Asteroïde: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Paar goed |
Paar goed |
||
Lyn 114:
}}
Tradisioneel is klein liggame wat om die Son wentel as [[Komeet|komete]], asteroïdes en [[meteoroïde]]s (kleiner as ’n meter breed) geklassifiseer. Beech en Steel het in 1995 voorgestel ’n
Ná die ontdekking van asteroïdes wat kleiner as 10 m breed is, het Rubin en Grossman in 2010 hul vorige definisie van meteoroïdes aangepas tot voorwerpe tussen 10 [[mikrometer|µm]] en 1 meter, sodat steeds tussen asteroïdes en meteoroïdes onderskei kon word.<ref name=Rubin2010/> Die kleinste asteroïdes wat al ontdek is (gebaseer op ’n [[absolute magnitude]] ''H'') is {{mp|2008 TS|26}} met ''H'' = 33,2 en {{mp|2011 CQ|1}} met ''H'' = 32,1 – albei met ’n geraamde deursnee van sowat 1 meter.<ref>{{cite web |url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=2011CQ1;cad=1#cad |title=JPL Small-Body Database Browser: (2011 CQ1) |type=2011-02-04 last obs}}</ref>
Lyn 134:
Die kleinplanete anderkant Jupiter se wentelbaan word soms "asteroïdes" genoem. Die term word egter al hoe meer beperk tot kleinplanete in die binneste Sonnestelsel.<ref name=KBOasteroids/> In hierdie artikel word die woord se betekenis dus merendeels beperk tot die klassieke asteroïdes: voorwerpe in die [[asteroïdegordel]], [[Trojaan (sterrekunde)|Jupiter-trojane]] en [[naby-aarde-voorwerp]]e.
Toe die IAU die klas "[[klein Sonnestelselliggame]]" in 2006 bekend gestel het vir die meeste voorwerpe wat voorheen as kleinplanete en komete geklassifiseer is, het hulle die klas "[[dwergplanete]]" geskep vir die grootste kleinplanete – dié waarvan die [[massa]] groot genoeg is dat hul [[swaartekrag]] hulle in ’n [[Hidrostatiese ewewig|ronde vorm]] gedruk het. Volgens die IAU "mag die term 'kleinplaneet' steeds gebruik word, maar oor die algemeen
== Vorming ==
Lyn 332:
Die fisiese samestelling van asteroïdes varieer en word nie goed verstaan nie. Dit lyk of Ceres saamgestel is uit ’n rotsagtige kern wat met ’n ysmantel bedek is, terwyl Vesta vermoedelik ’n [[nikkel]]-[[yster]]kern, [[olivien]]mantel en [[Lawa|basaltkors]] het.<ref>{{cite web |url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/1995/20/image/ |publisher=HubbleSite – NewsCenter |title=Asteroid or Mini-Planet? Hubble Maps the Ancient Surface of Vesta – Release Images |date=19 April 1995 |accessdate=27 Januarie 2015}}</ref> Hygiea, wat lyk of dit ’n primitiewe samestelling van koolstofagtige [[chondriet]] het, is vermoedelik die grootste ongedifferensieerde asteroïde. Die meeste kleiner asteroïdes is vermoedelik rommelhope wat losweg deur swaartekrag bymekaargehou word, hoewel die grootstes waarskynlik solied is. Sommige asteroïdes het mane of is deel van ’n dubbelvoorwerp: Rommelhope, mane, dubbelasteroïdes en verspreide asteroïdefamilies is vermoedelik die gevolg van botsings wat ’n moederasteroïde of moontlik ’n planeet verwoes het.<ref name="ARX-20060816">{{cite journal |last=Soter |first=Steven |title=What is a Planet? |url=https://arxiv.org/ftp/astro-ph/papers/0608/0608359.pdf |date=16 Augustus 2006 |format=PDF |accessdate=25 Desember 2017 }}</ref>
Asteroïdes bevat spore van [[Aminosuur|aminosure]] en ander organiese samestellings, en sommige geleerdes vermoed asteroïdebotsings kon die vroeë aarde voorsien het van die [[Chemikalie|chemikalieë]] wat nodig is om lewe te skep, of het dalk self lewe na die Aarde gebring.<ref>{{cite web |url=http://www.space.com/scienceastronomy/planetearth/meteor_sugar_011219.html |title=Life is Sweet: Sugar-Packing Asteroids May Have Seeded Life on Earth |website=SPACE.com |date=19 Desember 2001 |archive-url=https://web.archive.org/web/20020124092631/http://www.space.com/scienceastronomy/planetearth/meteor_sugar_011219.html |archive-date=24 Januarie 2002}}</ref> In Augustus 2011 is ’n verslag gepubliseer wat geskoei is op [[Nasa]]-studies
[[Beeld:PIA18469-AsteroidCollision-NearStarNGC2547-ID8-2013.jpg|thumb|240px|Die vorming van planete deur asteroïdebotsings (kunstenaar se voorstelling).]]
