Planete anderkant Neptunus: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Besig |
|||
Lyn 99:
’n Paar sterrekundiges, veral [[Alan Stern]], die hoof van Nasa se [[New Horizons]]-sending na Pluto, is oortuig daarvan dat die IAU se definisie verkeerd is. Hulle glo Pluto, Eris en alle ander groot TNV's, soos {{Dp|Makemake}}, {{Dp|Sedna}}, {{Dp|Quaoar}}, {{Dp|Varuna}} en {{Dp|Haumea}}, behoort as planete erken te word.<ref>{{cite web|title=Unabashedly Onward to the Ninth Planet|author=Alan Stern |date= 2006 |publisher= NASA |url= http://www.spacedaily.com/reports/Unabashedly_Onward_to_the_Ninth_Planet_999.html|access-date=2008-06-25}}</ref> Die ontdekking van Eris het nie weer die Planeet X-teorie laat herleef nie, want dit is veels te klein om ’n uitwerking op die buiteplanete se wentelbane te hê.<ref>{{cite web|title=David Jewitt:Planet X|author=David C. Jewitt (University of Hawaii) | publisher= Personal web site |date= 2006 |url= http://www2.ess.ucla.edu/~jewitt/kb/planetx.html|access-date=2008-05-21|archive-url = https://web.archive.org/web/20080508035508/http://www.ifa.hawaii.edu/~jewitt/kb/planetx.html |archive-date = 8 Mei 2008}}</ref>
==Ander voorgestelde trans-Neptunus-planete==
Hoewel die meeste sterrekundiges glo Lowell se Planeet X bestaan nie, het ’n paar die idee laat herleef dat ’n groot, onsigbare planeet ’n waarneembare swaartekraguitwerking in die buitenste Sonnestelsel kan hê. Daar word dikwels na hierdie hipotetiese voorwerpe as "Planeet X" verwys, hoewel die idees oor dié voorwerpe aansienlik kan verskil van Lowell se idee.<ref>{{cite journal|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=335 |issue=3 |pages= 641–654|date=September 2002|title=Biases in cometary catalogues and Planet X|author= J. Horner|author2= N. W. Evans|last-author-amp= yes|doi=10.1046/j.1365-8711.2002.05649.x |arxiv = astro-ph/0205150 |bibcode = 2002MNRAS.335..641H }}</ref><ref name=planetx>{{cite news |work=New Scientist |url= http://allesoversterrenkunde.nl/#!/actueel/artikelen/_detail/gli/the-mystery-of-planet-x/ | date=2008-01-11 |title= The Mystery of Planet X |pages= 30–33 | access-date=2008-06-25 | author=Govert Schilling}}</ref>
===Wentelbane van verafgeleë voorwerpe===
[[Beeld:Sedna orbit.svg|thumb|300px|Die wentelbaan van Sedna (rooi) in vergelyking met dié van Jupiter (oranje), Saturnus (geel), Uranus (groen), Neptunus (blou) en Pluto (pers).]]
====Sedna se wentelbaan====
Toe [[90377 Sedna|Sedna]] ontdek is, het sy vreemde wentelbaan gelei tot vrae oor sy ontstaan. Sy perihelium (verste afstand van die Son af) is so ver (sowat 76 AE) dat geen huidige meganisme dié [[Eksentrisiteit (sterrekunde)|eksentrieke wentelbaaan]] kan verduidelik nie. Dit is te ver van die planete om deur die swaartekrag van Neptunus of enige ander reuseplaneet geraak te word en te verbonde aan die Son om beïnvloed te word deur buitekragte soos [[galaktiese gety]]e. Hipoteses oor sy besonderse wentelbaan sluit in dat dit deur ’n verbygaande ster beïnvloed is, dat dit van ’n ander planeetstelsel aangetrek is of dat dit deur ’n trans-Neptunus-planeet na sy huidige posisie geruk is.<ref name="Mike">{{cite journal|title=Discovery of a Candidate Inner Oort Cloud Planetoid|last1=Brown|first1=Mike|last2=Rabinowitz|first2=David|last3=Trujillo|first3=Chad|journal=Astrophysical Journal|bibcode=2004ApJ...617..645B|date=2004|volume = 617|pages=645–649|issue=1|arxiv=astro-ph/0404456| doi=10.1086/422095}}</ref> Die beste manier om die rede vir sy vreemde wentelbaan te vind was om ’n paar ander voorwerpe in ’n soortgelyke streek op te spoor waarvan die wenteleienskappe ’n aanduiding van hulle geskiedenis kan gee. As Sedna deur ’n trans-Neptunus-planeet in sy huidige posisie geruk is, sal enige ander voorwerp in dié streek ’n soortgelyke perihelium hê.<ref name="sisters">{{cite web|title=Searching for Sedna's Sisters: Exploring the inner Oort cloud|last=Schwamb|first=Megan|date=2007-09-18|publisher=Caltech|url=http://www.astro.caltech.edu/~george/option/candex07/schwamb_report.pdf|access-date=2010-08-06|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130512221422/http://www.astro.caltech.edu/~george/option/candex07/schwamb_report.pdf|archive-date=2013-05-12|df=}}</ref>
====Opwinding oor Kuipergordel-wentelbane====
In 2008 het Tadashi Mukai en Patryk Sofia Lykawka voorgestel dat ’n verafgeleë planeet so groot soos Mars of die Aarde wat tans in ’n uiters eksentrieke wentelbaan tussen 100 en 200 AE is en ’n wentelperiode van 1 000 jaar en ’n baanhelling van 20° tot 40° het, verantwoordelik is vir die struktuur van die Kuipergordel.
