaatmanuskripte versamel wat hy kon vind om 'n kritiese uitgawe saam te stel. Hierna is daar aan die Latyn geskaaf. Hy het naamlik verklaar, "Dit is bloot reg dat Paulus die Romeine in iewat beter Latyn aanspreek."<ref>"Brief 695" in die Versamelde Werke van Erasmus, Band 5: Briewe 594 tot 841, 1517-1518 (in Engels vertaal deur R.A.B. Mynors en D.F.S. Thomson; geannoteer deur James K. McConica; Toronto: University of Toronto Press, 1976), 172.</ref> In die vroeëre fases van die projek het hy nooit 'n Griekse teks vermeld nie: "My verstand is so opgewonde by die gedagte aan die regstelling van [[Hieronimus van Stridon|Hiëronimus]] se teks, met notas, dat ek vir myself voorkom soosas iemand geïnspireerbegeester deur 'n sekere god. Ek het sy emendering reeds byna voltooi deur ordening van 'n groot getal antieke manuskripte, en dit verrig ek teen aansienlike persoonlike onkoste."<ref>"Bief 273" in die Versamelde Werke van Erasmus, Band 2: Briewe 142 tot 297, 1501-1514 (in Engels vertaal deur R.A.B. Mynors en D.F.S. Thomson; geannoteer deur Wallace K. Ferguson; Toronto: University of Toronto Press, 1976), 253.</ref>

Erasmus se nuwe werk is in 1516 gepubliseer deur Johann Froben van [[Basel]], wat dan ook die eerste gepubliseerde Griekse Nuwe Testament verteenwoordig, die ''Novum Instrumentum omne, diligenter ab Erasmo Rot. Recognitum et Emendatum''. Erasmus het die [[Codex Basilensis A. N. IV. 2|1]], [[Minuskel 2814|1^rK]], [[Minuskel 2|2^e]], [[Minuskel 2815|2^ap]], [[Minuskel 2816|4^ap]], [[Minuskel 7|7]] en 817 gebruik.<ref name="W. Combs, 1996">W. W. Combs, ''Erasmus and the textus receptus'', DBSJ 1 (SpringLente 1996), 45.</ref> Die tweede uitgawe het onder die meer vertroude term ''Testamentum'' instede van ''Instrumentum'' bekend gestaan, en sou uiteindelik 'n hoofbron vir [[Matin Luther|Luther]] se [[Duits]]e vertaling word. In die tweede uitgawe van 1519, het Erasmus ook Minuskel 3 aangewend.

Tipografiese foute, miskien toeskryfbaar aan die haas om die werk te voltooi, het mildelik in die gepubliseerde teks voorgekom. Erasmus het verder nie oor 'n volledige kopie van die boek [[Openbaring]] beskik nie, en ismoes gedwing omnoodgedwonge die laaste ses verse uit die Latynse Vulgaat nain Grieks te vertaal, ten einde sy uitgawe af te handel. Erasmus het die teks in velebaie plekke aangepas om met strofes van die Vulgaat ooreen te stem, of met aanhalings van die kerkvaders; gevolglik, alhoewel die Textus Receptus deur geleerdes geklassifiseer word as 'n laat -Bisantynse teks, verskil dit in bykans tweeduisend strofes van die standaardvorm van daardie skrifbewoording, soos weergegee deur die "MeerderheidteksMeerderheidsteks" van Hodges en Farstad (Wallace 1989). Die oplaag was 'n uitverkoopte kommersiële sukses en is herdruk in 1519 herdruk, met meeste — alhoewel nie alle — tikfoutedrukfoute wat reggestel isgekorrigeer.<ref>Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman, ''The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration'', [[Oxford University Press]], 2005, p. 145.</ref>

Erasmus het vir jare Griekse Nuwe Testamentiese manuskripte bestudeer, in die Nederlande, Frankryk, Engeland en Switserland, en gelet op hul veleetlike variante, maar het in Basel slegs ses Griekse manuskripte tot sy onmiddellike beskikking gehad.<ref name="W. Combs, 1996"/> Hulle het almal van die 12de eeu of later gedateer, en was slegs afkomstig van buite die hoofstroom -Bisantynse tradisie afkomstig. Om hierdie rede beskou meeste moderne geleerdes sy teks as van twyfelagtige kwaliteit.<ref name="dubious">[[Bruce Metzger]], ''The Text of the New Testament'', p. 99.</ref>