Lyn 462:
|}
In 1851,<ref>{{cite web| url=http://www.usno.navy.mil/USNO/astronomical-applications/astronomical-information-center/minor-planets| title=When did the asteroids become minor planets?| publisher=Naval Meteorology and Oceanography Command| accessdate=6 November 2011| deadurl=yes| archiveurl=https://web.archive.org/web/20120406222551/http://www.usno.navy.mil/USNO/astronomical-applications/astronomical-information-center/minor-planets/| archivedate=6 April 2012| df=dmy-all}}</ref> nadat die 15de asteroïde (15 Eunomia) ontdek is, het [[Johann Franz Encke]] ’n groot verandering aangebring aan die komende 1854-uitgawe van die ''Berliner Astronomisches Jahrbuch'' (BAJ, Berlynse Astronomiese Jaarboek). Hy het ’n skyf (sirkel), tradisioneel die simbool vir ’n ster, as ’n generiese simbool vir ’n asteroïde begin gebruik. Die sirkel is toe genommer in die volgorde van ontdekking om ’n spesifieke asteroïde aan te dui (hoewel hy <big>①</big> aan die vyfde asteroïde, 5 Astraea, toegeken het) – vir die eerste vier het hy slegs hul bestaande ikoniese simbole gebruik. Sterrekundiges het gou dié metode gevolg, en die volgende asteroïde wat ontdek is (16 Psyche, in 1852) was die eerste een wat met sy ontdekking volgens sy nommer aangedui is. Psyche en ’n paar ander het egter ook ikoniese simbole gekry. 20 Massalia was die eerste een wat nie ’n ikoniese simbool gekry het nie, en ná die ontdekking in 1855 van 37 Fides is geen ikoniese simbole meer toegeken nie. Astraea se nommer is in dié jaar na <big>⑤</big> geskuif, maar die eerste vier asteroïdes is eers van die 1867-uitgawe af volgens hul nommers aangedui. Die sirkel is daarna in hakies verander, wat makliker was
==Verkenning==
[[Beeld:Eros rotation Dec. 3-4 2000.gif|thumb|220px|Eros soos gesien deur die ruimtetuig NEAR Shoemaker.]]
Voor die eeu van ruimtereise is voorwerpe in die asteroïdegordel selfs deur die grootste teleskope slegs as ligpunte waargeneem, en hul vorms en terreine het ’n raaisel gebly. Die beste moderne grondgebaseerde teleskope en die wentelende [[Hubble-ruimteteleskoop]] kon ’n klein hoeveelheid besonderhede op die oppervlak van die grootste asteroïdes waarneem, maar selfs dan was
Die eerste nabyskote van asteroïde-agtige voorwerpe is in 1971 geneem toe [[Mariner 9]] [[Phobos (maan)|Phobos]] en [[Deimos (maan)|Deimos]], die twee klein [[Natuurlike satelliet|mane]] van [[Mars]], afgeneem het. Hulle is vermoedelik asteroïdes wat deur Mars in ’n wentelbaan aangetrek is. Op hierdie beelde kan die onreëlmatige, aartappelagtige vorms van die meeste asteroïdes gesien word, nes op latere foto's deur [[Voyager 1]] en [[Voyager 2]] van die klein mane van die [[gasreus]]e.
|