ǀXam: Verskil tussen weergawes

|naam=/XamǀXam

'''/XamǀXam''' (uitspraak: {{IFA|ǀ͡xam}}, {{Audio|Vietnam.ogg|luister}}) word beskou as ’n uitgestorwe taal van [[Suid-Afrika]] wat voorheen deur die /XamǀXam-ka ǃʼē gepraat is. Dit is deel van die [[Tuu-tale|ǃKwi-tak van die Tuutale]] en nou verwant aan die bedreigde [[Nǁng]]. Baie van die werk oor die taal is gedoen deur [[Wilhelm Bleek]], ’n Duitse [[Linguistiek|linguis]] van die 19de eeu, wat ’n vorm van /XamǀXam bestudeer het wat in die [[Agterveld]] gepraat is, en (saam met [[Lucy Lloyd]]) nog een van Strandberg en Katkop terwyl hy saam met ǁKábbo, Diaǃkwāin, ǀAǃkúṅta, ǃKwéite̥n ta ǁKēn, ǀHaṅǂkassʼō en ander sprekers gewerk het.<ref>Tom Güldemann (2011) "The Lower Nossob varieties of Tuu: ǃUi, Taa or neither?"</ref> Die oorblywende korpus van /XamǀXam kom van die stories in die Bleek-en-Lloydversameling wat deur hierdie individue vertel is.

Die strepie vooraan die naam "/XamǀXam" verteenwoordig ’n klikgeluid voor teen die tande. Die "X" toon ’n [[stemlose velare frikatief]] aan. Die naam word ook ǀXam gespel.

Die Tuu-taalfamilie, waarvan /XamǀXam deel is, bestaan uit twee groepe wat aan mekaar verwant is. Die tale was eens deel van die [[Khoisan-tale|Khoi-San-tale]], maar vorm nou ’n eie familie. Hulle is tipologies baie na aan die [[Kxʼa]]-tale, maar geen verband is nog bewys nie.

***/XamǀXam (dialekgroep; uitgesterf)

[[Beeld:Wapen van Suid-Afrika.png|thumb|180px|Die landswapen van Suid-Afrika met sy leuse in /XamǀXam.]]

Bleek het aangeteken dat sekere diere in die /XamǀXam-[[mitologie]] verskillende spraakpatrone het. Skilpad vervang byvoorbeeld klikklanke met lipklanke, Perdeby vervang klikgeluide met ''ts, tsy, ty, dy'', ens. en Jakkals gebruik ’n "snaakse" lipklik. Maan, en moontlik Haas en Miervreter, gebruik ’n "byna onuitspreekbare" klikgeluid. Bloukraanvoël eindig die eerste lettergreep van byna elke woord met ’n /t/.<ref name="Bleek">Bleek (1875) [https://repository.up.ac.za/handle/2263/12485 A brief account of Bushman folklore and other texts]</ref>

/XamǀXam is gebruik vir die leuse op die [[Wapen van Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse landswapen]] wat op 27 April 2000 aanvaar is:

Die direkte vertaling is "mense wat verskil, ontmoet",<ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/bushmandictionar00blee|title=Bushman dictionary|last=Bleek|first=Dorothea Frances|date=1 January 1956|publisher=New Haven,: American Oriental Society|pages=419, 36, 363, 566}}</ref> maar dit word algemeen vertaal as "eenheid in diversiteit". Dit is onbekend of dit ’n idiomatiese uitdrukking in /XamǀXam was.<ref>Bleek se ''Bushman Dictionary'' teken ''!k'e e: |xarra'' aan met die betekenis "vreemdelinge".</ref> Omdat /XamǀXam uitgesterf het, is dit nie een van Suid-Afrika se 11 landstale nie. Die laaste sprekers is in die 1910's oorlede.<ref>Traill, Anthony. 1995. "Interpreting ǀXam phonology: the need for typological cleansing." In Traill, Anthony, Rainer Voßen and Megan Biesele (reds.), The complete linguist: papers in memory of Patrick J. Dickens. Köln: Rüdiger Köppe, 509-523.</ref>

*[http://lloydbleekcollection.cs.uct.ac.za/ Bleek en Lloyd se argief van /xamǀxam en ǃkun-tekste aanlyn]