Met die derde uitgawe van Erasmus se Griekse teks (1522) is die Comma Johanneum ingesluit, omdat "Erasmus verkies het om enige geleentheid vir laster te vermy, eerder as om filologiese akkuraatheid vol te hou", selfs al was hy steeds "oortuig dat dit nie tot die oorspronklike teks van [[1 Johannes]] behoort het nie."<ref>H. J. de Jonge, [https://openaccess.leidenuniv.nl/retrieve/1699/279_050.pdf ''Erasmus en die Comma Johanneum'', Ephemerides Theologicae Lovanienses (1980), p. 385]</ref> Gewilde aanvraag vir Griekse Nuwe Testamente het gelei tot 'n opbloei van beide deskundige ensowel as nie-amptelike weergawes in die vroeë sestiende eeu, waarvan byna almal op Erasmus se werk geskoei is, en sy spesifieke strofelesings nagevolg het, alhoewel tipiesdikwels ookweliswaar met hul eie kleinermindere veranderings.<ref>S. P. Tregelles, [http://www.archive.org/stream/a609739200treguoft#page/n43/mode/2up ''An Account of the Printed Text of the Greek New Testament''], Londen 1854, p. 29.</ref>

[[Lêer:NT Estienne 1551.jpg|thumbduimnael|rightregs|180px|Die 4de uitgawe van die Nuwe Testament van Robert Estienne]]

Die oorweldigende sukses van Erasmus se Griekse Nuwe Testament het die Latynse teks waarop hy primêr gefokus het, totaal oorskadu. VeleBaie ander uitgewers het hulle eie weergawes van die Griekse Nuwe Testament in die daaropvolgende eeue gepubliseer. Eerder as om hul eie kritiese werk deur te voer, het meeste bloot staatgemaak op die welbekende Erasmiese teks.

Robert Estienne, bekend as Stefanus (1503–1559), 'n drukker van [[Parys]], het die Griekse Nuwe Testament vier keer hersien, naamlik in 1546, 1549, 1550 en 1551, waarvan die laaste inte [[Genève]]. Die eerste twee is onder die besversorgde Griekse tekste bekend, en staan bekend as die ''O mirificam''; die derde uitgawe is 'n uitsonderlike meesterstuk van tipografiese aanleg. Dit sluit kritiese apparatus in wat manuskripte siteer volgens die teksverwysings. Manuskripte is gemerk deur simbole (van α tot ις). Hy het die ''Polyglotta Complutensis'' gebruik (gesimboliseer deur α) asook 15 Griekse manuskripte. Onder hierdie manuskripte tel die Codex Bezae, Codex Regius, en minuskels 4, 5, 6, 2817, 8 en 9. Die eerste stappe vir 'n moderne tekskritiek is vervul. Die derde uitgawe staan bekend as die Editio Regia. Die uitgawe van 1551 bevat die Latynse vertaling van Erasmus ennewens die Vulgaat. Dit besit nie naastenby die verfyndheid van die ander drie nie, en is uitermate skaars. Dit was wel in hierdie uitgawe wat die onderverdeling van die [[Nuwe Testament]] in verse vir die eerste maalkeer ingevoer is.

Die oorsprong van die term "Textus Receptus" is ontleen aan die uitgewer se voorwoord tot die 1633 uitgawe, wat deur Bonaventure en Abraham Elzevir uitgegee is, twee broers en drukkers te [[Leiden]]: ''textum ergo habes, nunc ab omnibus receptum, in quo nihil immulatum aut corruptum damus'', wat vertaal kan word as "so hou jy dan die teks, nou ontvange (of aanvaar) deur almal, waarin niks gekorrupteer is nie." Die twee woorde, ''textum'' en ''receptum'', is aangepas van die [[Akkusatief|akkusatiewe]] na die [[Nominatief|nominatiewe naamval]] om as ''textus receptus'' weergegee te word. Mettertyd is hierdie term terugwerkend op Erasmus se uitgawes toegepas, en sy werk het gedien as grondslag vir die opvolgende uitgawes.<ref>[[Bruce M. Metzger]], [[Bart D. Ehrman]], ''The Text Of The New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration'', [[Oxford University Press]], 2005, p. 152.</ref>

