Christiaan IV van Denemarke: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Nuwe artikel, nog besig |
Klaar |
||
Lyn 3:
|kleur = #FFEC8B
|titel = ''Koning van Denemarke en Noorweë''
|beeld =
|beeld_wydte = 200px
|beeld_onderskrif = Portret deur Pieter Isaacsz.
Lyn 40:
==Vroeë jare==
[[Beeld:Coronation of Christian IV in 1596.jpg|links|thumb|
Christiaan was die oudste seun van koning [[Frederik II van Denemarke|Frederik II]] en Sofie van Mecklenburg-Schwerin.<ref name="Britannica">Bain, Robert Nisbet, "Christian IV". In Chisholm, Hugh. ''Encyclopædia Britannica'' (11de uitg.), Cambridge University Press.</ref> Deur sy ma se kant van die familie het hy afgestam van koning [[Hans van Denemarke]]; hy was dus die eerste afstammeling van koning Hans wat die troon bestyg het sedert die afsetting van [[Christiaan II van Denemarke|Christiaan II]].
Lyn 49:
Christiaan het sy studies voortgesit en het die reputasie verwerf as ’n talentvolle student.<ref name="gad">"Gads Historieleksikon", 3de uitg., 2006. Paul Ulff-Møller, ''Christian 4'', pp. 99-100. {{ISBN|87-12-04259-5}}</ref> Op 17 Augustus 1596 het die 19-jarige Christiaan sy kroningsmanifes onderteken.<ref name="Britannica"/> Hy is 12 dae later, op 29 Augustus, in [[Kopenhagen]] gekroon.
==Bewind==
[[Beeld:Christian IV av CL Jacobsen 1.jpg|thumb|170px|’n Standbeeld van Christiaan IV in [[Oslo]], deur Carl Ludvig Jacobsen.]]
Christiaan het ’n belangstelling in baie en verskillende sake getoon, insluitende ’n reeks binnelandse hervormings en die verbetering van Deense wapentuig. Nuwe vestings is gebou en die Deense vloot, wat in 1596 net 22 skepe gehad het, is uitgebrei tot sowat 60 in 1610. Christiaan het sommige self ontwerp. Hy het Denemarke se oorsese handel uitgebrei, die bou van fabrieke gesteun en baie geboue in die [[Nederland]]se [[Renaissance]]styl laat bou.
Sy suster, [[Anna van Denemarke|Anna]] het met koning [[Jakobus I van Engeland|Jakobus VI van Skotland]] getrou wat die [[Engeland|Engelse]] troon in 1603 bestyg het. Om goeie betrekkinge te handhaaf, het Christiaan Engeland in 1606 amptelik besoek. Die besoek is algemeen as ’n sukses beskou.
Ondanks Christiaan se baie pogings het die nuwe ekonomiese projekte nie ’n wins gemaak nie. Hy het na ander lande begin kyk vir ’n nuwe inkomste. In 1605 tot 1607 het hy ekspedisies na [[Groenland]]se en [[Arktiese Oseaan|Arktiese]] waterweë gestuur, onder meer om Deense heerskappy oor Groenland te vestig. Dit was egter onsuksesvol. in 1619 het ’n ekspedisie na [[Noord-Amerika]] gevolg. Die skepe het egter verdwaal en die koue, honger en [[skeurbuik]] het die lewe van die meeste bemanningslede geëis.<ref name="gad"/><ref>{{cite web|url=http://www.ub.uit.no/northernlights/eng/munk.htm |title=''Jens Munk - Scandinavia's First Great Polar Explorer'' (The Council of Europe Cultural Routes) |publisher=Ub.uit.no |date= |accessdate=2014-06-28}}</ref>
In 1611 het Christiaan ’n oorlog met [[Swede]] begin vir heerskappy oor die [[Oossee]].<ref name="gad"/> Ondanks ’n gunstige vredesverdrag vir Denemarke in 1613, was daar nie groot voordele in nie.<ref name="gad"/> Hierna het hy deelgeneem aan die [[Dertigjarige Oorlog]] in Duitsland, waar hy ’n nederlaag gely het.
Swede was daarna, danksy sy oorwinnings in laasgenoemde oorlog, in staat om Denemarke vanuit die suide en ooste aan te val. Teen die einde van Januarie 1644 was die hele skiereiland [[Jutland]] in Sweedse hande. Hierdie onverwagse aanval het ’n verlammende uitwerking op Denemarke gehad.<ref name="Britannica"/> Die Deense vloot het verhoed dat Swede van Jutland na Funen vorder en het ook ’n Nederlandse vloot verslaan wat tot die Swede se hulp gekom het.<ref name="torstensson">"Gads Historieleksikon", 3de uitg., 2006. Paul Ulff-Møller, "''Torstensson-krigen''", pp. 658-659. {{ISBN|87-12-04259-5}}</ref> Eindelik het die gesamentlike Sweedse en Nederlandse vloot die Deense vloot egter verwoes en die Deense militêre hulpbronne uitgeput. Christiaan was verplig om die bemiddeling van [[Frankryk]] en Nederland te aanvaar, en ’n vredesverdrag is eindelik op 8 Februarie 1645 onderteken.<ref name="Britannica"/> Denemarke en Noorweë het albei gebiede verloor en Swede het heerskappy oor die Oossee gekry.
== Verwysings ==
| |||