Hulle het verder voorgestel die versteurings van dié planeet het die eksentrisiteite en baanhellings van die [[trans-Neptunus-voorwerp]]e beïnvloed, die [[Planetesimaal|planetesimale skyf]] by 48 AE afgesny en die wentelbane van voorwerpe soos Sedna van Neptunus afgesonder. Tydens Neptunus se migrasie na die buitenste deel van die Sonnestelsel is hierdie planeet glo in ’n buiteresonansie met Neptunus vasgevang en het sy wentelbaan ’n groter perihelium ontwikkel, terwyl die oorblywende trans-Neptunus-voorwerpe in stabiele wentelbane gebly het.<ref name=LykawaMukai>{{cite journal |last1=Patryk S. |first1=Lykawka |last2=Tadashi |first2=Mukai |year=2008 |title=An Outer Planet Beyond Pluto and the Origin of the Trans-Neptunian Belt Architecture |journal=The Astronomical Journal |volume=135 |issue=4 |pages=1161–1200 |arxiv=0712.2198 |bibcode=2008AJ....135.1161L |doi=10.1088/0004-6256/135/4/1161}}</ref><ref name=spaceplanetX>{{cite web |last=Than |first=Ker |date=18 June 2008 |title=Large 'Planet X' May Lurk Beyond Pluto |url=http://www.space.com/5526-large-planet-lurk-pluto.html |website=Space.com |access-date=18 Julie 2016}}</ref><ref name=canwestPlanetX>{{cite web |last=Hasegawa |first=Kyoko |date=28 Februarie 2008 |title=Japanese scientists eye mysterious 'Planet X' |url=http://www.bibliotecapleyades.net/hercolobus/esp_hercolobus_66.htm |website=BibliotecaPleyades.net |access-date=18 Julie 2016}}</ref>
====Langwerpige wentelbane van ’n groep KGV's====
In 2012 het Rodney Gomes die wentelbane van 92 Kuipergordelvoorwerpe (KGV's) in ’n model gebruik en ontdek ses van dié wentelbane is baie langwerpiger as wat die model voorspel. Hy het die afleiding gemaak dat dit veroorsaak word deur die aantrekkingskrag van ’n verafgeleë planeetmetgesel, byvoorbeeld ’n voorwerp so groot soos Neptunus by 1 500 AE. Dié groot voorwerp sou veroorsaak dat die periheliums van voorwerpe met halflengteasse groter as 300 AE skommel en dat die voorwerpe verskuif word in wentelbane wat met dié van planete kruis, soos dié van {{mpl|308933|2006 SQ|372}} en {{mpl|87269|2000 OO|67}}, of in afgesonderde wentelbane, soos dié van Sedna.<ref>{{cite magazine|title=New planet found in our Solar System?|magazine=National Geographic|url=http://news.nationalgeographic.com/news/2012/05/120511-new-planet-solar-system-kuiper-belt-space-science|date=2012|access-date=2012-05-21}}</ref>
====Ontdekking van sameklossing van KGV's====
In 2014 het sterrekundiges die ontdekking aangekondig van {{mpl|2012 VP|113}}, ’n groot voorwerp met ’n wentelbaan soos Sedna met ’n wentelperiode van 4 200 jaar en ’n perihelium van rofweg 80 AE.<ref name="nature letter"/> Volgens hulle was dit ’n bewys van ’n moontlike trans-Neptunus-planeet.<ref>{{cite web |url=http://phys.org/news/2014-03-edge-solar.html |title=A new object at the edge of our Solar System discovered |work=Physorg.com |date=26 Maart 2014}}</ref> Trujillo en Sheppard het gereken die sameklossing van die wentelbane van VP113 en ander uiters verafgeleë TNV's dui op die bestaan van ’n "[[superaarde]]" van tussen 2 en 15 aardmassas verder as 200 AE, en moontlik in ’n skuins wentelbaan by 1 500 AE.<ref name="nature letter"/>
In 2014 het sterrekundiges by die Universidad Complutense in [[Madrid]] voorgestel die beskikbare data dui op die bestaan van meer as een trans-Neptunus-planeet;<ref name="Marcos2014">{{cite journal| title=Extreme trans-Neptunian objects and the Kozai mechanism: signalling the presence of trans-Plutonian planets| first1=C.| last1=de la Fuente Marcos| first2=R.| last2=de la Fuente Marcos| date=1 September 2014|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters| volume=443| issue=1| pages=L59–L63| arxiv=1406.0715| bibcode=2014MNRAS.443L..59D |doi=10.1093/mnrasl/slu084}}</ref> daaropvolgende werk het aangedui die bewyse is sterk genoeg.<ref name=commensurabilities>{{cite journal |last1=de la Fuente Marcos |first1=Carlos |last2=de la Fuente Marcos |first2=Raúl |date=2016 |title=Commensurabilities between ETNOs: a Monte Carlo survey |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society Letters |volume=460 |issue=1 |pages=L64–L68 |arxiv=1604.05881 |bibcode=2016MNRAS.460L..64D |doi=10.1093/mnrasl/slw077}}</ref><ref name=nodes>{{cite journal |last1=de la Fuente Marcos |first1=Carlos |last2=de la Fuente Marcos |first2=Raúl |date=11 Oktober 2017 |title=Evidence for a possible bimodal distribution of the nodal distances of the extreme trans-Neptunian objects: avoiding a trans-Plutonian planet or just plain bias? |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society Letters |volume=471 |issue=1 |pages=L61–L65 |arxiv=1706.06981 |bibcode=2017MNRAS.471L..61D |doi=10.1093/mnrasl/slx106}}</ref>
==Verwysings==
| |||