Die meerderheid skrifkritiese geleerdes sedert die laat 19de eeu, het 'n eklektiese benadering tot die Griekse Nuwe Testament gevolg; met die grootste gewig wat aan die vroegste behoue manuskripte verleen is, wat oorwegend Alexandryns van aard is; met gevolglik 'n eklektiese Griekse teks wat in om en by 6&nbsp;000 gevalle van die Ontvange teks afwyk. 'n Opsienbare minderheid van teksgeleerdes egter, handhaaf die voorrang van die Bisantynse skrifbewoording; en verkies gevolglik die "MeerderheidteksMeerderheidsteks". Geen skool in tekstuele geleerdheid is tans apologete vir die voorrang van die Ontvange teks nie; alhoewel hierdie standpunt steeds aanhangers onder die Slegs-Koning-James-beweging het, asook ander [[Protestant]]se groepe wat 'n antagonisme jeens die hele skrifkritiese dissipline koester — soos toegepas op die Heilige Skrif; en wantrouig is oor enige afwykings van [[Protestantse Reformasie|Reformasietradisies]].

[[Lêer:Textus receptus.jpg|thumbduimnael|Geannoteerde weergawe van die Ontvange teks deur Scrivener]]

Die Ontvange teks is deur John William Burgon verdedig in sy ''The Revision Revised'' (1881), en ook deur Edward Miller in ''A Guide to the Textual Criticism of the New Testament'' (1886). Burgon het sy argumente aangevul met die mening dat die Kodeks Alexandrinus en Kodeks Ephraemi, ouer was as die Sinaiticus en Vaticanus; en ook dat die Peshitta-vertaling na Siriakies (wat die Bisantynse teks ondersteun), in die 2de eeu ontstaan het. Miller se argumente ten gunste van strofes in die Ontvange teks was van dieselde aard.<ref>Edward Miller, ''A Guide to the Textual Criticism of the New Testament'' (The Dean Burgon Society Press: 2003), pp. 30-37. 57-59.</ref> Nietemin het beide Burgon ensowel as Miller geglo dat, ten spyte van die Ontvange teks se voortreflikheid bo die Alexandrynse teks, dit nogtans by sekere strofes kortgekom het indien die manuskriptradisie van die Bisantynse teks in oorweging geneem word. Op hierdie punt is hulle weer deur Edward F. Hills gekritiseer. Hills voer aan dat die beginsel dat God waarheid handhaaf deur skriftuurlike openbaring, noodwendig impliseer dat God 'n bewaarde transmissie van die korrekte geopenbaarde teks moet verseker, wat tot die bybelvertaling en –drukwerk van die Reformasie-era sou voortduur. Vir Hills, is die doelwit van bybelse geleerdheid om die spesifieke lyn te identifiseer van bewaarde Godsbeskikte transmissie; 'n lyn wat hy identifiseer met die spesifieke opeenvolging van manuskripkopiëring, tekstuele korreksie en drukwerk, wat volvoer is in die Ontvange teks en die Koning James-bybel. Hills voer aan dat die beginsel van bewaarde transmissie deur voorsienigheid borgstaan dat die gedrukte Ontvange teks die naaste teks sal wees aan die Griekse outograwe; gevolglik verwerp hy strofes van die meerderheid Bisantynse teks wat nie deur die Ontvange teks gehandhaaf word nie. Hy kom selfs tot die gevolgtrekking dat Erasmus deur voorsienigheid gelei moes wees toe hy die Latynse Vulgaatstrofes in sy Griekse teks ingevoer het;<ref>Edward F. Hills, ''King James Version Defended!'', pp. 199-200.</ref> en argumenteer selfs ten gunste van die outentisiteit van die Comma Johanneum.<ref>Edward F. Hills, ''King James Version Defended!'', pp. 209-213.</ref>

Hills was die eerste tekskritikus om die Ontvange teks te verdedig. Alhoewel ander die Ontvange teks per se verdedig het, was hulle òf nienié erkende tekskritici nie (bv. Theodore Letis en David Hocking) òf was hul werke nie op 'n geleerde vlak nie (bv. Terence H. Brown of D. A. Waite).<ref>Daniel Wallace, ''The Majority Text Theory: History, Methods, and Critique'', in: ''The Text of the New Testament in Contemporary Research'', [[William B. Eerdmans Publishing Company|Wm. Eerdmans]] 1995, p. 301.</ref>