Israël David Kiek

Israël David Kiek was 'n vroeë portretfotograaf wie se naam vir ons verewig is in die woord kiekie (kiekje in Nederlands). 'n Kiekie is 'n informele, pretensielose amateurfoto wat met byvoorbeeld 'n bokskamera geneem sou word en veral vroeër dikwels saam met soortgelyke foto's tuis bewaar sou gewees het in ’n fotoalbum.

Israël David Kiek
Gebore
Sterf

Kiek, wat in die 19de eeu in Nederland gewoon en gewerk het, het visitekaartjies vervaardig, maar was veral bekend as 'n fotograaf van studente aan die Universiteit van Leiden. Hulle het gereeld groepsportrette deur Kiek laat neem by sy onderning aan die Rijnsburgersingel. Groepe studente sou taks vroegoggend daar opdaag nadat hulle die nag deur gefuif het en aan die deur kom hamer om hom wakker te maak om hul foto te neem. Die studente het naderhand so uitgerafel dat Kiek 'n heining en 'n ophaalbrug laat installeer het om hulle uit te hou.

Die studenteportrette was dikwels glad nie van 'n wafferse gehalte nie. Mense wat destyds hul foto's laat neem het, moes 'n tyd lank stilsit, iets wat die aangeklamde studente erg moeilik gevind het. Hulle het dus gereeld dof op die foto's vertoon. Die informele studentefoto's, wat so anders gelyk het as die hoogs formele portrette van destyds, is mettertyd kiekies genoem, 'n woord wat hom knus in Nederlands sou vestig en hom ook in die Afrikaanse leksikon sou tuismaak.

'n Baanbrekende deel van sy werk was die neem van nabyfoto's, met die kop van die afgeneemde persoon wat die hele foto gevul het. Dit was ongewoon in vroeë portretfotografie; eers in die 1920's sou nabyfoto's iets algemeens in fotografie word.

Biografie

Kiek is in Groningen in 'n Joodse gesin gebore, die seun van 'n horlosiemaker, David Lazarus Kiek, en Lea Levie Pinto. In sy jonger jare het hy verskillende werke gehad: kasvervaardiger, meubelmaker, loterykaartjieverkoper, handelaar en slagter. Omstreeks 1837 is hy met Hendrika de Leeuw getroud, en die egpaar het van Groningen na Gouda verhuis. Hul eersgeborene, Louis Israël, het sy opwagting in 1838 gemaak, gevolg deur nog tien kinders wat bly lewe het. In die 1840's het die egpaar na Groningen teruggekeer en in 1852 na Amsterdam verhuis voordat hulle hulle in 1855 in Leiden gevestig het.

Kiek het moontlik al op 'n jong ouderdom met die fotografiese proses Daguerrotipe geëksperimenteer, terwyl hy nog in Groningen was. Die eerste vermelding van Kiek as portretfotograaf was in 1858. Hy het tot ten minste 1889 aktief gebly as fotograaf. Vier van sy seuns (David, Abraham, Louis en Lion Kiek) het in sy voetspore gevolg en fotograwe geword nadat hulle die vak in Kiek se onderneming geleer het.

Hy het nie net in Leiden gewerk nie, maar ook as reisende fotograaf op ander plekke, waaronder Gorinchem, Assen en Utrecht . In 1896-1898 het hy in Arnhem gewoon. voordat hy na Leiden teruggekeer het, waar hy op 88-jarige leeftyd oorlede is.

Herinnering

In 2001 word die Kiekmonument, 'n monument vir die fotograaf, aan die Rijnsburgersingel in Leiden onthul, reg oorkant die voormalige onderneming van Kiek. Die monument is 'n kunswerk wat 'n kamera uitbeeld wat op 'n driepoot geplaas is. As 'n mens deur die kamera kyk, word 12 verskillende foto's gesien wat Kiek geneem het.

Die Belgiese sterrekundige Eric Walter Elst het in 1993 die asteroïde 17521 Kiek na hom genoem. In IJburg in Amsterdam is 'n straat genaamd Kiekstraat, en in Leiden dra 'n pad, die Kiekpad, sy naam.

In 2015 is 'n uitstalling van sy werk in Leiden se universiteitsbiblioteek aangebied, onder die naam Tussen Kunst en Kiek .

• 
  'N kiekje gemaak in c. 1885
• 
  Reünie van studenteklub Humboldt van Sociëteit Minerva, 1875-1885
• 
  Kiek se logo
• 
  Die Kiekmonument in Leiden

Verdere leeswerk

• Ingrid Leijerzapf, ' Toe heeren, nou selfs stil gestaan. . . ' De Leidse studentenfotograaf ID Kiek. Leiden, Burgersdijk & Niermans, 1997 (Nederlands)